'Agenten terughoudend door criminalisatie politiegeweld'

Voor zijn onderzoek interviewde Van Dee onder meer twintig agenten verspreid over Nederland. De relatie tussen (interne) onderzoeken naar geweld en het functioneren van agenten is niet eerder op deze manier onderzocht.

Het gedrag van agenten staat onder grote belangstelling nadat Mitch Henriquez eind juni na zijn gewelddadige aanhouding om het leven kwam, zeer waarschijnlijk door zuurstofgebrek. Deze week was op een filmpje te zien hoe een motoragent uit Almere een 13-jarige verdachte aan zijn motor had vastgeketend om hem een stuk te laten rennen.

Dinsdag trokken de politiebonden aan de bel. Volgens hen grijpen agenten minder snel in uit angst berispt te worden. 'Ik ben echt bang dat agenten terughoudend worden, omdat ze het idee hebben dat ze worden gestraft', zei ANPV-voorzitter Geert Priem. Het onderzoek van Van Dee ondersteunt deze vermoedens.

Is het niet juist goed dat het gedrag van agenten nauwgezet gevolgd wordt?

'Ik vind het een gevaarlijke ontwikkeling, omdat agenten bang worden om op te treden. Excessen moeten worden bestraft, maar er worden ook agenten berispt die in de veronderstelling waren dat ze correct hadden gehandeld. Die voelen zich in de steek gelaten. Ze moesten in een split second beslissen en worden daarvoor vervolgd. Hij en zijn collega's zullen zich de volgende keer wel twee keer bedenken voor ze weer in actie komen.'

Wat wel en niet mag staat toch gewoon in de wet?

'Volgens de wet mogen agenten geweld proportioneel en subsidiair toepassen, maar die begrippen zijn vaag. In de praktijk is de wereld niet zo simpel. Door te reflecteren kunnen agenten in de toekomst een betere afweging maken. Als er meteen een formeel onderzoek komt, gebeurt dat niet. Dan wordt vanaf de tekentafel beoordeeld of er correct gehandeld is.'

Wat is uw alternatief?

'Interne verantwoording is heel belangrijk binnen de politie. Agenten vinden het ook niet erg zich te verantwoorden, voor hun is het draagvlak onder collega's belangrijk. Maar op het moment dat een uitgebreid onderzoek volgt en buitenstaanders erbij worden betrokken, zullen ze terughoudender worden. Dat onderzoek is alleen gericht op straffen. De korpsleiding ziet dat gelukkig in en gebruikt onrechtmatig geweldsgebruik vaak als leermoment in plaats van een reden om te bestraffen.'

Kreeg u een indruk van de cultuur bij de politie?

'De agenten die ik sprak praten graag over hun werk. Het doet ze pijn dat de politie door veel mensen nu als gewelddadig worden neergezet. Er zullen altijd rotte appels zijn, maar ik zag vooral mensen die iets voor de samenleving willen betekenen.'

Waarom gaat het volgens hen soms toch mis?

De meesten erkennen dat er dingen mis gaan. Het heeft vaak te maken met persoonlijke factoren; de spanning en de drive om iemand aan te houden. Een agent vertelde hoe twee verdachten zich na een lange achtervolging overgaven. Toch werden ze door een aanstormende agent met pepperspray helemaal ondergespoten.'

De politie onderzoekt een incident waarbij een motoragent in Almere een 13-jarige verdachte aan de motor vastketende en hem meevoerde. Het werd gefilmd. Speelt het filmen ook mee bij de toepassing van geweld?

'Agenten storen zich eraan, omdat vaak alleen het geweld van de politie wordt gefilmd en niet de aanleiding. Maar agenten weten ook dat er niks aan te doen valt en zullen zich er niet teveel door laten beïnvloeden. Veel van hen hebben toch al het gevoel dat de samenleving hun werk niet goed begrijpt. Ze voelen zich meer gehoord bij collega's en trekken zich minder aan van de buitenwereld.'