Asiels overvol met afgedankte exoten: ‘Met een paar clicks ben je eigenaar van een python’

In het zwaarst beveiligde deel van Reptielenopvang Zwanenburg bevindt zich de giftigste spin op aarde. Althans, dat dacht Joop Oudhoff (63), die de sleutels van de dubbele deur bezit. Want wanneer de reptielenverzorger in het terrarium van de Braziliaanse zwerfspin gluurt, ziet hij alleen de lichtbruine vervelling, bungelend aan een draadje. ‘Waar zit hij nou?’, mompelt Oudhoff, een forse man met uitgelopen slangentatoeages op zijn onderarmen. Bang is hij niet, en dat terwijl een beet van deze spin ter grootte van een pingpongbal desastreuze gevolgen heeft: binnen een half uur ben je dood.

’s Werelds giftigste spin woont sinds enkele weken in het sjofel ogende gebouwtje aan de ringvaart in Zwanenburg, tussen Amsterdam en Haarlem. ‘De eigenaar die hem als huisdier hield, wilde hem niet meer’, zegt Oudhoff, die ruim twintig jaar als vrijwilliger voor afgedankte en gevonden reptielen en spinnen zorgt. ‘Wij zijn er niet blij mee, hoor. Je kunt niets met deze spin.’ Toch zijn er in Nederland behoorlijk wat mensen die daar anders over denken.

Stapels terrariums

Niet alleen honden- en kattenasiels zijn na de coronapandemie volgestroomd met dieren die zijn afgedankt toen het leven buitenshuis weer op gang kwam. Ook Reptielenopvang Zwanenburg ziet een stijging in het aantal dieren dat wordt afgeleverd. In 2021 ontving dit centrum, als een van de twee reptielenasiels in Nederland, 280 reptielen. Dat was bijna honderd dieren meer dan in het coronajaar ervoor. Dit jaar staat de teller halverwege maart al op 122. Ongeveer de helft van de dieren die binnenkomen, behoren tot beschermde diersoorten, die alleen met de juiste papieren over de herkomst legaal als huisdier gehouden mogen worden.

Tussen stapels terrariums met schildpadden, leguanen en slangen vertelt Oudhoff dat de helft van de aankopen van dergelijke exotische dieren impulsief gebeurt. ‘Met een paar clicks op websites als Marktplaats, eBay of op sociale media, kan iedereen eigenaar worden van elke willekeurig soort.’ Er is geen centrale registratie van reptielen en er geldt in Nederland geen verbod. Veel dieren worden ook nog eens per post opgestuurd, zegt Oudhoff verontwaardigd. ‘De mensen die dat doen zijn beesten.’

De oplossing voor het probleem met de toenemende dierenhandel is in België al van kracht. Daar hanteert de overheid sinds 2019 een lijst met reptielen die zijn toegestaan om thuis te houden – alle andere soorten zijn verboden. Bioloog Frederik Thoelen van het Belgische Natuurhulpcentrum Opglabbeek merkt dat de strengere regels helpen om de omloop van exoten terug te dringen. ‘Het is duidelijk voor de consument wat wel of niet mag. De exoten die in België alsnog in de opvang belanden, zijn in Nederland of Duitsland gekocht’, zegt Thoelen telefonisch. ‘Daarom is het belangrijk overal eenduidige regelgeving te hebben.’

Marktplaats

De onlinehandel waarbij Nederlanders exotische dieren via internet kopen, groeit al twintig jaar, stelt dierenwelzijnsstichting IFAW. ‘Binnen vijf minuten vind je online een mogelijk illegale advertentie van een wild dier. Voor illegale wapens of drugs, waar de overheid meer tegen doet, is dat lang niet zo gemakkelijk’, aldus programmamanager Wildlife Crime Lionel Hachemin van IFAW.

Verkoopsite Marktplaats probeert de verkoop van wilde dieren, waaronder reptielen, wel te reguleren, maar beperkt zich tot de Nederlandse regels: de site haalt alleen advertenties van de zwaarst beschermde diersoorten offline, nadat er een melding is binnengekomen. Veel exoten, zoals de populaire koningspython, mogen alleen met de juiste papieren worden aangeboden, maar dat houdt Marktplaats niet in de gaten.

Dierenwelzijnsstichting IFAW helpt met het WNF techbedrijven als Google en TikTok met het herkennen van de handel in wilde dieren op hun platforms. Zo hopen ze dat het ingewikkelder wordt om de dieren aan te schaffen, waardoor mensen langer over een aanschaf nadenken. Naast het bestrijden van het aanbod, proberen ze met campagnes het bewustzijn van de consument te vergroten, zodat ooit de vraag zal afnemen.

Bijtgrage anaconda

De vrijwilligers van de opvang, die stuk voor stuk ‘zijn besmet met het reptielenvirus’, vrezen dat een lijst met verboden reptielen de handel naar de zwarte markt verplaatst en niet het probleem oplost. ‘Verboden dieren zijn toch veel leuker? Mensen zullen zich blijven vergissen in wat er allemaal bij komt kijken, ook als het moeilijker is om een reptiel te kopen. De laatste tijd horen we bijvoorbeeld dat de energiekosten voor het terrarium te hoog zouden zijn geworden’, zegt Oudhoff. ‘Maar ook dat dieren te agressief worden, zoals deze.’ Hij wijst op een kleine kaaiman die met zijn pupil – een verticale streep door zijn oog – iedere beweging lijkt te volgen.

Ook Oudhoff zelf moest eraan geloven en een reptiel naar het asiel brengen. ‘Er was een dwerganaconda in Beverwijk gevonden die ik eerst een tijdje zelf hield’, zegt hij, terwijl hij de dertien schildpadden in het hok naast de kaaimannen een bak fijngesneden sla geeft. ‘Maar na drie jaar was hij bijna 4 meter geworden en werd hij te bijterig.’ Nu is de anaconda – Cliko genaamd, omdat hij alles eet wat andere slangen niet hoeven – de trots van het centrum. Oudhoff: ‘Het is het grootste mannetje van Europa.’

De hobbyisten van Reptielenopvang Zwanenburg vinden dat het prima is om reptielen, ook gevaarlijke, te houden zolang je er goed voor kunt zorgen. Thuis zou Oudhoff zijn eigen verzameling van vijftien reptielen graag uitbreiden, maar zijn vrouw vindt wel welletjes. Een andere vrijwilliger – die met een koningspython om haar nek een Excelbestand aan het bijwerken is – heeft ook ‘een hele dierentuin’ in huis. Liefkozend streelt ze de slang, terwijl zijn matzwarte, gespleten tong bliksemsnel in en uit zijn mond schiet. De levensgevaarlijke Braziliaanse zwerfspin wordt na een paar dagen weer gespot in zijn terrarium.