Belarussen vechten tegen Loekasjenko en tegen hun eigen ‘angstgevoel’

Of de Belarussische bevolking haar angst voor de dictator is verloren? Onzin, zegt demonstrant Ales Krot vanuit Minsk. ‘De meesten van ons leven voortdurend in angst, ook als er geen direct gevaar is. Zelfs het bevestigen van een oppositievlag aan je eigen balkon vereist grote moed.’

Hij en honderdduizenden andere demonstranten kampen nu al een maand met politiegeweld dat doet denken aan ’s werelds wreedste dictaturen. Maandag werd de laatst overgebleven oppositiepoliticus op straat gekidnapt. Een dag eerder sloegen knokploegen van agenten in burger ongewapende demonstranten in elkaar met knuppels. Zeker 633 mensen verdwenen die dag in geblindeerde bestelbusjes. Om afgevoerd te worden naar detentiecentra met martelkamers.

En toch blijft Ales Krot de straat opgaan. ‘We vechten tegen ons angstgevoel’, zegt de 30-jarige stedenbouwkundige. ‘We persen het druppel voor druppel uit ons lichaam.’

De straat opgaan is eng, maar er afgaan ook. Want dat zou de overwinning betekenen voor Aleksandr Loekasjenko, vrezen de demonstranten. Er is geen weg terug meer.

Studenten

Het maakt Darja Roeblejskaja (21) verdrietig om te zien hoe ver de autoriteiten gaan om hun dictatuur te redden. Roeblejskaja, lid van de Belarussische studentenraad, zag vorige week gemaskerde agenten een universiteitsgebouw binnenstormen en lukraak studenten arresteren. ‘De stafleden van de universiteit hielden studenten zelfs tegen toen die probeerden te vluchten voor de agenten. Het is verschrikkelijk. Ik zag voor mijn ogen hoe oproeragenten studenten aftuigden.’

Maar op steeds meer plekken beginnen de Belarussen zich fysiek te verdedigen. Video’s tonen hoe mensen met duwen en trekken demonstranten uit de handen van oproeragenten rukken.

De 21-jarige Roeblejskaja greep ook in. Afgelopen zondag zag ze weer hoe een groep jongens aangevallen werd door de oproerpolitie. ‘Met een paar meiden hebben we een kring om de jongens gevormd om ze te beschermen. Toen kwamen de agenten achter ons aan en moesten we rennen en ons verstoppen op binnenplaatsjes, alsof we criminelen zijn.’

Poetin

Maar Loekasjenko’s troepen zijn niet de enige dreiging meer nu er een Russische machtsovername dreigt. President Poetin stuurde informatietroepen naar de Belarussische staatstelevisie en belooft gewapende troepen naar Belarus te sturen ‘zodra dat nodig is’. Ondertussen laat hij zijn hoogste regeringsvertegenwoordigers naar Minsk reizen om met Loekasjenko te praten over de vorming van een uniestaat, waarbij Belarus de facto een autonome provincie kan worden van Rusland.

Demonstranten lijken de Russische bemoeienis voorlopig te beschouwen als een bijzaak die ze toch niet kunnen beïnvloeden. ‘Het vertrek van Loekasjenko staat bovenaan onze agenda, niet Rusland’, zegt Roeblejskaja.

Krot, de stedenbouwkundige, zegt niet verbaasd te zijn over de Russische steun aan Loekasjenko. ‘Dit zijn twee gangsterregimes die op elkaar lijken en van elkaar profiteren in geopolitieke zin.’ Hij hoopt dat de massademonstraties het Kremlin duidelijk maken dat Loekasjenko’s positie in Belarus simpelweg onhoudbaar is. ‘We moeten ons realiseren dat Rusland vast plannen met ons heeft als Loekasjenko zou vertrekken. We hebben weinig opties, maar laat het er een zijn zonder Loekasjenko.’

Vermist

Om zelf een machtsovername te bewerkstelligen, hopen de demonstranten op de Coördinatieraad: een raad met vertegenwoordigers uit alle lagen van de bevolking. Maar Loekasjenko’s regime maakt het functioneren van de raad onmogelijk. Leden zijn bedreigd en gearresteerd. Maria Kolesnikova, een van de leden, werd maandagochtend op klaarlichte dag ontvoerd door gemaskerde mannen met een bestelbus. Kolesnikova was de enige van drie vrouwelijke oppositievertegenwoordigers die ondanks bedreigingen nog in Belarus is. Nu wordt ze vermist.

Ondanks haar verdwijning kwamen er maandagavond video’s uit Belarussische steden van mensen die na het werk besloten om weer de straat op te gaan. Zulke acties zijn niet alleen van groot belang voor het vervolg van de volksopstand, maar ook voor individuen die gearresteerd of geslagen zijn, vertelt de 37-jarige fotograaf Aleksej. Hij werd in de eerste week van de demonstraties opgepakt en met een knuppel op zijn hoofd geslagen toen hij op zijn knieën in een volle gevangeniscel zat en zijn hoofd niet ver genoeg naar beneden boog, volgens de bewakers. Aleksej: ‘De dag na mijn vrijlating werd ik rond het middaguur wakker. Eerst was ik in shock. Ik voelde me wanhopig. Toen hoorde ik buiten lawaai. Ik opende het raam en zag ongeveer veertig vrouwen met bloemen, en mensen die in de handen klapten. Het was als een medicijn voor mijn ziel. Ik huilde en dacht: lieve vrouwen, wat is het belangrijk wat jullie nu doen.’