Bepotelde bovenlippen en een magazijn vol armen

Bezoekers van Madame Tussaud Scenerama in Amsterdam kennen weinig scrupules ten aanzien van tv-helden en andere beroemdheden. Ze krassen met hun nagels in wangen, krabben op kinnen, trekken aan haren en oren, pulken aan neuzen. Van Gogh werd zelfs een volledig oor afgerukt. Een Van Gogh met twee oorlellen is geen Van Gogh, moet de dader hebben gedacht.

Armen, ook zoiets. In het magazijn van het panopticum liggen tientallen armen. Reserve-armen. Omdat er weleens een duim of pink sneuvelt. Hoe buigbaar die zijn, dat wordt graag uitgeprobeerd. Sieraden, grote, glinsterende ringen als die van Ray van 2 Unlimited, schreeuwen helemaal om een aanraking. Maar die zitten uit voorzorg vastgenageld of zijn meegesmolten in de was. Paul de Leeuw heeft inmiddels een rechterarm van polyester gekregen, zijn duim brak té vaak af. De armen van Ray werden bij voorbaat al in het onbreekbare materiaal gegoten.

Maar zo gek als bij 'Meneer Kaktus' heeft ze het nog nooit meegemaakt, zegt onderhoudsmedewerkster Yvonne Bos. Zij maakt elke ochtend een inspectieronde. Is een beeld zó bepoteld dat er geen eer meer aan valt te behalen, zoals bij Peter Jan Rens meer dan eens het geval was, dan gaat het terug naar het hoofdkwartier in Londen. Waar de huid wordt gestript en vervolgens een nieuwe verflaag krijgt.

Yvonne Bos trekt dagelijks de kleren recht van de ruim honderd beelden, ze onderzoekt of iets naar de stomerij moet, wast op gezette tijden de haren, föhnt ze in model en zet krullers. Dat ze dan vergeet de kraag van acteur Anthony Hopkins te borstelen, is geen ramp. Wie Hopkins op de bovenste verdieping voor het grote ronde raam ziet staan, denkt dat het zomaar iemand is die geniet van het uitzicht op de Dam. Juist de losse haartjes en wat roos op zijn schouders bevestigen die indruk.

Een bordje verraadt echter hoe het wel zit. Hopkins! Heeft die dan werkelijk zo'n lelijke knobbelneus? Of zou je, om de kwaliteit van het beeld te kunnen beoordelen, de man moeten kennen? Is het niet zo dat beroemdheden in het echt altijd een beetje tegenvallen? Ron Brandsteder ziet er bijvoorbeeld een beetje raar uit. Maar volgens Yvonne Bos is het hem helemaal, dat zie je pas als de quizmaster er in levende lijve naast staat.

Het wassen beeld van Jean Paul Gaultier in Londen lijkt intussen meer op de couturier dan Jean Paul Gaultier zelf, zegt beeldhouwer Stephen Swales. Steeds vaker ondermijnt het 'verwoestende' werk van de plastische chirurgie het degelijke vakwerk van Tussauds beeldhouwers, een traditie van meer dan twee eeuwen.

Swales reist geregeld naar Amsterdam; een grote interesse in de anatomie bracht hem ertoe zijn docentschap aan een kunstacademie op te geven. Deze maand 'doet' hij met een paar collega's een sessie met Frank en Ronald de Boer, een nieuw project van Madame Tussaud in Amsterdam.

Hij maakt drie beelden per jaar, werkt twee tot drie maanden aan een beeld en heeft als 'principal sculptor' de supervisie over zijn collega-beeldhouwers. Het vereist artistiek inzicht om de gelijkenis treffend te krijgen, zegt hij. Het is de kunstenaar in hem die op zoek gaat naar dat ene speciale trekje om de mond of die kenmerkende oogopslag. Dagenlang kan Swales op een bovenlip zitten.

Eerst worden er ontelbare foto's van een model gemaakt, vanuit alle mogelijke hoeken, en evenzovele metingen worden verricht. Natuurlijk, Swales zou zijn modellen het liefst naakt laten poseren. Maar in de meeste gevallen moet hij het toch met de volledig aangeklede versie doen.

Op basis van de foto's komt in het atelier in Londen een kleimodel tot stand. Het lichaam wordt in polyester gegoten (vroeger was dat gips) en de kop krijgt een afgietsel in was, soms pas na een tweede sessie waarin de beeldhouwer de kleikop vergelijkt met het model.

Sommige beelden dragen een pruik, maar de meeste krijgen de haren, ook op de armen, benen en borst (wanneer zichtbaar) één voor één ingeplant. Een klus van wéken, aldus Swales, die er op toeziet dat de haren de goede richting krijgen. Ook de tanden zijn perfecte kopieën. De ogen worden op glazen bolletjes haarfijn nageschilderd.

Maar het meest natuurgetrouw zijn de handen. Die zijn gemaakt naar een afdruk in gips. Een extra paar belandt in het magazijn. Daar liggen dan de afgekloven nagels van Tineke de Nooy. Griezelig echt.