Alaska: Ruig, geïsoleerd en leeg

Piloot Paul Norden wijst naar de witte piek van Mount McKinley vlak voor ons, met 6200 meter de hoogste berg van Noord-Amerika. ‘Adembenemend, toch?’

Zonder op antwoord te wachten, gooit Norden (49) het eenmotorige toestel in een bocht naar links, zodat we zijdelings boven de besneeuwde bergwand komen te hangen. De vliegenier wijst op een primitief bouwsel. ‘Een beetje fris, maar geen verkeerde plek.’ Hij grinnikt. ‘Don wilde kennelijk rust.’

Winter
De winter is nog niet begonnen, maar het vriest nu al 25 graden. In dit klimaat is op deze hoogte in de wijde omtrek geen vorm van leven te ontwaren. Halverwege de jaren vijftig van de vorige eeuw bracht de legendarische vlieger Don Sheldon, over wie de biografie Wager with the Wind: The Don Sheldon Story werd geschreven, hier veel tijd door. Hij bouwde zijn huis op een bergkam.

Sheldon, in 1975 overleden, was net als Norden een ‘bush pilot’ in Alaska. Hij verfijnde de kunst van gletsjerlandingen en bracht klimmers, vissers en jagers op plekken waar niemand kon komen. De vliegenier staat symbool voor dit deel van Alaska, waar hij zich thuis voelde vanaf het moment dat hij er als 17-jarige naar toe reisde: ruig, onafhankelijk en echt.

Waardering voor Palin gaat achteruit
Aan de crémekleurige wand naast de ingang van de Assembly of God-kerk in Wasilla staan de woorden die Sarah Palin (44) elke zondag in zich kon opnemen, toen ze hier tot een paar jaar geleden gemeentelid was. ‘Hem kennen en Hem bekendmaken’, luidt het motto van de kerk, aan de rand van het stadje.
Als kerkganger, gemeenteraadslid en burgemeester van Wasilla ontwikkelde en verkondigde Palin sociaal-conservatieve waarden. Maar als gouverneur (sinds 2006) ontpopte ze zich als het type van de opgestroopte mouwen, individuele vrijheid en anti-corruptie.
‘Dat sociaal-conservatisme is helemaal geen prominent kenmerk van Alaska’, zegt historicus Stephen Haycox. ‘Als gouverneur moest ze dat terzijde schuiven.’ Maar in de campagne komt deze kant van Palin weer boven, wat de conservatieven nieuw enthousiasme heeft geschonken.
In Alaska zijn opgetrokken wenkbrauwen het gevolg. ‘Ik denk niet dat we haar terug willen, deze schrille en vijandige politica’, zegt Lynda Paquette, een middenstander in het dorp Seward.
Toch heerst waardering voor Palin als gouverneur, als moeder en als vrouw van Todd, die kampioen op de sneeuwmobiel is. Haar claim van ‘non-conformist’ past bij de volksaard van Alaska en wordt bevestigd, ook door mensen als Democraat Kay Brown. ‘Ze was geliefd bij veel mensen. Ze nam het op tegen haar eigen partij.’
In Alaska krijgt Palin nog steeds de waardering van 68 procent van de bevolking; dat was 80 procent voordat ze zich bij McCain voegde.
Haycox verwacht dat Palin beschadigd zal terugkomen als zij en McCain verliezen: ‘Het is de vraag of ze nog kan regeren, na alles wat ze over de Democraten heeft gezegd. Hoe kun je dan compromissen sluiten en bruggen bouwen?’ Tragisch, vinden velen in Alaska: ruim twee maanden roem naast McCain, en dan ‘gehandicapt’ terugkeren.]]>

Alaska is pas 49 jaar een volwaardig onderdeel van de VS. Het is met afstand de grootste staat, tweemaal zo groot als Frankrijk. Het is ook de leegste. De Republikeinse gouverneur Sarah Palin, die vicepresident naast John McCain hoopt te worden, regeert hier over 670 duizend mensen.

