Berlin, Heytze, Vann

Verwarrend en warm tegelijk, noemt Maartje Wortel de verhalen van Lucia Berlin (1936-2004), die schreef 'alsof een totale vreemde in een lege bus even heel dicht tegen je aan zit'. De Amerikaanse onderwijzeres schreef 76 korte verhalen. Een keuze daaruit werd vertaald door Maaike Bijnsdorp, Lucie Schaap en Elles Tukker, en verscheen onder de titel Handleiding voor poetsvrouwen. Het eerste verhaal gaat over Lucia, die bij de wasserette een grote oude indiaan ontmoette, die voorstelt om even in zijn camper te gaan liggen, 'om samen te rusten'.

Utrecht voor beginners & gevorderden

Het is nu eindelijk weleens genoeg geweest met dat dichten over Utrecht, dacht Ingmar Heytze, die zijn verzen over zijn geliefde 'stad van zachte idioten' (C.C.S. Crone) bijeenbracht in Utrecht voor beginners & gevorderden. Dat betekent dat de titel 'Dom gedicht' maar op één ding kan slaan: de kerk met het carillon. 'Er is geen Utrecht zonder Dom.'

Aquarium

Een meisje van twaalf bezoekt na schooltijd het aquarium van Seattle, wachtend op haar moeder. Daar spreekt een oude man, ook vissenliefhebber, haar aan. Hoe oud ben je? Waar zit je op school? Haar tegenvraag: hoe oud bent u? 'De oude man grinnikte. Het klinkt net of je je afvraagt of ik nog wel een mens mag heten.' Zo begint Aquarium, de nieuwe roman van de productieve David Vann, vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen.

Over alles en voor iedereen

Een keuze uit de recensies en kritieken van de Vlaamse auteur Christophe Van Gerrewey (1982), die gesteld is op het oeuvre van Javier Marías en Don DeLillo, maar minder te spreken is over zijn landgenoot Jan Fabre, de orakelende theatermaker: 'Het verlangen groeit om een Chinees te zijn die geen woord Nederlands verstaat'. Ook Marnix Peeters krijgt onder uit de zak: platte onzin, geen enkele goede zin, een 'hysterische kloon van Herman Brusselmans'. Vijftig beschouwingen telt Over alles en voor iedereen, inclusief een door De Standaard geweigerd stuk over Bart De Wever.

Het leven is niet leuk als je je mond houdt

De eerste twee Denkers des Vaderlands waren van het tegen- respectievelijk meedenken; hun opvolgster Marli Huijer heeft de variant 'tussendenken' bedacht, vertelt ze in Het leven is niet leuk als je je mond houdt: oftewel denken over de plek die de mens tussen anderen inneemt. 'Hoe is het mogelijk dat we met zoveel mensen zo ordelijk kunnen samenleven? Laat in een stadion duizend leeuwen los en je krijgt één groot gevecht. Wij mensen kunnen met honderdduizenden klappen, waves maken, lachen. Wij zijn ordenende wezens.' Meer van Huijers opvattingen zijn te vinden in de vernieuwde uitgave van haar boek Ritme - Op zoek naar een terugkerende tijd uit 2011.

Op denkles

Dooddoeners komen voort uit slordig denkwerk, vindt filosoof Sebastien Valkenberg, die in Op denkles een aantal voorbeelden van dooddoeners verzamelt. De auteur ziet zijn boek als een loot aan de stam die ook denkers als Gustave Flaubert en Karel van het Reve voortbracht. Hij waarschuwt voor de ongelukken waartoe antirationeel denken kan leiden, en noemt als voorbeeld een interview in deze krant met de homeopaat Jan Scholten, die een verband legde tussen gevoelens van minderwaardigheid en aids en daarmee verklaarde waarom zoveel Afrikanen die ziekte krijgen ('de koloniale overheersing heeft mensen het idee gegeven dat ze slecht zijn. Dat is wat het lichaam ook gaat uitdrukken: je kunt toch niks meer'). Bij dermate gammel denkwerk past geen schouderophalen meer, schrijft Valkenberg: 'Antirationalisme, laat ik hier maar eens grote woorden gebruiken, kan mensenlevens kosten.'

undefined

Wie we zijn wanneer we denken dat er niemand kijkt

In Wie we zijn wanneer we denken dat er niemand kijkt legt wiskundige Christian Rudder, oprichter van de datingsite OkCupid, uit hoe de schat aan gegevens die we bewust en onbewust achterlaten op internet gebruikt kan worden om te ontdekken wie we zijn. 'Ik pak iets groots - een enorme verzameling van wat mensen doen, denken en zeggen - en haal daar allerlei dingen uit naar boven: wat je vriendenkring over de stabiliteit van je huwelijk zegt, met welke woorden Aziaten (en blanken en zwarten en latino's) zichzelf juist níét zouden typeren, waar en waarom homo's in de kast blijven en hoe onze manier van schrijven is veranderd.'

Goethe in Dachau 1944-1945

Zelfs gedurende zijn mensonterende verblijf in het concentratiekamp bleef de schrijver, vertaler en verzetsstrijder Nico Rost geloven in de Duitse cultuur. Hij getuigde ervan in zijn in 1948 verschenen dagboek Goethe in Dachau 1944-1945, nu heruitgegeven in een fraaie gebonden editie, uitgebreid met nieuwe noten en een nawoord door Ewout van der Knaap.