Balkenende: geen behoefte aan ander kiesstelsel

‘Ik vind het veel beter om te werken met het huidige systeem, zowel voor wat betreft het kiesstelsel als voor wat betreft de formele positie van de premier’, zegt Balkenende.

Minister Pechtold (Bestuurlijke Vernieuwing) toonde zich woensdag in een reactie ‘erg ongelukkig’ met de uitspraken van Balkenende. De D66-bewindsman heeft meteen na lezing van het interview de premier gebeld. Die stelde hem volgens Pechtold gerust met de mededeling dat hij slechts zijn ‘privé-mening’ had vertolkt. Ook zou Balkenende niet gelukkig zijn met de weergave van zijn woorden in Elsevier.

Balkenende ontkent dat zelf. In New York voor de VN-top zegt hij dat het interview door hem geautoriseerd is. Balkenende heeft in Elsevier niet meer willen doen dan schetsen ‘dat Nederland geen tweestromenland is zoals het Verenigd Koninkrijk of Duitsland. Wij hebben minderheden en daarom coalitiekabinetten. Ik vind dat waardevol’, aldus de premier in New York.

‘Ik ben niet tegen verandering, maar ik heb wel gezegd dat als je het kiesstelsel zo verandert dat er 150 enkelvoudige districten komen, dat tot gevolg heeft dat minderheden wegvallen en we een land van twee politieke blokken worden’, aldus Balkenende. Hij ontkent dat hij zou tornen aan de taken van minister Pechtold. ‘Ik heb mijn steentje willen bijdragen zonder hem voor de voeten te lopen.’ En zijn interview in Elsevier was beslist meer dan een privé-mening, stelt Balkenende. ‘Ik spreek altijd als premier.’

Pechtold onderzoekt volgens afspraak binnen de coalitie de mogelijkheden voor een nieuw kiesstelsel om de band tussen burger en politiek te versterken. Ook beziet hij de mogelijkheden om de positie van de minister-president te versterken.

‘We hebben daarover in juli afspraken gemaakt, dus ik schrok van de woorden van Balkenende’, aldus Pechtold. ‘Maar hij heeft me verzekerd dat me niets in de weg wordt gelegd bij de uitvoering van mijn taak.’

Over bestuurlijke vernieuwing bestaat grote verdeeldheid in de coalitie. VVD en D66 zijn voorstander van een gekozen premier. Het CDA, inclusief Balkenende, niet. ‘Ik vind dat er coalities moeten bestaan in Nederland, ook om minderheden een plaats te geven’, zegt de premier in Elsevier. ‘Dat is ook relevant voor hoe je aankijkt tegen de rol van een gekozen minister-president. Nou, daar ben ik geen voorstander van.’ Volgens hem sluipt er bij een gekozen premier een soort presidentieel element in. ‘Het is de vraag hoe zich dat gaat verhouden met de rol van het parlement. En die van het staatshoofd.’

Balkenende zegt in Elsevier dat iedereen nu weet hoe het werkt bij verkiezingen en de vorming van een nieuw kabinet. ‘Dat is beter dan de hele zaak op de schop nemen.’

In tegenstelling tot zijn partijgenoot Pechtold heeft D66-Tweede-Kamerlid Van der Ham geen moeite met de uitspraken van Balkenende. ‘Hij heeft recht op zijn eigen mening. We moeten niet overspannen reageren, maar een open discussie voeren.’ Wel steunt hij de lijn van Pechtold.

Volgens GroenLinks ‘tackelt’ Balkenende met zijn uitspraken minister Pechtold in zijn plannen voor bestuurlijke vernieuwing. Kamerlid Duyvendak vraagt zich af of de onderzoeken van de D66-bewindsman nog wel zin hebben. Hij en PvdA-Kamerlid Dubbelboer hebben woensdag opheldering gevraagd aan Pechtold en Balkenende.

Dubbelboer noemt het ‘ongehoord’ dat de premier een dag voor de eerste bijeenkomst van het burgerforum met deze uitspraken komt. In het burgerforum buigen burgers zich op uitnodiging van het kabinet over een nieuw kiesstelsel. ‘Dit is een klap in het gezicht van Pechtold en de mensen in het burgerforum’, zegt Dubbelboer.

Pechtolds voorganger De Graaf had eerder dit jaar een vergelijkbaar akkefietje met de premier. Toen Balkenende op de Nederlandse Antillen rondreisde, verscheen in Nederland een interview met hem waarin hij zich afvroeg of het wel verstandig was de gekozen burgemeester in alle gemeenten tegelijk in te voeren. De Graaf was daar woedend over, omdat het kabinet had afgesproken in 2006 overal de gekozen burgemeester in te voeren. Ook toen was er onmiddellijk telefonisch contact. Inmiddels is het plan voor een gekozen burgemeester in 2006 gesneuveld in de Eerste Kamer.