Beurs moet FNV Bondgenoten redden

'DE HOOP is gevestigd op herstel van de beurs.'

Het betreft hier geen correspondentie van een beleggingsclub of verzekeraar, maar van FNV Bondgenoten, Nederlands grootste vakbond met ruim 480 duizend leden. Jos Herberigs, interim-manager van de bond, spreekt de hoop uit in een e-mail aan de ruim 700 medewerkers.

In de eerste helft van dit jaar verloor FNV Bondgenoten ruim 25 miljoen euro op de beurs. De beleggingen zijn daarmee voor de bond onder de 'ijzeren' grens van 170 miljoen gezakt. Dat bedrag is onderpand voor de beoogde aanbouw van een groot FNV-hoofdkantoor in Woerden.

Naast de verliezen op de beurs gaf de bond in de eerste zes maanden ook nog eens 6,3 miljoen euro méér uit dan begroot. In totaal raakte de bond 32 miljoen kwijt. 'Een organisatie die met een zesmaandsomzet van 52 miljoen euro een verlies maakt van 32 miljoen, is in zwaar weer geraakt', schrijft Herberigs met gevoel voor understatement. Als het zo doorgaat is de kas over een paar jaar leeg, en de bond failliet. Herberigs bereidt een harde sanering van de bond voor die het kernbedrijf - dienstverlening aan leden - intact moet laten.

FNV Bondgenoten reorganiseert tevergeefs sinds het ontstaan in januari 1998. Het aantal werknemers kromp van duizend tot ruim 700 nu. Geen man ging gedwongen de poort uit. Een goudgerand sociaal plan was smeerolie én kostenpost.

Geluk bij dit ongeluk was de hoogconjunctuur. Bij het afsluiten van achthonderd CAO's lagen werkgevers niet echt dwars. Nu het economisch slechter gaat, kan dat omslaan. Werkgevers eisen dat het 'vakbondstientje' - zo'n vijftien euro per werknemer - voor CAO-activiteiten wordt gebruikt, en niet voor de bondsbegroting zoals nu. Bedreigender nog is de wetmatigheid dat het ledental daalt als de werkloosheid oploopt.

Door de reorganisaties raakte de bond in zichzelf gekeerd. Spraakmakende visies werden niet meer geventileerd. Dat was juist traditie bij de voorganger, de Industriebond FNV. Spraakmakende bestuurders vertrokken. Strateeg Kees Korevaar ging naar de Universiteit van Tilburg, zijn maatje Kris Douma naar adviesbureau AEF. Ervaren onderhandelaars als Wilma Wind, Jose Smeets en Elise Merlijn vertrokken.

Manmoedig hebben twee opeenvolgende bondsbesturen geprobeerd het tij te keren. Dit jaar zou de omslag moeten brengen. Het tekort zou beperkt blijven tot 4,5 miljoen euro, zo beloofde het bestuur de bondsraad, de vergadering van kaderleden die formeel de baas zijn bij de vereniging.

Maar het verlies werd al over de eerste maanden geboekt. Het bestuur trok zijn consequenties en kondigde in mei aan op te stappen. Bovendien werd een professionele saneerder ingehuurd.

Het bondsbestuur kondigde in mei ook een totale vacaturestop aan. De bondsraad mag op 28 november een nieuw bestuur kiezen. Als vakbondsnovum werden daarvoor advertenties geplaatst. Tot nu toe werd een nieuw bestuur bij coöptatie geformeerd uit de bondsonderhandelaars. Dat, zo wordt nu onderkend, is geen garantie voor succes.

Veel leverde de advertenties niet op. De selectiecommissie - bondsraadlid Paulien van Zalinge, PvdA-coryfee Wouter Bos en Ton Braun, ooit personeelsbaas van de Industriebond FNV - moesten vooral hun eigen fantasie gebruiken. De kandidaat-voorzitter die nu is voorgedragen, Raymond van Oosterhout, werkte bij Abvakabo FNV en als organisatie-adviseur. Kandidaat-penningmeester Jan Castelein heeft brede ervaring als interim-directeur. Van de twee kandidaat-secretarissen komt één, Dick van Huizen, uit de bond en de ander, Annet van der Hoek, uit de Tweede Kamer.

