'Als je hem goed prikkelt, haal je een werknemer wel uit de auto'

AMSTERDAM ‘Werkgevers hebben ’t nu echt gehad met de files. We zijn al drie, vier jaar bezig, maar nu is het moment voor een doorbraak aangebroken.’ Opgetogen vertelt Willem de Jager over het advies van de Taskforce Mobiliteitsmanagement, die maandag met voorstellen kwam om de files aan te pakken, en ditmaal echt.

De Jager is adjunct-directeur duurzame mobiliteit bij Rabobank en lid van de taskforce. Van nabij heeft hij meegemaakt hoe moeilijk het is het fileleed van werknemers – en dus ook van werkgevers – te verzachten. Maar nu zijn werkgevers massaal bereid om het écht aan te pakken.

Om dwangmaatregelen van de overheid vóór te zijn, hebben ongeveer 150 werkgevers in zes drukke regio’s hun handtekening gezet onder een convenant met decentrale overheden. Dat verplicht ze onder meer ervoor te zorgen dat hun werknemers in de spits 10 procent minder kilometers rijden. ‘Een mijlpaal’, noemt De Jager het. Nooit eerder maakten zoveel, vaak grote bedrijven serieus werk van filebestrijding.

De Jager ziet daarmee het gelijk van zijn werkgever bevestigd. ‘Rabobank beweert al jaren dat werknemers uit de auto te krijgen zijn. Als je ze maar op de goede manier prikkelt.’

Toen de bank vier jaar geleden de eerste schreden zette op ‘filevrij werken’, bestond die overtuiging nog niet. Maar de filosofie dat je werknemers beter op resultaat kunt beoordelen dan op aanwezigheid, bleek te werken. Concreet betekende dat dat mensen ook thuis mochten werken; daar werd een telewerkportaal voor in het leven geroepen.

De Jager: ‘Er zijn in Nederland 1,1 miljoen telewerkers. Dat kunnen er volgens onderzoeken 3,5 à 4 miljoen worden. Nu is weer een belangrijke stap gezet.’

Rabobank pakte ook de lease-auto aan. Werknemers moesten voortaan een ‘groene’ auto van de zaak kiezen, en kregen daarbij een NS business card.

‘Zo bied je mensen een keuze’, verklaart De Jager. ‘Als je iemand alleen een auto geeft, stapt hij natuurlijk niet in de trein.’

Het succes was veel groter dan verwacht. Inmiddels maakt meer dan de helft van de 5.500 leaserijders van de bank voor zijn werk ook gebruik van de trein. ‘Niet elke dag, maar wel regelmatig’, zegt De Jager. Rabobankmedewerkers reden vorig jaar al 14 procent minder kilometers. Dat is goed voor de files, voor het milieu en voor de werknemer.

Het is bovendien een voorbereiding op de kilometerheffing, benadrukt De Jager. ‘Die komt eraan in 2012 en gaat werkgevers geld kosten. Dus is het in hun belang om nu al alternatieven te verzinnen voor de auto.’ Het eenvoudigst is natuurlijk als werknemers om de hoek van hun werkgever wonen. De realiteit is anders. De taskforce stel daarom voor dat de maximale belastingvrije verhuispremie (5.400 euro) wordt verhoogd naar ongeveer 25 duizend euro.

‘Dat kan helpen’, denkt Henk Meurs, hoogleraar ruimtelijke ontwikkeling en mobiliteit aan de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Van de werkgevers betaalt nu 20 procent de maximumpremie.’ Van de werknemers die vrijwillig ontslag nemen, doet 35 procent dat vanwege de afstand tussen huis en baan, weet De Jager. ‘4 procent van de forensen die meer dan 30 kilometer van het werk wonen, is met een veel hogere premie te verlokken tot een verhuizing.’

Dat zijn geen indrukwekkende cijfers, beamen Meurs en De Jager, maar het aanpakken van files is dan ook een kwestie van een groot aantal maatregelen tegelijk.

Een idee is ook dat werkgevers bij selectie van kandidaten voor een vacature voorrang geven aan mensen die in de buurt wonen. De Jager: ‘Dan moeten ze natuurlijk wel even goed zijn.’