Artsen moeten hun verantwoordelijkheid nemen

Het afgelopen decennium is het aantal meerlingen dat werd geboren na een onvruchtbaarheidsbehandeling enorm gestegen. En meerlingen worden vaker te vroeg geboren, hebben een grotere kans op aangeboren afwijkingen en lopen een groter risico om te overlijden. Moeders hebben meer gezondheidsproblemen tijdens de zwangerschap. Ze ondergaan ook vaker een keizersnede.

Fauser, werkzaam in het UMC Utrecht, waarschuwt deze week in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet dat die enorme risico's niet langer acceptabel zijn. 'De kwaliteit van leven van kinderen die na een vruchtbaarheidsbehandeling worden geboren, neemt enorm toe als ze in hun eentje worden geboren.'

In de ivf-klinieken dringt die boodschap langzaam maar zeker door, weet Fauser: ivf-kinderen zijn steeds vaker eenlingen. Iui, een techniek die ten minste even vaak wordt toegepast als ivf, leidt daarentegen steeds vaker tot twee- drie- en soms vierlingen. Dat baart hem grote zorgen.

Voor vrouwen die niet spontaan zwanger raken is iui de laatste halte voordat de eventuele overstap naar een ivf-kliniek wordt gemaakt. Iui kan in elk ziekenhuis, door iedere gynaecoloog worden uitgevoerd.

Uit het sperma van de man worden de meest beweeglijke zaadcellen geselecteerd. Dit opgewerkte zaad wordt ingebracht in de baarmoederholte. Meestal wordt die inseminatie voorafgegaan door hyperstimulatie van de eierstokken: die worden met hormoontabletten of -injecties aangezet tot het produceren van meer dan een eicel.

Veel ziekenhuizen melden dat zij de inseminatie niet laten doorgaan als blijkt dat meer dan twee, of drie, eicellen zijn gerijpt. Maar dat is de papieren werkelijkheid, weet Fauser. 'Op een echo kun je niet altijd goed zien om hoeveel eicellen het gaat. En afblazen is moeilijk te verkopen, want dat is uiterst teleurstellend. Trouwens, het komt voor dat echtparen dan gewoon gemeenschap hebben en een spontane zwangerschap ontstaat. Van een drieling soms.'

Het wordt tijd dat artsen hun verantwoordelijkheid nemen, vindt Fauser en het succes van voortplantingstechnieken gaan afmeten aan de geboorte van één gezond kind. In zijn ziekenhuis kregen vrouwen die iui wensten tot begin dit jaar nog hormonen toegediend; ook onder zijn verantwoordelijkheid werden tot voor kort nog drielingen geboren. Dat is nu voorbij.

Utrechtse gynaecologen wachten de eisprong van de vrouw nu gewoon af en insemineren dan het sperma. Fauser: 'We zullen meer pogingen moeten doen voor hetzelfde resultaat. Maar de gezondheidswinst die we boeken is het wachten waard.'

Het heeft hem een jaar praten gekost om zijn collega's daarvan te overtuigen. 'Ik voelde me net een dominee op een preekstoel.' Ook voorlichting aan toekomstige ouders is hard nodig, zegt hij. Maar die zijn uiteindelijk niet zo moeilijk te overtuigen, is zijn ervaring.

In het Rotterdamse Erasmus MC, waar hij tot vorig jaar werkte, deed hij samen met het UMC Utrecht onderzoek naar de doelmatigheid van ivf-behandelingen. Daarvoor werd bij een aantal vrouwen slechts een embryo in de baarmoeder teruggeplaatst. Stellen kregen uitleg over de enorme gevolgen van het krijgen van meerlingen en werden vervolgens ingeloot. De paren die afhaakten, zaten in de groep waarin twee embryo's werden teruggeplaatst. Ze durfden het risico van de meerlingzwangerschap niet meer aan.