Bij harde wind zingen de klokken zo lekker

BREDA - Na bijna 350 steeds smaller wordende traptreden komt stadsbeiaardier Paul Maassen (31) aan in de houten beiaardcabine, op 65 meter hoogte in de toren van de Grote Kerk in Breda. Beneden in de verte klinkt nog zwak het geroezemoes van de markt. Hij gaat zitten achter de beiaard, een klavier met stokken in plaats van toetsen. Elke stok is verbonden met een klepel die een van de 49 kerkklokken beroert.

Dan begint hij te spelen. Met harde en minder harde handslagen klapt hij de stokken naar beneden. Hij begint met een andante van Fiocco. Dan volgen Corelli en Ravel, en het Beati Mortui van Mendelssohn. 'Zullen we nu een stukje Guus Meeuwis doen?', vraagt hij zonder het antwoord af te wachten. En jawel, daar klinkt Brabant al, het officieuze volkslied van de provincie.

Maassen is begin december begonnen als de nieuwe stadsbeiaardier van Breda. Twee keer per week, op dinsdag- en vrijdagmorgen tijdens de markt, bespeelt hij een uur lang het eeuwenoude instrument. Daarnaast geeft hij door het jaar heen extra concerten, zoals met carnaval of tijdens het beiaardfestival in augustus.

Het bijzondere is dat hij al de vierde generatie Maassen is die de beiaard (of het carillon) in de Grote Kerk bespeelt. Paul is zijn vader Jacques opgevolgd, die eind november na 37 jaar met pensioen is gegaan. Ook zijn grootvader Peter Maassen en zijn overgrootvader Jacobus Aloysius Maassen waren stadsbeiaardier. Op een plaquette in de toren, ter hoogte van het automatische speelwerk (ook wel 'de trommel' genoemd, die elk kwartier een deuntje speelt), staan al zijn twintig voorgangers vermeld, vanaf 'Thomas den Beyaert', genoemd in 1526'.

'Eigenlijk ben ik zelfs de vijfde in de familielijn', vertelt Maassen. 'Petrus Oomen, van 1892 tot 1923 beiaardier, was mijn over-overgrootvader, de schoonvader van Jacobus Aloysius Maassen. Hij is in het harnas gestorven: hij kreeg een hartstilstand toen hij op de torentrap naar boven liep.'

Maassen is 'musicus, componist, jazzpianist, beiaardier, cultureel ondernemer', zo staat op zijn visitekaartje. Hij studeerde jazzpiano aan het Rotterdams Conservatorium en behaalde in 2009 zijn master of music aan het Utrechts Conservatorium. Hij is begeleidingspianist en muziekdocent. Sinds kort heeft hij als jazzpianist een eigen ensemble opgericht: Miro Move.

Maar hij is dus ook beiaardier. Hij studeerde aan de Koninklijke Beiaardschool in Amersfoort, waarvan zijn vader docent en directeur is geweest. 'Het is een mooie combinatie: jazzpianist-beiaardier', zegt hij. 'Als pianist zit ik midden in de moderne muziek. Dat wil ik ook op de beiaard uitproberen. Het is een grappig spanningsveld: je zit het eeuwenoud erfgoed te bewaken, maar je wilt ook vernieuwen.'

Maassen brengt deze kille morgen tussen 11 en 12 uur en muzikale potpourri ten gehore. 'Stukje James Bond doen? Skyfall, dat werkt echt te gek op de beiaard. Met dit nummer kun je heel goed gebruik maken van de mogelijkheden van dit instrument.' Daarna volgt nog een Bond-riedel: Goldfinger. 'Ken je deze?', vraagt hij, terwijl hij het Hazes-nummer Een Beetje Verliefd inzet. 'Heel veel Hazes doet het heel goed op beiaard. Beetje walsen, beetje inhaken, niet te ingewikkelde, harmonieuze muziek. De Vlieger, die doet het ook fantastisch. Maar die heb ik dinsdag al gespeeld.'

