‘Als we doorgaan op deze weg, is de Unie ten dode opgeschreven’

Derk Jan Eppink, lijsttrekker van Forum voor Democratie bij de Europese verkiezingen, is pissig. Uitzonderlijk, want ondanks zijn in vitriool gedoopte pen en verbale sarcasme is hij een gemoedelijke man met een prettige dosis humor. Eppink (61) is boos op het tv-programma Buitenhof waar hij – naar zijn mening – oneerlijk hard in de tang werd genomen door GroenLinks-lijsttrekker Bas Eickhout en presentator Jort Kelder. ‘Het was steeds twee tegen een: is dat journalistiek?’ Vastberaden een herhaling van het weinig succesvolle tv-optreden te voorkomen – ‘mijn achterban vond het overigens prachtig’ – probeert hij elke interruptie met een bitsig ‘jij nu ook al?’ af te kappen.

Europees realisme heet zijn nieuwste boek, dat uit de kaft scheurt door complottheorieën en de aangekondigde verwoesting van de Europese beschaving. ‘Een klinische analyse van de EU, bijna medisch’, noemt hij het zelf. ‘Ik ken de EU van binnen, ik heb jaren in Brussel gewerkt. Hét probleem van de Unie is haar integratiedwang, het bureaucratisch centralisme. Dat stuit op de grote cultuurverschillen in Europa. Het is de rode draad door alle ruzies die we hebben: over migratie, de euro, de mate van soevereiniteitsoverdracht. Voor de oplossing moeten we out of the box denken.’

Is de patiënt terminaal?

‘Als we doorgaan op deze weg, is de Unie ten dode opgeschreven. Ze draagt het zaad van haar eigen vernietiging in zich.’

U vergelijkt de integratiedwang van de EU met de pogingen van Napoleon en Hitler om Europa één te maken. Is dat niet out-of-the-bochtdenken? Waar zijn de bezettingslegers? De concentratiekampen?

‘Je hebt tegenwoordig geen leger meer nodig om een land te zeggen wat het moet doen. Dat gebeurt met wetgeving en centralisatie. Ik zet de EU en Hitler niet moreel op één lijn, maar de geschiedenis leert dat opgelegde eenwording mislukt. Je moet verscheidenheid respecteren. Neem Polen, waarvan de EU zegt: jullie schenden de Europese waarden. Brussel leest Polen de les alsof het om een stelletje boerenpummels gaat. De Polen zijn daar zeer gevoelig voor, die zien Brussel als het nieuwe Moskou. Ik weet dat, ik heb er gewoond. Mevrouw In ’t Veld (lijsttrekker D66, MP) niet, die gaat er met het opgeheven vingertje naartoe.’

Nogmaals, waar zijn de concentratiekampen?

‘Die zijn er niet. Ik geef aan hoe sluipenderwijs alle bevoegdheden naar Brussel gaan, hoe de natiestaat wordt leeggezogen. Voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie spreekt over ‘Europese soevereiniteit’, hij trekt de grondbeginselen van een staat naar zich toe. Het gaat steeds verder: naar een Europese regering, Europese belastingen, schulden, een Europees leger. Maar dit proces stuit op verzet van de burger.’

U spreekt over de Brezjnevs in Brussel, de Europese superstaat die de burger door de strot wordt geduwd. De realiteit is: het zijn 28 nationale premiers en presidenten, 751 gekozen europarlementariërs, honderden verkozen ministers en 28 commissarissen uit alle landen die de besluiten nemen. Wat is daar ondemocratisch en superstatig aan?

‘De Commissie heeft zichzelf gemandateerd als de Europese regering. Als je op de dertiende verdieping van het Berlaymontgebouw staat, waar de Commissie vergadert, dan waan je je in een glazen schip. Uitkijkend over Brussel denken ze: wij zijn de echte baas van Europa! Commissievoorstellen klinken geweldig, taal is het glijmiddel van de macht, maar het is altijd een stap verder op weg naar de ever closer union. Het Europees Parlement biedt geen tegenwicht, dat is de Europese applausmachine.’

Die parlementariërs zijn door 420 miljoen burgers gekozen. Mijn vraag blijft: wat is er ondemocratisch aan?