Voor de reorganisatie trok het bondsbestuur eerder Jos Herberigs aan, die is gelieerd aan adviesbureau Ernst & Young.

Binnen de bond is duidelijk dat het nu menens is - d'r op of d'r onder. De stemming kwam op scherp door CAO-perikelen. Ruzie over de eigen FNV-CAO welteverstaan. Een twintigtal werknemers van FNV Bondgenoten en FNV Ledenservice is lid geworden van de Unie. Dat is een gotspe bij de FNV. Iedereen is lid van FNV Bondgenoten, die onderhandelt over de FNV-CAO. Het twintigtal vindt dat zij hun belangen beter kunnen laten behartigen door een andere bond. Dat het juist de Unie moet zijn - die de FNV herhaaldelijk bij CAO-overleg een hak zet - zet kwaad bloed. 'Opzouten, die gasten', mailden Rotterdamse medewerkers 'aan allen in dienst'. Jacques Teuwen, voorzitter van de Unie, is vastbesloten zich te bemoeien met FNV Bondgenoten. 'Ik behartig de belangen van mijn leden.'

Een nieuw sociaal plan is dit najaar onontkoombaar. Jos Herberigs heeft de geesten rijp gemaakt voor harde maatregelen. 'De regiokantoren, ondersteuning en IKC (Informatie- en Kennis Centra - callcenters voor leden) zijn zorgenkinderen. De personele kosten zijn de meest zorgwekkende post. De overschrijding bedraagt daar 4,6 miljoen euro.' Voeg daarbij de 'kostenpost' FNV Ledenservice en de speerpunten zijn duidelijk.

Binnenkort presenteert Herberigs zijn voorstellen. Niet een plan ofwel dictaat, maar scenario's. Na keuze mag hij de maatregelen dit najaar uitvoeren.

Bij de bond hebben zijn gesprekspartners het beeld al voor ogen. FNV Ledenservice wordt samengevoegd met de bond. Dat ligt lastig omdat Ledenervice juist een 'status aparte' is gegarandeerd. De ondernemingsraad van Ledenservice heeft een rechtszaak tegen de bezuinigingen voorlopig aangehouden. Bij de samenvoeging van ledenservice met Bondgenoten kunnen 120 van de 350 banen worden geschrapt.

De bond zelf moet dienstverlening aan de leden weer voorop stellen. Bestuurders die de belangen van leden behartigen met het afsluiten van CAO's, sociale plannen en individuele bijstand, moeten de straat op. Dat betekent dat de 250 bestuurders geen eigen vaste werkplek nodig hebben. Zij kunnen voortaan op flexwerkplekken terecht in een veertigtal 'inloopkantoren' van de bond. Nu heeft de bond nog een tachtigtal inloopkantoortjes - niemand weet precies hoeveel. Als illustratie van het gebrek aan kostenbewustzijn geldt het inloopkantoor in Bergen op Zoom: 600 meter verderop staat het gloednieuwe FNV-kantoor dat nu op de nominatie staat voor sluiting.

Het aantal grote kantoren kan verminderd - van zeven tot drie of hooguit vier. Omdat juist deze kantoren een grote kostenpost zijn, betekent dit een enorme bezuinging. Als slagzin binnen bondgenoten geldt al dat elk miljoen verlies gelijk staat aan veertien banen. Hoe meer bezuinigd wordt op gebouwen, hoe meer banen behouden blijven. Bovendien kan bij deze operatie bezuinigd worden op zo'n 150 man ondersteunend personeel zoals bewaking, interne post en catering.

De callcenters (IKC) die nu over de regiokantoren verspreid zijn, kunnen worden samengebracht op één locatie. Dat bespaart op verbindingen. Die kosten nu per jaar 2,2 miljoen euro.

Andere bonden hebben overigens dezelfde problemen, de vakcentrale FNV van Lodewijk de Waal voorop. Die gaf vorig jaar 5,5 miljoen euro uit, een kwart meer dan begroot. En dan die dalende beurskoersen. Voor de hele FNV geldt: 'De hoop is gevestigd op herstel van de beurs.'