Berechting Mladic vandaag afgesloten: blijft ‘de slager van Srebrenica’ levenslang in de cel?

Wie is Ratko Mladic, de man die door velen wordt gezien als een oorlogsmisdadiger, maar die door menig Serviër wordt beschouwd als een held?

Mladic (79) is een oud-officier van het Joegoslavische leger die na het uiteenvallen van Joegoslavië opklom tot bevelhebber van het Bosnisch-Servische leger. Terwijl Slovenië in 1991 als eerste Joegoslavische deelrepubliek onafhankelijk werd, na een korte militaire strijd, brak in Kroatië en Bosnië-Herzegovina een bloedige oorlog uit over hun onafhankelijkheid.

De Bosnische-Serviërs in Bosnië riepen een eigen republiek uit en voerden tussen 1992 en 1995 oorlog met vooral de moslims, de grootste etnische groep in Bosnië. Met Radovan Karadzic, politiek leider van de Bosnische-Serviërs, werd Mladic hét gezicht van het nietsontziende Servische optreden. Als chef-staf van het leger van de Republiek Srpska was Mladic onder andere verantwoordelijk voor de belegering van de Bosnische hoofdstad Sarajevo waar naar schatting 11 duizend doden vielen en de inname van de moslimenclave Srebrenica, waar zo’n 8.000 mannen werden geëxecuteerd.

Hoe kwam Mladic in de gevangenis van Scheveningen terecht?

In de zomer van 1995, een half jaar voor het Dayton-akkoord, dat een einde maakte aan de strijd in Bosnië, werd Mladic aangeklaagd door het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag. De generaal werd onder andere genocide en misdrijven tegen de menselijkheid ten laste gelegd. Toch wist Mladic, ondanks een internationaal arrestatiebevel, een prijs van vijf miljoen dollar op zijn hoofd en zoekacties van Navo-militairen, zestien jaar uit handen te blijven van het tribunaal.

Talloze berichten doken in die jaren op dat hij in Belgrado woonde, schuilde op legerbases en beschermd werd door het Bosnisch-Servische leger en de Servische regering. In het voorjaar van 2011 liep hij uiteindelijk tegen de lamp. De man die verantwoordelijk werd gehouden voor de ergste oorlogsmisdaden in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog, werd door een Servische arrestatie-eenheid in de kraag gevat in het huis van een neef.

Mladic, die jarenlang door familieleden was geholpen, zat ondergedoken in het dorpje Lazarevo, ten noorden van Belgrado. Drie jaar eerder, in 2008, was zijn handlanger in de oorlog, Karadzic, al in Belgrado opgepakt. Met name de forse internationale druk op Servië, dat graag lid wilde worden van de EU, werd het tweetal uiteindelijk fataal.

Waarvoor werd Mladic, die onder andere de ‘Slager van Srebrenica’ werd genoemd, veroordeeld?

Na een jarenlang proces, met honderden zittingen en talloze vertragingen, achtte het Joegoslaviëtribunaal eind 2017 bewezen dat de oud-generaal zich schuldig had gemaakt aan genocide, misdaden tegen de menselijkheid en schendingen van het oorlogsrecht. Volgens de rechters was Mladic met de belegering van Srebrenica erop uit geweest ‘een ondraaglijke situatie’ te scheppen waarin de burgers ‘geen hoop op overleving’ zouden hebben. Het doel van etnische zuivering van de moslimenclave werd na de inname bereikt door de moord op zo’n achtduizend mannen en de deportatie van vrouwen en kinderen.

De rechters oordeelden dat Mladic direct verantwoordelijk was voor de jarenlange beschieting van Sarajevo, waarbij met opzet burgers werden geraakt. Ook zou hij in een aantal gevallen persoonlijk opdracht hebben gegeven tot de beschietingen. Mladic werd ook veroordeeld voor het laten gijzelen van VN-militairen. Hij wilde zo luchtbombardementen van de Navo voorkomen.

Volgens zijn advocaten trof hem echter geen enkele blaam. De misdaden die indertijd zouden zijn begaan, aldus de advocaten, werden gepleegd door militaire groepen waarop Mladic geen vat had. ‘Schaam u, allemaal leugens!’, riep de oud-generaal naar de Nederlandse rechter Alphons Orie die de levenslang tegen hem uitsprak.

Met de uitspraak dinsdag in hoger beroep, wordt de berechting van Mladic afgesloten. Is er een kans dat de uitspraak anders zal uitvallen?

Zowel Mladic als de aanklagers gingen in 2017 in hoger beroep. De aanklagers betoogden in de zittingen vorig jaar dat de oud-generaal zich niet alleen in Srebrenica schuldig had gemaakt aan volkenrenmoord, maar ook in andere regio’s. De kans is dus aanwezig dat Mladic die ook zijn broek krijgt. Aan de straf zal het echter weinig veranderen omdat levenslang al de hoogste straf is die kan worden opgelegd.

Mladic hield vorig jaar in hoger beroep opnieuw vol dat hij onschuldig was. Hij eiste vrijspraak. De voormalige legerofficier zei dat hij als ‘professionele militair’ aan de oorlog moest deelnemen. ‘Ik ben geen heilige, maar een eenvoudig mens’, hield hij de rechters voor. Opnieuw betoogden zijn advocaten dat de massamoord in Srebrenica was gepleegd door ‘losgeslagen’ militairen en milities.

De aanklagers vonden dat ongeloofwaardig. ‘Een van de ergste oorlogsmisdadigers die ooit terecht stond’, zo kwalificeerde een van hen Mladic, die al jaren tobt met zijn gezondheid. Hoofdaanklager Serge Brammertz maandag in de Süddeutsche Zeitung: ‘Wij confronteerden hem met 167 ooggetuigen. Hij toonde nooit enig berouw of begrip voor hen.’

Hoe wordt in Bosnië en Servië aangekeken tegen de afsluiting van het Mladic-proces?

Het ligt eraan aan wie je het vraagt. Nabestaanden van de slachtoffers die vielen in onder andere Sarajevo en Srebrenica spraken de afgelopen dagen de hoop uit dat Mladic opnieuw wordt veroordeeld en nooit meer vrijkomt. Sommigen hopen zelfs dat Mladic dezer dagen alsnog zijn excuses zal aanbieden.

Maar veel Bosnische Serviërs en inwoners van Servië denken heel anders over de berechting van Mladic. Zo nam Milorad Dodik, het Servische lid van het driekoppige presidentschap van Bosnië-Herzegovina, het zondag op voor Mladic. ‘Ze willen van hem een crimineel maken’, aldus Dodik die nu als voorzitter het presidentschap leidt. ‘Dat is onacceptabel voor het Servische volk en voor mij’. Volgens Dodik verdient Mladic de levenslange straf niet die het tribunaal hem oplegde: ‘Ze zijn partijdig.’

De Bosnisch-Servische leider ontkende in april dat er in Srebrenica een massamoord had plaatsgevonden op moslims. ‘Het is een verzinsel', beweerde Dodik.