‘In de EU regeert de bureaucratie, niet de democratie. Hoge ambtenaren hebben het gevoel dat zij belangrijk zijn, dat ze de eenheid moeten afdwingen. Juncker heeft zijn heldere en niet zo heldere momenten, zijn rechterhand Selmayr regeert de Commissie. Maar daarover wordt natuurlijk niet geschreven. Aan tafel bij de regeringsleiders leggen Merkel en Macron hun wil op, de rest heeft geen keuze.’

U zet premier Rutte en zijn collega’s weg als kneusjes. Ze hebben allemaal een veto.

‘Het systeem is zo doortrapt dat men het niet ziet of niets durft te zeggen tegen de grote twee aan tafel. Dat is Europees centralisme. De Europese instellingen zijn tot leven gekomen en eisen nu de attributen van een staat op.’

De leiders zijn lapzwansen die zich laten sturen door Selmayr?

‘De Commissie kiest altijd de kortste route naar de meeste integratie, Parijs en Berlijn duwen door. Dwarsliggers worden gestraft, kijk naar Polen en Hongarije. Die worden met het leerstuk van de Europese waarden om hun oren geslagen. Waarden als wapen. Polen en Hongarije zijn de Prügelknaben (zondebokken, MP) van Europa omdat ze weigeren asielzoekers op te nemen, omdat hun rechters politiek benoemd zijn, omdat ze de oppositie en media zouden knevelen. Let wel: de Nederlandse Raad van State is ook politiek benoemd, daar hoor je niemand over. Macron laat elke week de gele hesjes in elkaar knuppelen, dat gaat veel verder dan de media tonen. Hoezo Europese waarden? Hoe hypocriet zijn we bezig. Hoort u D66 en VVD hierover, die in dezelfde fractie als Macron willen? Nee, mevrouw In ’t Veld zwijgt als het graf omdat anders haar Europese centralisme bezwijkt.’

Als het zo helder is: waarom bent u de enige in Brussel die het ziet?

‘De anderen zijn deel van het spel.’

Allemaal blauwgewassen in de Europese wasstraat?

‘Kijk naar Mark Rutte. In 2010 presenteerde hij mijn boek De toren van Babel staat in Brussel. De titel zegt alles. Rutte was toen eurosceptischer dan ik! Maar hij zit al lang aan die Europese vergadertafel. Hij heeft een goede verhouding met Merkel en – let op! – met Macron, want aan hem moet hij de prijs betalen voor een toekomstige Europese topbaan. Rutte is geabsorbeerd door Brussel. Dat gebeurt bij vrijwel iedereen, de kritiek wordt eruit gezogen, politici vergeten hun kiezers thuis. Ik heb dat nooit gehad, het was misschien wel beter voor mijn psychologische ontwikkeling geweest.’

Rutte zonder ruggegraat?

‘Rutte kan het met iedereen eens zijn. Hij ziet zijn omgeving en verschiet van kleur. Eerst was het Europees Parlement niet zo belangrijk, nu wel. Hij is een EU-bekeerling, voelt zich verheven boven het Europese continent. We rule this continent, dat sentiment. Hij wil zijn loopbaan in Brussel voortzetten. Van Merkels steun is hij verzekerd, Rutte is de ideale schoonzoon die ze nooit heeft gekregen.’

Misschien beseft Rutte dat de EU niet zo ondemocratisch was als hij dacht. Bent u niet blijven steken in een modderig complotidee?

‘Dat denk ik niet. Kijk naar de eurozone die een ruziezone is geworden, waar men elkaar bestuurt met chantage. Ergens hebben Rutte en ik elkaar gekruist, vermoedelijk zaten we allebei in een vliegtuig. De absorptiecapaciteit van de EU is immens, dat is haar kracht: je komt erin, voelt dat je deel bent van iets geweldigs, als katholiek denk je: dit is het Vaticaan! En vervolgens word je beloond met een steeds mooiere baan.’

U beweert dat politici nationale belangen opofferen voor een EU-baan. Wat betaalde Polen voor EU-president Tusk?

‘Tusk heeft zich volledig onderworpen aan de wil van Brussel.’

Maar wat heeft Polen weggegeven?

