Artsen zijn bang voor mogelijke juridische gevolgen van opgenomen gesprekken

Het opnemen van een gesprek met een arts is een wettelijk recht van een patiënt. Artsen worstelen ermee, maar moeten minder terughoudend zijn. Daarom presenteerde artsenfederatie KNMG woensdag een 'handreiking'. Artsen zouden hun eventuele ongemak moeten delen met de patiënt. En de mogelijkheid van een geluidsopname bespreken kan heimelijke opnamen voorkomen. 'Samen kunnen arts en patiënt dan in openheid zowel de zorgen als behoeften bespreken.'

Worden gesprekken met artsen vaak opgenomen?

Zelden, zo bleek vorig jaar uit een onderzoek van TNS NIPO in opdracht van verzekeraar Zilveren Kruis. Slechts 2 procent van de 1.274 bevraagde patiënten nam weleens een gesprek met een arts op, terwijl eenderde dat wel zou willen.

Uit een nieuwe panelstudie van de KNMG blijkt dat 40 procent van de artsen soms het verzoek heeft gekregen en zegt 35 procent dat er enkele malen een gesprek is opgenomen. Meer dan de helft van de 772 ondervraagde artsen constateert geen toename in de verzoeken. Slechts 8 procent van de artsen bood het opnemen weleens zelf aan, blijkt uit eerder onderzoek van de Federatie Medische Specialisten (FMS). Opvallend: 61 procent van de artsen bleek niet bekend te zijn met richtlijnen voor het opnemen van zo'n gesprek - vandaar de nieuwe handreiking.

Vindt iedereen geluidsopnamen in de spreekkamer een goed idee?

De vorige minister van Volksgezondheid, Edith Schippers, noemde het 'een verstandige keuze'. 'Vooral wanneer het een emotioneel beladen gesprek is, is de kans groot dat de patiënt niet alles onthoudt van wat tijdens een consult tussen hem of haar en de zorgverlener is gewisseld', schreef zij vorig jaar aan de Tweede Kamer. 'Daarom kan het opnemen van het gesprek met een geluidsdrager - om dat thuis nog eens af te luisteren - de patiënt helpen om zijn gedachten op een rij te zetten en beslissingen te nemen.'

De Nederlandse Patiëntenfederatie raadt het zelfs aan, als geheugensteuntje. Zo kan een ingewikkeld consult later ook met naasten worden besproken. 'Opnemen van een gesprek in de spreekkamer kan u helpen een betere keuze te maken.'

Uit eerder onderzoek van TNS NIPO blijkt dat een kwart van de patiënten een gesprek met een arts ingewikkeld vindt. Eenderde zegt de inhoud ervan te vergeten. 'Een geluidsopname kan de zorgverlening ondersteunen en patiënten grip geven op het zorgtraject', vindt ook KNMG. Het kan misverstanden voorkomen en helpen bij het stellen van gerichte vragen in een vervolgconsult.

Toch zitten veel artsen er niet op te wachten, blijkt uit het onderzoek van de KNMG en een eerdere studie van de Federatie Medische Specialisten. Uit dat laatste onderzoek bleek dat 62 procent van de specialisten die weleens het verzoek kreeg, tegen geluidsopnamen is.

Wat zijn hun bezwaren?

Geluidsopnamen mogen volgens de wet alleen voor eigen gebruik gemaakt worden. Openbaarmaking mag alleen als de arts hier mee instemt. Toch vreest driekwart van de artsen dat gesprekken tegen hun zin op straat komen te liggen of via sociale media worden verspreid. 'Er is sprake van veramerikanisering van de zorg, dokters worden steeds meer verantwoordelijk gesteld', zei oud-FMS-voorzitter Frank de Grave.

Driekwart van de artsen laat weten dat hun manier van communiceren verandert als een gesprek wordt opgenomen, concludeert KNMG. Er komen negatieve gevoelens naar boven, zoals wantrouwen en zenuwen. Vier op de tien artsen zijn bang voor de juridische consequenties van het opnemen van gesprekken.

Als een gesprek tegen de wil van arts openbaar wordt gemaakt, kan hij dat via de rechter ongedaan laten maken. Tegelijkertijd werd de heimelijke opname van de patiënt die stelde niet goed geopereerd te zijn door een arts-assistent wel toegelaten als bewijsmateriaal in de klachtprocedure. De angst van artsen is dus voorstelbaar.

Moet u uw arts om toestemming vragen als je een gesprek wilt opnemen?

Formeel hoeft dat niet. Toch vinden zowel oud-minister Schippers, de KNMG als de Patiëntenfederatie het verstandig een opname vooraf te bespreken. 'Het is beter voor de verstandhouding als uw arts weet dat u het gesprek opneemt en ook waarom u deze behoefte heeft. Zo kan hij u beter helpen', aldus de Patiëntenfederatie.

Ook het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (CTG) noemde het in begin vorig jaar 'getuigen van fatsoen' om de zorgverlener in te lichten.

Voor het maken van beeldopnamen moet overigens altijd toestemming gevraagd worden. Ook een arts die een gesprek wil opnemen, heeft instemming van de patiënt nodig.