Altijd op zoek naar de verbinding

Ze is allang geen dominee meer, dat is ze trouwens maar even geweest, maar als Jacobine Geel heeft gesproken hoort ze nog geregeld dat het een goede preek was. Ze beschouwt het als een compliment, een goede preek brengt in vervoering, roept op, daagt uit, schudt wakker en troost. Al kent ze ook de cartoon van een dominee die op de kansel staat en zegt: 'De preek van hedenochtend komt te vervallen, want ik heb u iets te zeggen.'

Jacobine Geel (53), van huis uit theoloog en bekend van haar tv-programma's, is voorzitter van GGZ Nederland en daarmee het gezicht van de Nederlandse psychiatrie en verslavingszorg. Ze toert het hele land door, 30 duizend kilometer per jaar, naar overleggen met verzekeraars, het ministerie, gemeenten en politie, voor spreekbeurten en naar zorginstellingen voor een werkbezoek.

Beter Geestelijke Gezondheid

Sinds kort ligt in haar auto een stapeltje manifesten Betere Geestelijke Gezondheid op de achterbank. Negen organisaties pleiten hierin voor betere leefomstandigheden voor mensen met psychische problemen en toegankelijke zorg, gericht op herstel. Als het even kan, duwt ze het een mogelijke medestander onder de neus: doen jullie mee? Politieke partijen die bezig zijn met hun verkiezingsprogramma probeert ze warm te maken voor de boodschap.

Inzet is niet de financiering, wetgeving of de administratieve lasten, niet het gedoe, maar de bedoeling van de geestelijke gezondheidszorg. Die heeft jaarlijks 900 duizend patiënten onder haar hoede, van wie 40- tot 45 duizend complexe problemen hebben en langdurige zorg behoeven.

Laten we dit gezamenlijke verhaal vertellen, dan vechten we binnenskamers onze verschillen wel uit, is de achterliggende gedachte. Typisch Geel. Altijd op zoek naar de verbinding.

Beeldvorming

GGZ Nederland behartigt de belangen van aanbieders van zorg, van werkgevers en verzorgenden. Het belangrijkste doel dat Geel zich heeft gesteld is 'het verhaal van de geestelijke gezondheidszorg' waar te maken. Dat houdt ook in de maatschappij een spiegel voorhouden: hoe gaan wij om met wat afwijkt?

Het gaat om beeldvorming, het gaat om huiver. Maar met goede begeleiding hoef je niet bang te zijn. De patiënt niet, zijn omgeving niet.

Pauline Meurs, hoogleraar bestuur van de gezondheidszorg in Rotterdam: 'Door sommigen wordt GGZ Nederland gezien als een werkgeversorganisatie. Zij kan ervoor zorgen dat het over de inhoud van het werk gaat.'

Plezierig zaken doen

Geel was een goed jaar voorzitter of er ontstond een knetterende ruzie met minister Edith Schippers van Volksgezondheid over de vrije artsenkeuze. Dat het conflict is opgelost, is mede te danken aan Geels opstelling, zegt Schippers: 'Je kunt in de loopgraven gaan zitten en je kunt gaan lunchen en je afvragen: wat is in het belang van de patiënt? Dat laatste hebben we gedaan.'

Het is plezierig zaken doen met Geel, vindt Schippers. 'Ze weet wat ze wil, blijft niet op de trom roffelen, maar wil resultaat boeken.'

Een jaar was Geel dominee in de Dominicuskerk, een oecumenische gemeenschap in hartje Amsterdam. Het was geen succes, Geel bleek minder geschikt voor de religieuze zielzorg. De kerk was te klein voor haar, ze wilde een groter podium. 'Ik ben een onwillig instrument, ik wilde me nooit laten vangen', zei ze jaren later tegen NRC.

'Ze kon te weinig uitwaaieren en had te weinig vrijheid', zegt haar studievriendin Ineke Bolt.

Mensen verleiden met woorden

Het leukste van dominee zijn vond Geel het preken. 'Mensen met woorden verleiden is prachtig.' Ze preekt nog met enige regelmaat. 'Jacobine kan ervaringen scherp en met heldere beelden in woorden omzetten. Zo helder dat het perspectief biedt', vindt Bolt.

Preken is niet alleen een verhaal vertellen, het is ook positie innemen. Een goede preek is als een plooirokje dat cirkelt, zwiert, golft, wappert, opkruipt, straalt en rimpelt, schreef Geel ooit. In de beweging wordt af en toe iets zichtbaar van wat doorgaans verborgen blijft.

In 1997 won Geel de eerste preekwedstrijd van Trouw ('Vrouw preekt de sterren van de hemel') en dat betekende haar landelijke doorbraak. Ze werd gevraagd voor van alles en nog wat, van de opening van een congres en een spreekbeurt voor een club van winterschilders tot bestuurlijke klussen.

_{(Tekst gaat verder onder de afbeelding)}

Een vakvrouw

Niet veel later maakte ze haar tv-debuut bij de IKON. Toen ze een paar jaar later overstapte naar de NCRV, zei ze in de Avrobode: 'Ik wil een vakvrouw zijn en geen voetnoot in de televisiegeschiedenis.'