Hij probeert ook steeds in te spelen op de actualiteit. 'Toen Dave Brubeck doodging, pakte ik zijn bladmuziek erbij en speelde ik Take Five. Toen Jeroen Willems overleed, gooide de ik er een heel brok Brel tegenaan. En als NAC eindelijk weer eens gewonnen heeft, dan speel ik het NAC-lied.'

Maassen heeft gewoon moeten solliciteren op de baan. Er waren ook zes andere sollicitanten. 'Het was niet vanzelfsprekend dat ik het zou worden', zegt hij. 'Vroeger misschien wel. Dan zei m'n opa gewoon: ik weet een opvolger, mijn zoon, dat is een hele goeie. Ik moest tegen zes kandidaten opboksen, van wie er drie uit Vlaanderen kwamen. Dat ik een Maassen ben, was waarschijnlijk wel een pre. In combinatie met kwaliteit zal de traditie zeker een rol hebben gespeeld.'

Zijn vader grapte weleens dat hij 'de hooggeplaatste ambtenaar van de gemeente' was. Het is een bijzondere baan, vindt Maassen. 'De beiaardier is een van de laatste stadsmuzikanten, net als de orgelman. Je bent musicus in publieke dienst. Je krijgt ook wel kritiek. Dan vinden ze het te modern, te wild. Laatst zeiden ze achter de balie: we dachten dat je dronken was. Je wilt vernieuwend bezig zijn. Maar niet iedereen heeft dezelfde smaak.'

De bladmuziek staat op de iPad. Het moderne apparaat detoneert een beetje in de oude beiaardcabine. Maassen probeert steeds te variëren. 'Klassieke muziek zit altijd in het repertoire, maar ook steeds meer popmuziek', zegt hij. 'Brabant van Guus Meeuwis, dat klinkt echt goed op de beiaard, joh. Je begint meestal met klassiek, dan een blokje jazz en modern. En je sluit af met een melodie die iedereen kent. Je bent voortdurend aan het improviseren. In een klassiek stuk kan zomaar opeens Let It Snow voorbijkomen. '

Het is ook 'een bijzonder stukje erfgoed', meent hij. 'De beiaardcultuur is ontstaan in de Nederlanden, maar ook overgewaaid naar andere werelddelen, vooral naar de Verenigde Staten. Daar staan 166 beiaarden, onder meer op universiteitscampussen. In Nederland zijn er 182 carillons, in België 85.'

Laatst heeft hij de beiaardier van de Sint Jan in Den Bosch een keer vervangen. Dat is ook een prachtinstrument, aldus Maassen. 'De Sint Jan heeft een klok van wel 6.000 kilo. Heerlijk om dan een hengst op de lage G te geven. De Nassau-klok hier is 3.700 kilo, die gaat niet verder dan de lage bes. De lage G halen we jammer genoeg niet. Onze grote klok is tijdens de grote brand van Breda, eeuwen geleden, naar beneden gedonderd.'

De muziek is onderhevig aan de elementen. Maassen vindt harde wind het mooist: 'Dan zingen de klokken zo lekker.' Soms moet het uurconcert worden afgelast of afgebroken wegens de weersomstandigheden, zoals begin december gebeurde. 'Bij mijn tweede bespeling ben ik er na een kwartier mee opgehouden. Het sneeuwde en op de bronzen klokken zat ijskoek. De klokken klonken heel bezopen. Luister maar.'

Hij pakt de iPad en draait een YouTube-filmpje af. 'Het klinkt als gare marimba. De klokken hadden te weinig volume. Toen ben ik snel gestopt.'

Zijn grootvader Peter Maassen zat ooit op een koude winterdag in 1961, na een uurtje spelen, opgesloten in de cabine. Toen hij naar beneden wilde, bleek het slot in de deur bevroren. Bij wijze van alarm is hij toen In Naam van Oranje, doe open de poort gaan spelen. Pas na diverse herhalingen werd het alarm op de grond begrepen.

Zijn overgrootvader Jacobus Aloysius overleed toen hij orgel in de kerk speelde. 'Nee, niet hier boven op het carillon', lacht Maassen. 'Dat zou natuurlijk de allermooiste dood zijn.'

undefined