‘Polen heeft niet onmiddellijk iets betaald, maar werd door Tusk neergezet als het beste jongetje van de Europese klas.’

Dat was niet erg duurzaam, Warschau stemde tegen een tweede termijn voor Tusk. Is er wel een prijs voor topbanen?

‘Subsidies. Ik heb meegemaakt dat Ruud Lubbers in 1992 grif instemde met allerlei nieuwe EU-subsidies om Commissievoorzitter te worden. En toen kreeg hij die baan niet, dat was helemaal lullig voor Nederland. De prijs die Rutte betaalt voor een Brusselse carrière is dat Nederland akkoord gaat dat de eurozone zich ontwikkelt tot een transferunie, met een permanente geldstroom van noord naar zuid. Een diepgekoesterde wens van Frankrijk. Minister Hoekstra van Financiën doet wel stoer een paar bokshandschoenen aan, maar hij is een schaduwbokser voor de spiegel. Macron gaat naar Berlijn en zegt: een transferunie is goed voor Europa en jullie waren niet altijd goed voor Europa. Dan weten de Duitsers genoeg en zetten ze hun handtekening en staat Nederland schaakmat. We slaapwandelen ernaartoe.’

Opnieuw: er zitten allemaal gehersenspoelde dommelaars aan tafel en u bent de enige heldere geest?

‘Ik claim geen enkel monopolie op dat gebied. Tal van economen beamen dat de eurozone een betaalunie is geworden. Nederland is de pinautomaat en de codes liggen in Parijs en Rome. Destijds zijn we de euro in gerommeld, nu de transferunie. Je komt er niet meer uit. Het is een fuik. Ik vind dat we de burger moeten vragen: wilt u dat?’

U zegt: de EU is een gevangenis met een ‘binnensmijter’ voor de deur. Wie wil eruit?

‘Momenteel niemand, je kunt er niet uit.’

Elk land kan er elke dag uitstappen, een kort briefje aan Tusk voldoet. Wie wil eruit?

‘Daarover moeten we een referendum organiseren in Nederland en Duitsland.’

Onderzoeken tonen dat driekwart van de Nederlanders in de EU wil blijven.

‘Dat zijn voorspellingen, die zitten er meestal naast.’

Nogmaals: wie wil eruit?

‘De Grieken, maar die werden onderworpen aan de heerschappij van de trojka. De Italiaanse regering zei het en kreeg het mes op de keel. Eruit gaan mag niet, de ever closer union is het dogma.’

Wie zette Salvini het mes op de keel?

‘De EU. Met dreigementen: we pakken je geld af, we gaan je boycotten. Dat begrijp je toch wel? De machtsmechanismen, de manier waarop dingen worden besloten, het is pure chantage.’

U omschrijft de EU als een even perfecte als perfide machtsmachine. Tegelijkertijd beweert u dat de EU ten dode is opgeschreven. U maakt zich druk om iets dat volgens u sowieso instort, nogal verwarrend.

‘Dat is het niet. De EU als model loopt vast, het eindigt in chantage alom. Daarom ben ik blij met de opmerking van de Oostenrijkse kanselier Kurz dat Europa terug naar de tekentafel moet. We moeten naar een samenwerkingsmodel waarin de lidstaten de dienst uitmaken, niet Brussel.’

De eerste keer dat hij Forumvoorzitter Thierry Baudet echt ontmoette, was in november 2018 in Amsterdam. Baudet kwam hem ophalen met een museumwaardige scooter. Daarop scheurde het tweetal, zonder helm, over de Amsterdamse grachten naar het partijkantoor van Forum. Het deed Eppink denken aan de film Roman Holiday, met Gregory Peck en Audrey Hepburn. ‘Thierry was natuurlijk Peck, al had hij denk ik liever een andere Audrey achterop gehad.’

Het alternatief in uw boek, over wat Forum wel wil in Europa, beslaat 5 van de 176 pagina’s. Dat oogt wat magertjes.

‘Vindt u? Wij zijn voor een Europa van de natiestaten, met een ‘t’, dat moet ik altijd duidelijk zeggen. Er zijn er genoeg die het anders willen horen. Tegenover de ever closer union zetten wij handelssamenwerking op vrijwillige basis. Ik zeg niet dat we alles kapot moeten slaan, dat brengt de mensen veel schade. Maar landen moeten niet op elkaars huid zitten.’

