Berg restafval slinkt niet snel genoeg: Nederland haalt afvaldoel 2020 niet

Dat blijkt uit een analyse van de Volkskrant op basis van cijfers van onder meer het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Rijkswaterstaat. De gemeenten Reusel-De Mierden en Horst aan de Maas scoren veruit het beste en halen respectievelijk 7 en 23 kilo per persoon op. Dat succes is vooral te danken aan alternatieve inzamelmethoden. Die gemeenten halen GFT, plastic, papier en glas gescheiden op aan huis, waardoor dat niet bij het restafval terecht komt. Ook betalen inwoners per kilo restafval of vuilniszak met restafval.

Die methode van afval ophalen leidt tot het minste restafval, maar is nog lang niet de norm in Nederland. Veel gemeenten houden vast aan het huis aan huis ophalen van het restafval, terwijl de inwoners zelf hun plastic, GFT, papier of glas moeten inleveren. Ook betalen de inwoners voor het ophalen van hun restafval een vast bedrag per jaar, in plaats van per kilo te betalen.

Vooral dichtbevolkte gemeenten met veel hoogbouw hebben moeite aan de doelstelling te voldoen. Vaak zijn er praktische problemen. Zo is er tussen flatgebouwen weinig ruimte om meerdere bakken op te stellen voor de verschillende soorten afval. In steden met meer dan honderdduizend inwoners ligt de gemiddelde hoeveelheid restafval met 245 kilo een stuk hoger dan in de rest van het land. In een grote stad als Rotterdam blijft er zelfs 289 kilo restafval per persoon over.

Niet alleen praktische problemen staan invoering van alternatieve inzamelmethoden in de weg, zegt Maarten Allers, hoogleraar economie van decentrale overheden aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Politieke weerstand of vrees daarvoor is vaak een rem.’ Gemeenten zijn vaak bang voor toename aan illegale afvaldumpingen als mensen per kilo of vuilniszak betalen, zegt de hoogleraar. ‘Toch is maar een enkele gemeente die met betalen per afvalzak begon, er later weer mee opgehouden. Het lijkt dus vooral koudwatervrees.’

De daadwerkelijke hoeveelheid afval kan nog hoger uitvallen doordat afval van bedrijven en grofvuil niet zijn meegenomen in de cijfers. Aan de andere kant gaat het op sommige plekken juist beter dan de CBS-cijfers laten zien. Daarin is alleen het aantal kilo’s opgehaald restafval opgenomen. Maar er zijn ook gemeenten die het afval pas bij verwerking scheiden. Daardoor blijft uiteindelijk een stuk minder vuilnis over. Vooral in de provincies Friesland en Groningen is zo’n nascheiding een beproefde strategie. Volgens het CBS kiezen steeds meer gemeenten voor deze methode.

De alternatieve inzamelmethoden zijn niet alleen duurzamer, ze blijken ook nog eens goed voor de portemonnee van de inwoners. In gemeenten waar betaald wordt per vuilniszak zijn meerpersoonshuishoudens gemiddeld 211 euro kwijt aan afvalstoffenheffing, in gemeenten zonder diftar-heffing valt dat met met iets meer dan 270 euro een stuk hoger uit.

Ondanks die gunstige cijfers zijn inwoners bij invoering van betaling per kilo afval bang dat ze uiteindelijk duurder uit zijn. In Bunschoten – nog maar 39 kilo restafval – kwamen burgers in protest tegen het afvalbeleid. Inwoners zouden hun afval zelfs in kledingcontainers dumpen om kosten te besparen.

Met medewerking van Serena Frijters