Berlijn sluit Dietrich eindelijk in het hart

'Berlijn vraagt om vergiffenis', zei de kanselarijchef uit naam van de burgemeester aan het graf van Marlene Dietrich. 'Het werd tijd dat de stad zich verontschuldigde', zei zangeres en bewonderaar Ute Lemper, die ook een bos bloemen op het bescheiden graf legde.

Dietrich kan geen kwaad meer doen. De stad is er alleen nog maar trots op dat ze de enige Duitse wereldster heeft voortgebracht.

Zelf ging Dietrich haar leven lang prat op haar Berlijnse wortels, al had ze haar geboortedatum drie jaar naar voren verplaatst. Haar autobiografie kreeg de titel Ich bin, Gott sei Dank, Berlinerin.

Omgekeerd bekoelde de liefde toen Dietrich Amerikaanse werd en tijdens de oorlog zong voor de vijandelijke soldaten. Bij haar eerste terugkeer naar Berlijn in 1960 riepen demonstranten 'landverraadster' en 'Marlene go home'.

Niettemin besloot Dietrich, die haar laatste vijftien jaar in afzondering sleet in Parijs, meteen na de val van de Muur dat ze op dezelfde kleine begraafplaats in de wijk Friedenau wilde liggen als haar moeder. Toen het in 1992 zo ver was, bleken de gemoederen nog niet bekoeld.

Er kwamen honderden homoseksuelen in showkleding, maar buiten het hek demonstreerden oudere Duitsers.

Een jaar later werd het graf besmeurd en beschilderd met het woord Pelzschlampe (bontsloerie). In de wijk Schöneberg verzetten conservatieve politici zich jarenlang tegen het vernoemen van een plein naar Dietrich. Uiteindelijk kwam er elders een Marlene Dietrichplatz - voor het musicaltheater in het nieuwe Potsdamer Platz-complex.

Berlijn betaalde ook om de Dietrich-collectie aan te kopen voor het filmmuseum, een steenworp verder. Door haar ziekelijke bewaardrift worstelen de specialisten nu met een enorme hoeveelheid koffers, liefdesbrieven en jurken. De expositie toont de relikwieën devoot. Langs de Marlene-plaatsen in Berlijn kun je inmiddels een tour maken.

En op haar honderste verjaardag kreeg de diva eindelijk een grote krans van de Berlijnse burgemeester.

De stad waar Dietrich beroemd werd is nu 'vol dankbaarheid en bewondering' dat ze 'het ware Duitsland niet heeft verraden'. 'Hadden maar meer Duitsers zo gehandeld'. Ook bondspresident Rau roemde haar in een verklaring als iemand die zich 'in tijden van nationaal-socialistische dictatuur voor democratie en vrijheid heeft ingezet'.

In het Friedrichstadtpalast, op de plaats waar ze in de 'gouden' jaren twintig als revue-meisje debuteerde, wordt Marlene vrijdag alleen nog bewierookt. Het was haar 'diep gewortelde humanisme' en haar 'Pruisische opvoeding' die maakten dat ze de nazi-misdadigers 'wel moest verachten', zegt intendant Sacha Iljinskij.

Hij kondigt het 'Marlene honderd jaar-gala' aan, dat vrijdagavond in première gaat. Zoals het hoort vliegen tientallen danseressenbenen tegelijkertijd door de lucht.

Ute Lemper wordt in een roodfluwelen jurk door vier mannen opgetild als ze 'Boys in the backroom' zingt. Veel zuiverder dan Marlene Dietrich het ooit heeft gekund, maar zonder haar donkere stemgeluid en onweerstaanbare glamour. De beginnende musicalster Lemper schreef in 1987 aan Dietrich dat 'ik niet eens in mijn stoutste dromen een vergelijking zou kunnen doorstaan'.

De brief is te zien op de verjaardagstentoonstelling 'Forever young' in het filmmuseum. Marlenes minnaars, zoals Remarque, Hemingway, Jean Gabin, John Wayne, Yul Brynner en Douglas Fairbanks schrijven smachtende briefjes op romantisch briefpapier van de grote hotels, Minelli en Madonna imiteren de diva op het scherm.

Op een tentoonstelling in het homo-museum in Kreuzberg valt kennis te maken met Marlenes vrouwelijke liefdes, zoals Claire Waldoff en Mercedes de Acosta, met haar mannelijke kostuums en het opmerkelijke aantal homo-boeken in haar respectabele bibliotheek.

Op beide exposities een eindeloze reeks foto's met steeds weer die zwoele slaapkamerogen. Marlene Dietrich blijft een raadselachtig, androgyn icoon. Vast staat dat de Berlijnse huismoeder de mythe eigenhandig heeft gecreëerd - met hulp van Hollywood en regisseur Josef von Sternberg -, zoals Madonna dat nu doet. Dietrich overacteerde en zong 'Ich bin von kopf bis Fuß' niet eens zuiver. Maar, zegt Ute Lemper, 'ze was haar tijd ver vooruit'.