Frontier-mentaliteit
Gevoegd bij het woeste landschap, de grote afstand tot de rest van de VS en de grondstoffen in de bodem versterkt dit de frontier-mentaliteit, de wil om iets op te bouwen in onontgonnen gebieden, zegt de gezaghebbende historicus Stephen Haycox (68). In Alaska beschouwen ze zichzelf met genoegen als een ‘buitenpost’ van de VS.

‘Het ruige individualisme van John Wayne, de zelfredzaamheid en de onafhankelijkheid, je proeft het’, zegt Haycox in Anchorage, de grootste stad van Alaska.

Piloot Sheldon belichaamde dat. Maar de schaduwkant is volgens Haycox een houding van: ‘ik mag alles, dit is van mij’– hoewel 60 procent van Alaska federaal overheidsbezit is, waarvan een kwart beschermd natuurgebied. De bewoners benadrukken dat juist de jagers, waarvan er erg veel zijn, bij uitstek hoeders zijn van natuur en milieu.

Eskimo's
Onder de inwoners zijn zo’n honderdduizend eskimo’s en indianen, die uit Azië kwamen toen de continenten nog met elkaar verbonden waren. Net als de rest van de bevolking hebben zij een grote mobiliteit verkregen door de alom aanwezige sneeuwmobielen en de talloze vliegtuigjes die het luchtruim boven de staat vullen.

Verstedelijking en economische ontwikkeling ‘hollen de oorspronkelijke cultuur van binnen uit’, zegt Haycox. Maar veel autochtonen natives in de dorpen van Alaska zeggen juist blij te zijn dat ze hun kinderen een leven boven het ‘minimale overlevingsniveau’ kunnen bieden.

De geschiedenis van Alaska draait volgens Haycox om kolonialisme. President Nixon tekende in 1971 de ‘wet op de inheemse landclaims’, waarbij de indianen en eskimo’s land en financiële vergoedingen kregen. Maar toen was de kolonisatie al rond.

Nertsen
De Russen en andere Europeanen kwamen vanaf 1728 voor nertsen, walvissen en goud. In de oorlogen van de twintigste eeuw werd het geostrategische belang van Alaska duidelijk; Rusland en Azië zijn dichtbij. In 1959 volgde de status als Amerikaanse staat.

De lokale economie drijft anno 2008 op olie, visserij, toerisme en de inkomsten van de militaire bases. Door die beperkte mogelijkheden en het barre klimaat waaiert de bevolking uit.

Haycox doet elk jaar een experiment onder studenten. Als hij ze vraagt wie van plan is om in Alaska te blijven na zijn afstuderen, antwoordt slechts een kwart bevestigend.

Alaska levert veruit de meeste binnenlandse olie aan de VS, wat wordt gewonnen aan de noordkust, binnen de poolcirkel. De opbrengst wordt eerlijk verdeeld. Alaska wordt wel ‘de enige socialistische staat van de VS’ genoemd, omdat iedere inwoner een jaarlijks dividend uit het ‘permanente fonds’ van olieopbrengsten ontvangt: dit jaar ruim 2500 euro. Bovendien heft de staat geen inkomstenbelasting en btw. Alles om mensen naar het gebied te lokken.

Boren
Het politieke debat in de grote steden, Anchorage en hoofdstad Juneau, draait om de vraag of de enorme, beschermde Arctic National Wildlife Refuge (ANWR) opengesteld moet worden voor ‘verkennende boringen’. De meerderheid van de lokale bevolking en vrijwel alle politici zijn vóór boren, ook de Democraten. Het is in hun belang. En het gevoel heerst dat er natuur genoeg is.

In hun politieke keuzes is de bevolking eigengereid. ‘Ik ben een interessant geval’, zegt Mark Forsman, die zijn baard opzij duwt om een slok bier te nemen. Hij zit in de Mug-Shot Saloon in Wasilla, de woonplaats van Palin. Buiten hangen spandoeken om haar te feliciteren, binnen vechten honkbal en politiek om de aandacht.

