‘Bali, de meest bizarre onderhandelingen ooit’

De Amerikaanse delegatie heeft haar persconferentie vrijdagochtend afgelast. De onderhandelingen zijn zes uur tevoren in het holst van de nacht afgebroken en beginnen over een uur opnieuw. Er is niets te vertellen. Niet dat de delegatie op eerdere persconferenties wél iets te vertellen had, maar toch. Ditmaal staat ze met meer dan alleen maar lege handen.

Het is de ochtend na Al Gores bittere uitval naar de Amerikaanse ‘obstructie’ van de klimaattop. De Amerikanen weigeren rigoureus zich vast te leggen op alles wat lijkt op een verplichting. Vooral tegen cijfers heeft de delegatie bezwaren. De eis dat de CO2-uitstoot in 2020 met 25 tot 40 procent moet zijn teruggebracht, mag van de VS dus absoluut niet in de slotverklaring van Bali. Een groot aantal landen, waaronder de Europese Unie, staan er echter op dat die percentages wél in de slottekst komen.

De afgelopen nacht hebben de Amerikanen opnieuw geprobeerd de onderhandelingen lek te schieten. Ze kwamen met een voorstel om alle voorgaande afspraken te vergeten en een heel nieuwe afspraak te maken. Daarin zou niets meer verplicht en alles vrijwillig zijn. Dat voorstel was zo belachelijk dat het niet eens werd besproken. ‘Het bestond uit alleen maar wollige zinnen, zonder enige verplichting. Maar in ieder geval deden de Amerikanen nu wel even hun mond open’, zegt de Nederlandse minister van Milieu Jacqueline Cramer. Zij noemt de onderhandelingen in Bali de meest bizarre die zij ooit heeft meegemaakt. De Amerikanen, om wie hier in Bali alles draait, zeggen al dagen geen stom woord. Cramer: ‘Het is toch een vreemd fenomeen dat een partij aan tafel helemaal niet reageert op wat er gezegd wordt.’

De Europese Unie heeft, om de onderhandelingen open te breken, donderdagavond gedreigd de Amerikaanse milieutop van de grote industrielanden, eind januari, te boycotten, maar ook dat leidde tot niets.

De Europese delegatie was lichtelijk radeloos, zegt Cramer. ‘Wij waren echt blij met Al Gore, gisteren. Toen hij kwam, zaten we op een punt dat we ons afvroegen: wat kunnen wij nog doen? Boos weglopen? Of een verdrag maken met alleen die landen die wel willen meedoen? Gore vergroot echt de druk van de publieke opinie. Dat is wat wij nodig hebben.’

Al Gore heeft de conferentie donderdag aangeraden de regering-Bush gewoon te negeren en een eigen verdrag zonder de Amerikanen te maken. Dat klinkt gemakkelijk, maar is het niet. Als de VS niet meedoen met de slotverklaring, stappen ook China, Rusland en Japan uit het verdrag. ‘In dat geval gaat het niet meer over het klimaat, maar wordt het een machtsspel voor de grootmachten’, zegt Cramer.

De EU probeert dus te redden wat er te redden valt. Zij heeft al aangeboden de ‘25-40 procent’ niet in de slottekst zelf, maar in de ‘preambule’, een soort uitleg bij de tekst, te zetten. En zelfs daar hoeven geen echte cijfers in, zegt de EU later, als er maar staat dat landen zich binden aan de bevindingen van het International Panel for Climate Change (het IPCC, dat de Nobelprijs deelt met Al Gore). Voor de EU blijft dat hetzelfde, want volgens de wetenschappers van de IPCC is een vermindering van 25 tot 40 procent CO2 het absoluut noodzakelijke minimum om een planetaire ramp af te wenden. De Amerikanen zijn dan verlost van de gehate cijfers.

De slotverklaring van Bali moet het uitgangspunt worden voor de klimaatdiscussie van de komende twee jaar. In 2009 moet die discussie leiden tot een wereldwijd CO2-beleid voor de komende decennia. Minister Cramer is dezer dagen gedoemd tot toezien. Zij zit niet bij de onderhandelingen, die worden gevoerd in kleinere kring. Maar Cramer zit ‘klaar om te worden opgepiept’, zegt zij, ‘als het weer vastloopt’. Dat gebeurt in de loop van de avond. Daarna gaat de minister naar bed, en gaan de onderhandelingen opnieuw de nacht in.