Balanstop in Madurodam: mueslireep tegen obesitas

'Neem een klassenfoto uit de jaren zeventig en zet die naast een klassenfoto van dezelfde leeftijdsgroep nu. Bij de leerlingen van toen kon je de ribben tellen en bij de jeugd van nu moet je de ribben zoeken.' Willem van Mechelen, hoogleraar bedrijfs- en sportgeneeskunde bij het VU Medisch Centrum in Amsterdam, zag Nederland sinds de jaren negentig dikker worden. 'Het schip is allang de kade op gelopen. Mijn boodschap daalt lastig in, ook bij de regering. En tegen de tijd dat die wel aankomt, is er al een ander kabinet.'

De anti-obesitasclub van Paul Rosenmöller, het Convenant Gezond Gewicht, houdt vandaag de Balanstop in Madurodam. Die staat in het teken van de samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven in de strijd tegen overgewicht. Toch blijkt uit recente cijfers dat 75 duizend kinderen aan obesitas lijden. Minister Edith Schippers van Volksgezondheid vindt dat jongeren weerbaarder moeten worden. Is dat realistisch als in de supermarkt en de schoolkantines een oerwoud aan verlokkingen ligt? Moet het bedrijfsleven niet door de overheid tot de orde worden geroepen? Wie is verantwoordelijk voor de overgewichtepidemie: de overheid, de voedselindustrie of de ouders?

Overheid
Sinds de jaren zeventig is de stijging van overgewicht al in Kamerverslagen geconstateerd. Pas in 2005 nam Hans Hoogervorst, toenmalig minister van Volksgezondheid, een besluit. Op dat moment had 40 procent van de volwassenen overgewicht en leed 10 procent aan obesitas.

Veel dikke mensen krijgen ernstige ziekten die zwaar drukken op de overheidsbegroting. Samen met Antony Burgmans, destijds topman van Unilever, besloot Hoogervorst op basis van afspraken met de voedingsindustrie, overheden en maatschappelijke organisaties het Convenant Overgewicht op te richten. De deelnemende bedrijven betalen een jaarlijkse contributie van 50 duizend euro. Paul Rosenmöller werd voorzitter. Een actieplan moest de balans tussen eten en bewegen herstellen. Het doel: het agenderen van zwaarlijvigheid en in 2010 de overgewichtgroei te stoppen.

Het probleem bleek bij de evaluatie in 2009 hardnekkig. Inmiddels had meer dan de helft van de bevolking overgewicht. Ook kinderobesitas was toegenomen. Het roer ging om met een naamsverandering: voortaan heette het Convenant Gezond Gewicht. Er kwam een nieuw deelconvenant: JOGG, Jongeren Op Gezond Gewicht. Had het Convenant gefaald en om die reden de naam veranderd? Waren de doelen naar beneden bijgesteld?

Paul Rosenmöller: 'Nee. JOGG werkt. We maken nu gebruik van sociale marketing: door een een gezonde leefstijl als een hippe spijkerbroek te verkopen. Albert Heijn, Nutricia, Unilever, FrieslandCampina en Zilveren Kruis Achmea doen sinds 2010 mee. Alle Convenantpartners ondertekenden in 2009 een nieuw doel: dat er 75 JOGG-gemeenten in 2015 zijn en dat we in 2020 de gezondste jeugd van Europa hebben.'

Voedselindustrie
Albert Heijn probeert de leeftijdsgroep van 4 tot en met 12 jaar een gezonde levensstijl bij te brengen in de vorm van rondleidingen, opdrachten en het project 'Ik eet het beter'. 'Wij sponsoren sportactiviteiten, maar zullen ongezond voedsel niet weren. Klanten, ook kinderen, maken hun eigen afweging', zegt een woordvoerder. Eens per jaar levert het bedrijf aan basisscholen in JOGG-gemeenten een lunch en een pauzehapje, doorgaans een mueslireep.

Lianne Selles is salesmanager van Nutricia. Sinds twee jaar praat de baby- en kindervoedingproducent mee. 'Dat was even wennen', zegt Selles. 'Wij komen toch uit een andere cultuur, maar wij weten hoe marketing werkt. Als kinderen enthousiast zijn over groenten, worden de ouders dat ook. Nutricia levert graag een bijdrage aan een gezonde jeugd.' Het bedrijf deelt kennis met het Convenant, maar wil wel wisselgeld: 'Dat we genoemd worden, is een voorwaarde.'

Ouders
Geraldo Vallen uit Amsterdam maakt zich zorgen over de omvang van zijn jongste zoon. 'Ik zeg altijd: alles wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit.' Hij heeft een waterproject opgezet, zodat kinderen op school een beker water kunnen tappen zonder gebruik van de frisdrankautomaat. 'In Frankrijk zijn frisdrankautomaten op scholen verboden. Hier verdienen ze aan die automaten.

'Toen het Convenant in 2005 werd opgericht, heb ik mij gemeld. Maar deelname is bedoeld voor de grote bedrijfsjongens die jaarlijks 50 duizend euro contributie betalen. Ik vind het prima dat zij meedoen, maar in een schoolkantine heeft Nestlé niks te zoeken. In Veghel is Mars de plaatselijke partner, wat heeft dat met gezonde voeding te maken?

'Toen Amsterdam JOGG-gemeente werd, mocht ik lokaal participeren en heb ik een papier ondertekend. Naast mij zat een mevrouw van Nestlé, die stomverbaasd was dat ik gewoon kraanwater wilde leveren. Gratis en voor niks. Daarna heb ik nooit meer iets van JOGG gehoord.

'Laten we eerlijk zijn: het Convenant is mislukt. Is overgewicht teruggedrongen? Meer dan een half miljoen kinderen is te zwaar. Zet een aantal moeders in de JOGG, die hebben geen tweede agenda. Dan is het overgewichtprobleem zo opgelost.'

Michelle Obama
In de Verenigde Staten heeft Michelle Obama woensdag een punt gescoord in haar poging overgewicht bij de jeugd terug te dringen. De regering-Obama gaat het voedselbeleid in schoolkantines op de schop nemen. Dat betekent dat er in het middagmaal minder zout en vet zal zitten en dat ongezonde transvetten, die in koek, snoep en hard frituurvet zitten, worden geweerd.

De voedselindustrie heeft er de afgelopen maanden voor gestreden om pizza's voor groenten door te mogen laten gaan vanwege de tomatensaus die erop zit. Volgens de nieuwe regels zou het minstens een kwart kopje tomatensaus per pizzapunt moeten zijn.
In vergelijking met de Amerikaanse regering blijft de Nederlandse overheid achter. Van een zout- of vetreductie is hier geen sprake, al zou de gezonde keuze volgens het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de makkelijke keuze moeten zijn.

In Nederland voorziet cateraar Albron kantines van roc's, hogescholen en universiteiten van lunches en is tevens partner van het Convenant Gezond Gewicht. Volgens een woordvoerder voldoet 25 procent van het middagmaal aan de richtlijnen van de Stichting Ik Kies Bewust (IKB), die producten van gezondheidsvinkjes voorziet. Belegde broodjes en soep bereidt Albron volgens de IKB-richtlijnen. Frisdrank en gefrituurde snacks worden ook geserveerd.

undefined