‘Ja, interessant, omdat ik voor McCain ga stemmen, maar tegelijkertijd voor Begich ben als senator’, zegt Forsman (52), een werkloze vuilnisman. Hij schudt zijn hoofd: ‘En Begich is een Democraat!’

Bumperstickers
In Alaska zijn veel meer bumperstickers voor McCain-Palin dan voor Obama-Biden. Toch maakt Democraat Mark Begich, de burgemeester van Anchorage, bij de senaatsverkiezingen een goede kans tegen de Republikein Ted Stevens. Deze 84-jarige senator is net veroordeeld vanwege het vertellen van leugens in een corruptiezaak.

Stevens heeft tijdens zijn lange aanwezigheid in de senaat voor geld en prestige voor Alaska gezorgd. Anderzijds is hij een symbool geworden voor de ‘oude politiek’ die Palin zegt te willen bestrijden.

De Democraten in Alaska ruiken daarom een kans. Kay Brown (57) van de Democratische Partij vertelt dat er meer dan duizend kilometer ligt ‘tussen elk punt in Alaska en de eerstvolgende andere plek waar je wilt zijn’. Juist vanwege deze geïsoleerde ligging moet de economie gediversifieerd worden; politici in Alaska nemen zich dit al decennia voor. Brown oordeelt bijna vanzelfsprekend dat de Democraten het nu moeten gaan doen. ‘Het verlangen naar verandering is hier nog sterker dan elders.’

Avontuur
Anchorage (380 duizend inwoners) is ‘een plek van avontuur’, zegt zij. De stad wordt omringd door bergketens vol beren, wolven, kariboes en elanden, en wateren vol zalm, heilbot en andere vis. Typische koppen in de lokale krant: ‘Vier man gered nadat boot verdwijnt’ en ‘Grizzlyberen jagen binnen stadsgrenzen Anchorage’. Op het vliegveld hangt een bordje bij de bagageband: ‘Ski’s, gitaren en wapens’ zijn elders op te halen.

Het grondwettelijke recht op individueel wapenbezit is hier heilig, en Bob Bird van de Onafhankelijkheidspartij haakt in op dit sentiment. ‘Het recht om jezelf te beschermen is fundamenteel’, zegt Bird, een onderwijzer die onlangs de politiek in is gegaan. Bird (52) maakt weinig kans in de strijd om Stevens’ senaatszetel, maar dat tempert zijn enthousiasme niet.

Het draait allemaal om het principe dat een centraal gezag zich niet met zaken mag bemoeien die beter op een lager bestuursniveau geregeld kunnen worden, vindt hij. Liever de gemeente dan de staat, liever de staat dan Washington.

Historicus Haycox omschrijft die wantrouwige houding tegenover de overheid als ‘een overdreven neiging om oppositioneel te denken onder mensen die van hun cultuur geïsoleerd zijn’.

Beluga
Bird, ook in de barre winter een fanatiek jager, wil dat de bevolking van Alaska zelf beslist om natuurgebieden open te stellen. En dan mogen meteen ook de ijsbeer en Beluga-walvis van de lijst met beschermde diersoorten geschrapt worden. Die zijn er net dit jaar opgezet, wat de milieubeweging vierde als een overwinning.

Aan de zuidkust is de wildernis toegankelijk gemaakt. In het geïsoleerde havenplaatsje Seward vertrekken de boten voor een tocht door Resurrection Bay, een weidse baai omringd door bergen en gletsjers.

Zeeotters en walvissen duiken al snel op. Na ongeveer een uur varen, zien we zeeleeuwen op een rots en berggeiten op de oever. Geen wonder dat schrijver John McPhee in het boek Coming Into the Country (1976), Alaska omschreef als ‘een overdonderend mooi subcontinent’.

McPhee beschreef het verre, grotendeels onherbergzame Alaska op een manier die nog steeds geldt: ‘Een ander land, voor een belangrijk deel bevolkt door Amerikanen.’