U schrijft dat Nederland dan gewoon bloemen en peren kan blijven exporteren: bederfelijke waar met grenscontroles?

‘Bij een systeem met een gedeelde markt heb je niet voor alle goederen grenscontroles nodig. Je aanvaardt met vrijhandelsverdragen elkaars goederen, een wederzijdse erkenning van de standaarden. Dat heeft eeuwenlang gewerkt.’

Wederzijdse erkenning, dat lijkt het begin van de EU. U zegt dat de pulsvissers weer allemaal de zee op mogen. Dan wel voor de kust van Scheveningen, veel meer visgronden heeft Nederland niet zonder de EU.

‘U moet out of the box denken. U kijkt door het prisma van de EU. Het kan anders, geloof me, een heel interessante denkoefening.’

Wie zijn ogen sluit, ziet nooit problemen. Zet u de burger niet in de kou?

‘Je kunt perfect handel drijven zonder EU. Kijk naar Zwitserland.’

Met wie gaat u samenwerken in het Europees Parlement?

‘Wij zijn kandidaatlid voor de ECR-fractie, de Europese conservatieven. De ChristenUnie, die daar al bij zit, vindt ons te rechts. Maar wij gaan dit winnen. Ik ben siegessicher, ik zal de ChristenUnie vriendelijk uitzwaaien. De ECR wil vervolgens met iedereen samenwerken om stemmingen te coördineren. Niet samengaan, dat geeft constant ruzie.’

Met iedereen, ook met Le Pen?

‘Er is geen grens als het om machtsvorming gaat. Je kunt niet bij voorbaat zeggen dat het halve parlement melaats is.’

Is de Brexit het lichtende voorbeeld voor Forum?

(Stilte, voor het eerst) ‘Wat de Britten hebben gedaan, is geen voorbeeld voor ons. Je moet een strategie hebben, die had Londen niet. Daarom zit de Brexit nu vast het in het moeras.’

De inzet van Forum blijft niettemin: Nederland uit de EU, uit de euro?

‘Zeker. Niet morgen, dat kan ook niet, want het referendum is net afgeschaft. De keuze is uiteindelijk aan de bevolking, maar Forum wil Nederland niet als EU-pinautomaat.’

Eppink komt uit een politieke familie. Zijn vader zat in de gemeenteraad voor de PvdA. ‘Hij nam me vaak mee naar de raadszaal, daar werd toen nog volop gerookt.’ Zijn zus zat eveneens in de gemeenteraad. ‘Ook voor de PvdA, 52 jaar lid. Ze heeft een speldje gekregen, en een bosje bloemen.’

Jaloers?

(Lachend) ‘Ik zal dat nooit halen. De politicus van wie ik het meest heb geleerd, is Frits Bolkestein. Een tegendraads denker, dat ben ik ook. Ik leerde hem kennen als parlementair redacteur voor NRC. Toen Bolkestein Europees commissaris werd, vroeg hij mij in zijn kabinet te komen werken. Voor al mijn banen ben ik gevraagd.’

U werkte eerst voor twee PvdA-europarlementariërs, vervolgens voor twee liberale commissarissen, u zat in het Europees Parlement voor een liberale Vlaamse partij en nu bij het rechts-nationalistische Forum. Is dat niet de levensloop van een politieke baantjesjager?

‘Het is de levensloop van iemand die zelfstandig bleef nadenken. Ik heb het lidmaatmaatschap van de VVD opgezegd op 1 april vorig jaar, dat was geen grap. Het had te maken met het feit dat de VVD helemaal naar links gaat, vooral bij klimaatbeleid. De energietransitie is onbetaalbaar, het is waanzin. Het is groepsdenken, dat zie je heel veel in Nederland. We hebben God afgeschaft, maar moeten er wel iets voor in de plaats zetten. Dat is nu de Groene Kerk.’

In uw eerdere boeken wilde u de EU hervormen, niet afschaffen. U pleitte voor openheid, nu grossiert u in complottheorieën: de interne markt als sluipmoordenaar van de natiestaat; de ever closer union als hersenspoeler. Wat is er gebeurd met de jonge Derk Jan?