Ze begon niet in de luwte, maar had meteen met een eigen praatprogramma: Geel, waarin ze met gasten praatte over zin en onzin van het leven. 'Dat Geel er niet uitziet als een reli-muts maakt deel uit van haar succes', schreef De Groene Amsterdammer.

Ze groeide op in een open, gereformeerd domineesgezin, als oudste van vier zussen. Van haar 6de tot haar 13de woonde ze in Indonesië, waar haar vader opbouwwerker was in Semarang op Midden-Java en later studentenpredikant in Jakarta.

Grenzeloosheidsgevoel

In dat onmetelijke land met die overweldigende natuur ontwikkelde ze een gevoel van grenzeloosheid. Vele malen per dag schalden gebedsoproepen voor moslims. Geel groeide op met het besef dat God groter is dan de gereformeerde kerk.

Haar moeder kwam uit een niet-godsdienstig milieu, daardoor was het in huize-Geel nooit zwaar. Er was ruimte voor relativering, de kerk is niet de enige plek waar de waarheid te vinden is.

Geel, gehuwd en moeder van een 12-jarige zoon, is ad rem, scherp, direct en openhartig. Toen haar ter ore kwam dat er onder theologen over haar werd geroddeld - leuk die Jacobine Geel, maar zonder pastoraal werk te doen maakt ze goede sier met het geloof en preken- , zei ze in Trouw: 'Ik ben beter in deze rol. Op zijn tijd ben ik een goeie ambassadeur voor de kerk. Doe het me maar na.'

De tv-recensent die schreef over 'de strenge meesteres met de ontevreden lipjes' gaf ze in meerdere interviews zijn vet: 'Seksistisch geschrijf. Verkrachting op papier.'

Ze spaart zichzelf ook niet, getuige uitspraken als 'Ik heb iets queen bee-achtigs', 'Zonder kind was ik vast een heel vervelende vrouw geworden', 'Ik ben veel meer een bitch dan ik laat zien' en: 'Tot mijn 40ste dacht ik dat de wereld om mij draaide.'

In een interview dat ze voor NRC Next met zichzelf hield, formuleerde ze wat ze elke dag de moeite van het proberen waard vindt. 'Zet de regels soms naar je hand, vergeef vlug, zoen langzaam, heb oprecht lief, huil van het lachen en betreur nooit wat je een glimlach ontlokte.'

_{(Tekst gaat verder onder de afbeelding)}

Verantwoordelijkheid nemen

Talkshows zijn een kolfje naar haar hand, daarin kan ze zich met alle maatschappelijke problemen bemoeien. Maar dat ze nergens echt verantwoordelijkheid voor hoefde te nemen, begon te knagen. 'Ik wilde iets taaiers, meer bouwen, adem en lengte erin, doorkijkjes. Niet alleen gevulde speculaas eten, maar ergens mijn tanden in zetten.'

Een headhunter kreeg er lucht van, en GGZ Nederland zag haar graag komen. Van haar tv-werk heeft Geel geleerd hoe belangrijk timing is. 'Het moment waarop je iets inpepert, kan helpen of je iets wordt gegund. Gecombineerd met de toon waarop je iets zegt, kan dat de sector miljoenen opleveren.'

Humor

Er zijn geen bijeenkomsten waarop Geel niemand kent, er zijn bijeenkomsten waarop ze iedereen kent. Dat netwerk vergt onderhoud, of, zoals Geel het formuleert: ze netwerkt zich een slag in de rondte. 'Ik probeer ruimte te creëren waardoor het ook leuk is bij een bestuurlijk overleg. Met humor sla je je er makkelijker doorheen.'

Minister Schippers: 'Ze is charmant, vriendelijk en doelgericht. Ze is zoals ze eruitziet: prettig en tot in de puntjes goed voorbereid en heeft helder voor ogen wat ze wil.'

Omroepbestuurder Henk Hagoort: 'Ze geeft je het gevoel dat het ook om jou gaat en niet alleen om de zaak waarvoor je bij elkaar bent.'

Hoogleraar Meurs: 'Je kunt met haar ook over schoenen en sieraden praten. Wij delen een passie voor alles wat schittert. Jacobine heeft vaak fantastische broches op. Daar duik ik als een ekster op. Doet zij ook bij mij. Het lucht op als je het niet continu over het werk hoeft te hebben, maar ook een zijpad kunt inschieten.'

Studievriendin Bolt: 'Op momenten die ertoe doen, is Jacobine er. Daar heeft ze een feilloze antenne voor.'

Meurs: 'Ze heeft humor en kan relativeren. Dat is belangrijk in een sector die makkelijk zwaar op de hand kan zijn. Het is al ingewikkeld genoeg.'

Een mooi voorbeeld daarvan tekende Broadcast Magazine op toen Geel een paar jaar voor de tv werkte: 'Ik ben natuurlijk gewoon een keurig opgevoed meisje. Daar houdt een mens dan toch heel lang last van.'

Voor De Telegraaf had ze daar een variant op: 'Misschien zou ik meer de beest moeten uithangen.'

Meurs hoopt dat Geel 'niet te veel van de sector' wordt. 'Die heeft de neiging bij nieuwe plannen te reageren met: zou wel mooi zijn, maar het kan niet. Ze moet met één been buitenstaander blijven.'

Zie ook:
ggznederland.nl
kro-ncrv.nl/jacobineopzondag