Alle Anne Franks
Afgelopen zaterdag werd Anne Frank postuum gedoopt. Door Mormonen in de VS. Ik heb geen interesse in mormonen in de VS zolang ze geen president worden, maar dit leek mij een boeiend geval van toeëigenen van de geschiedenis. Mooie meid, alleen jammer dat ze joods was.
Met Anne Frank mag iedereen aan de haal gaan. Dat zij 'het gezicht' is van de shoah is inmiddels zo'n cliché geworden dat je de andere 6 miljoen er bijna van zou vergeten. Dat we de geschiedenis zelf bijna vergeten, bleek ook vier jaar geleden toen Anne Frank de musical in Spanje in première ging. Toen het NOS-journaal de jonge Spaanse hoofdrolspeelster vroeg wat de boodschap van de voorstelling was, antwoordde ze: 'Ik denk dat Anne laat zien dat wat er ook gebeurt, hoe erg het ook allemaal is, het altijd goedkomt als je hoop blijft houden.'
Bedoelde ze misschien dat Anne niet, zoals de meesten in de 102 transporten uit Nederland, metéén na aankomst de gaskamer ingeduwd werd? Dat ze nog even mocht wandelen, zodat ze bezweek in een greppel?
Het stadsarchief in Amsterdam laat nu de andere kinderen zien die verdwenen uit Nederland, in de tentoonstelling In Memoriam. Ik had er een uur voor uitgetrokken. Maar drieduizend foto's, vijftien vitrines en een film later bleek ik dik vier uur binnen te zijn geweest.
Sommige verhalen vertel je niet in tien minuten. Samensteller Guus Luijters gaf 18 duizend kinderen hun naam terug, van drieduizend vond hij ook beeld. Roma, Sinti, joods. Uit Appingedam, Heerlen, Nijmegen. Rotterdam en Amsterdam. Op volgorde van transport kijken ze je aan.
Tussen die foto's veel Amsterdammers; daar hielp de politie immers vlijtig mee. Bij het eerste transport zag ik al twee straten waar ik heb gewoond. Sinds mijn eerste studiejaar ben ik twintig keer van huis verwisseld in de stad, dus het viel te verwachten. Friedel in de Bonairestraat. Aron in de Pieter Aertsz. De broertjes Maurits, Barend en Abraham op de Kloveniersburgwal. Opeens zag ik in al die straten de razzia's voor me.
In de Tilanusstraat moet het er hard aan toegegaan zijn want in verschillende transporten vond ik zestien kinderen die er weggehaald waren. Onder wie Henny en haar zusje Jetty, in het huis naast mij, ook driehoog. Ze zitten op de stoep, hooguit 4 en 1 jaar oud, en achter ze zie ik mijn voordeur.
Tussen transport- en sterfdatum liggen meestal precies drie dagen. Het is walgelijk, maar omdat je walging niet lang volhoudt, vergeet je gaandeweg de foto's hun lot soms, en lach je mee met David Winkel die staat te zwaaien in de zee, of Benedictus Bierschenk die een kleine Al Pacino lijkt.
Het zijn de rust en de volledigheid die deze tentoonstelling zo urgent en onvergetelijk maken. Het omgekeerde gebeurt; waar uit Anne Frank haar bestaan en dat van de hele shoah langzaam wordt weggezogen, krijgen hier de kinderen in zekere zin hun bestaan terug. Ze worden ont-ontmenselijkt.
Voor de zekerheid loop ik nog even naar dat andere museum waar de geschiedenis van de stad wordt verteld, het Amsterdam Museum. Daar binnengekomen, ben ik in acht stappen door de jodenvervolging heen. De vertoonde film zegt, 'Anne Frank, en vele, vele anderen, verdwenen uit de stad.' Het duurt drie minuten - nog niet de helft van een onderwerp in De Wereld Draait Door. Je kunt ook nog een fragment luisteren uit haar dagboek, van vier minuten. Iets over pingpongen en aanbidders. Want ze was zo gewoon. Je krijgt er bijna hoop van.
undefined
