Athene toont én vraagt solidariteit

Het Griekse ministerie van Arbeid, Sociale Zekerheid en Sociale Solidariteit lijkt van buiten op een winkel die al weken failliet is. De neergelaten rolluiken zijn beklad met graffiti. Iemand heeft er een rode verfbom tegenaan gesmeten. Ook de deur is afgeschermd met ijzerwerk.

Het is geen onnodige bescherming. Heel wat boze Grieken gingen de afgelopen weken de straat op vanwege de plannen afkomstig van dit ministerie. De onvrede is net zo intens als toen de burgers vijf jaar terug de eerste bezuinigingen kregen opgelegd. Het enige verschil is dat de partij die toen aan de kant van het volk stond, Syriza, nu zelf de bezuinigingen moet doorvoeren. Onder moeilijke omstandigheden: de zee brengt iedere dag nieuwe bootjes met vluchtelingen en migranten die wel Griekenland in kunnen, maar nauwelijks eruit.

'Het is net de perfecte storm', zegt minister Georgios Katrougalos in zijn afgeschermde kantoor. 'De ene crisis botst op de andere. Je hoort niemand meer over een Grexit. Maar de problemen die we nu hebben zijn nog ingewikkelder.'

Katrougalos moet het pensioenstelsel hervormen. Het is een klus waar geen enkele Griekse politicus de afgelopen jaren in is geslaagd. Pas na die hervorming krijgt de regering weer geld uit de lening die het noodlijdende land overeind houdt. Dan ook pas komt de door de Grieken zo gewenste kwijtschelding van de staatsschuld op tafel.

Maar Katrougalos had zijn plannen nog niet aangekondigd of boeren, dokwerkers, notarissen en ambtenaren stopten uit protest met werken. De steun voor de regering heeft een dieptepunt bereikt. Linkse Syriza-parlementariërs durven de kiezers uit hun regio niet onder ogen te komen. En met een meerderheid van slechts 3 zetels is iedere dissident gevaarlijk.

Dreigt premier Tsipras opnieuw door eigen vuur ten onder te gaan of krijgen jullie de wet erdoor?

'Dat laatste. Ik kan niet zeggen dat iedereen het ermee eens is, maar iedereen begrijpt dat deze hervorming nodig is en dat ze in overeenstemming is met de grote principes van links.

'We gaan bezuinigen, maar we zullen de taart die we overhouden eerlijker verdelen. Ook als de geldschieters er niet om hadden gevraagd zou deze hervorming een van onze prioriteiten moeten zijn. Ons pensioenstelsel, toch al oneerlijk en gefragmenteerd, heeft een gigantisch tekort. Er komt een moment dat de boel ontploft.'

Katrougalos wil de regels voor alle beroepsgroepen gelijktrekken en voor alle Grieken een nationale ouderdomsuitkering introduceren van 384 euro per maand, de armoedegrens in Griekenland. De linkse minister heeft zijn kiezers beloofd niet verder te snijden in de pensioenen, die in vijf jaar tijd zijn gedaald van gemiddeld 1.200 euro per maand naar 800 en waarvan, bij gebrek aan langdurige werkloosheidsuitkeringen, hele families afhankelijk zijn. In plaats daarvan vraagt hij 20 procent van het salaris als pensioenpremie en 7 procent voor de zorg.

Vinden de geldschieters dat ook een goed idee?

De minister lacht. 'Ook daar hebben we nog wat open fronten. Zij willen een striktere proportionaliteit tussen de premies en het uitgekeerde pensioen. En een lager nationaal ouderdomspensioen, bijvoorbeeld. We zijn nog aan het onderhandelen.'

Waren de onderhandelingen niet afgerond toen jullie in juli voor de noodlening tekenden?

Katrougalos schudt grijnzend zijn hoofd. 'Nee, nee, in tegendeel. Een deel van de verplichtingen is duidelijk neoliberaal en dat is voor ons een probleem. Of we nu gedwongen waren of niet, we zullen respecteren waar we onze handtekening onder hebben gezet. Maar niet zoals het er nu staat. Wij zijn geen neoliberalen en we hebben onze ziel nog niet verloren. We zijn van plan alle maatregelen toe te passen op een manier die dichter bij onze overtuigingen ligt.'

Zijn ogen twinkelen. 'Dat kan het hele karakter van de ingrepen veranderen. Het wordt een herculesinspanning. Maar, bijvoorbeeld, alleen snijden in de pensioenen is voor ons een neoliberale nachtmerrie.'

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Intussen klinkt het verwijt dat de hervormingen niet opschieten.

'Ons bewind heeft gebreken, maar in dit soort kritiek zit ook een sluipend oriëntalisme. Het impliceert dat Griekenland anders is dan andere Europese landen. Dat is een vooroordeel. Ons pensioenplan hebben we in januari ingeleverd en we hadden allang een akkoord kunnen sluiten met de geldschieters. Dat het steeds wordt uitgesteld, is niet onze keuze.

'Wat de vluchtelingen betreft is elke kritiek oneerlijk. Wij dragen een grotere last dan alle andere landen in de EU. Ik las dat de politie in München zei dat ze twaalfduizend vluchtelingen hadden ontvangen en door hun middelen heen waren. Twaalfduizend! In de zomer ontving het kleine eiland Kos dat aantal in een week.'

De minister stopt het gesprek, zoals hij vaker doet. 'Off the record', zegt hij, en barst uit in een klaagzang over zijn gesprekspartners in de twee crises die zijn land teisteren. Hij wil het on the record niet zeggen. 'We hebben al genoeg problemen.'

Vindt u dat de bezuinigingsmaatregelen moeten worden aangepast, omdat jullie als noodlijdend land ook nog in een groot opvangkamp veranderen?

'Nee. Er moet solidariteit getoond worden door de grenzen niet te sluiten. Anders verandert Griekenland in een soort zwarte doos, want wij gaan door met het accepteren van vluchtelingen. Dat is een verplichting uit de Conventie van Genève en het is een Europese traditie om mensen in nood niet terug te sturen.'

Zijn de bootjes tegen te houden?

'Ja, als we ze laten zinken... We kunnen geen muur bouwen op zee. Ze komen bewust op wankele bootjes die ze laten zinken voor ze de kust bereiken.

'Wat me beangstigt is dat het buiten onze macht ligt. We kunnen de boten niet laten zinken en zullen dus vluchtelingen moeten accepteren die we onmogelijk allemaal kunnen verwelkomen. Maar ik denk dat we dit punt nooit zullen bereiken. Europa heeft een ziel.'

Afgelopen zomer voorspelde u wekelijks dat binnen een paar dagen een akkoord Griekenland zou redden. Telkens had u het mis.

De minster haalt zijn schouders op. 'Ik ben van nature optimistisch. Vorig jaar was ik te optimistisch, dat klopt.'