‘Ik grossier niet in complotten, ik analyseer. De omslag kwam door de eurocrisis. Die heeft mijn hoop op hervorming de grond in geslagen. Die crisis is aangegrepen om nog meer macht naar Brussel te harken: Europees begrotingstoezicht, arbeidsmarktbeleid, sociaal beleid.’

Bij de eurocrisis waren het juist de lidstaten – de leiders voorop – die de macht terugpakten van de Commissie. Zij bepaalden de koers, ook het Europees Parlement had het nakijken.

‘De macht kwam bij Duitsland en Frankrijk terecht en Macron wil nu de grote sprong voorwaarts maken: een Europese regering, een Europees leger, Europese belastingen, de heilige drie-eenheid voor Parijs.’

U schrijft over Juncker: om 11 uur ’s ochtends opent hij een fles cognac die tegen 4 uur ’s middags leeg is, dan volgen de aperitiefjes, wijn en een afzakkertje. Heeft u hem ooit zo zien drinken of is dit karaktermoord?

‘Ik heb hem in Straatsburg vaak whisky zien drinken en ken veel mensen in de Commissie die zijn drankgebruik bevestigen. Dat over die cognacfles om 11 uur ’s ochtends komt van mensen uit zijn omgeving. Ik heb hem vaak dronken in het Europees Parlement meegemaakt, als Eurogroepvoorzitter. Dan zat hij wat voor zich uit te brabbelen. De Amerikaanse president Trump wordt neergezet als een idioot, maar over Juncker durft niemand iets te zeggen. Vraag het Jeroen Dijsselbloem: die waagde zich aan een grapje over Junckers alcoholinname en hij mocht geen commissaris worden. Dijsselbloem was het slachtoffer van de waarheid. Maar journalisten in Brussel schrijven daar niet over, de meeste zijn misdienaars van de Commissie.’

U werkte zeven jaar bij de Commissie, was vijf jaar europarlementariër, u was columnist bij de Volkskrant en uw vrouw werkt voor de VN: bent u niet de ‘elite’ – die u zo hartstochtelijk verafschuwt?

‘Ik denk niet zoals de elite, ik doe niet mee aan groepsdenken. Je kunt deel zijn van de elite en toch om je heen kijken. Ik ben altijd een dwarsligger geweest.’

U waarschuwt voor verwatering van de Europese cultuur door migratie. U bent getrouwd met een Russin en heeft drie kinderen: is uw gezin verwaterd?

‘Mijn vrouw en ik zeker niet en onze kinderen groeien intercultureel op, het is een enorm voordeel dat ze drie talen spreken: Nederlands, Russisch en Engels.’

En dat taalvoordeel geldt niet voor andere migranten?

‘Wij accepteren de Nederlandse waarden, de Grondwet is geen keuzemenu voor ons. Migranten die in een uitkering belanden en vasthouden aan waarden die haaks staan op de Nederlandse, zijn geen aanwinst. Met legale migranten die zich aanpassen heb ik geen enkel probleem, die zijn welkom.’

Verhofstadt was uw erfvijand, het nieuwe kwaad heet Frans Timmermans, de Nederlandse commissaris. Waarom richt u uw pijlen op deze PvdA’er?

‘Timmermans zegt dat landen divers moeten zijn, de monoculturele staat mag niet meer. Wel, Zweden heeft in 2015-2016 heel veel migranten binnengelaten, door een sociaal-democratische groene regering. Nu loop je als vrouw in Zweden, het land van Pippi Langkous, gevaar. Timmermans dringt diversiteit op, hij is de inspecteur-generaal van de Europese waarden. Hét voorbeeld van iemand die totaal is geabsorbeerd door Brussel. Vijf jaar geleden riep hij dat bevoegdheden terug moesten naar de lidstaten en de salarissen in Brussel omlaag. Ik dacht: die man is goed bezig. Nu zegt hij: er moet meer macht naar Brussel. Hij heeft zijn kritisch denken verloren, over Europa en zichzelf. Als je in Brussel zegt: klopt dat wel, kan dat wel, is dat betaalbaar, dan ben je een eikel. Nou als iemand de eikel moet zijn, ben ik de EU-eikel.’