Afrikaanse dj’s hopen het succes van de Afrikaanse beats achterna te gaan

Op de eerste professionele dj-opleiding in Franstalig West-Afrika, in Ivoorkust, dromen jongeren van een professionele carrière, zeker nu oorspronkelijk Afrikaanse dansritmes volop klinken in de Europese clubs.

‘Wat ben je nu vergeten?’ DJ Max kijkt zijn student aan die voor de klas staat te mixen achter een enorm mengpaneel. ‘Je hebt je koptelefoon niet op. Dat zijn je oren. Je gaat toch ook niet uit wandelen met je ogen dicht?’ Gelach klinkt uit het klaslokaal waar studenten vanuit luie rood fluwelen bioscoopstoeltjes aandachtig zitten te luisteren.

‘Zie je? Nu gaat het veel beter.’ Uit de luidsprekers schalt opzwepende afrobeat, op het computerscherm boven de mengtafel slaan de meters hoog uit. DJ Grace, dreadlocks onder een petje, zet zijn koptelefoon af en loopt glunderend van trots terug naar zijn plaats. Nu mag de volgende student laten zien wat hij kan. Een professionele dj-naam is het eerste dat zijn studenten zich moeten aanmeten als ze op zijn school beginnen, vertelt Maxime Melagne, in Ivoorkust bekend als DJ Max. ‘Ons vak draait niet alleen om de techniek, maar ook om de performance en hoe je jezelf in de markt zet.’

‘Mensen denken dat wij hier maar wat doen’

Melagne is de initiatiefnemer van de zogenoemde DJ School die vorig jaar in Abidjan, de grootste stad van Ivoorkust, werd geopend. Het is de eerste professionele dj-opleiding in Franstalig West-Afrika, zegt Melagne. En dat was hard nodig. ‘We hebben in dit land wel 20 duizend dj’s, waarvan hooguit 10 procent professioneel werkt. Dat straalt af op ons beroep. Mensen denken dat wij hier maar wat doen, terwijl in Europa dj’s wereldberoemd worden. En dat steeds vaker met ónze muziek.’

Tijd voor een professionaliseringsslag dus, zo vonden DJ Max en zijn twee zakenpartners. Ze huurden een verdieping in een oud schoolgebouw, waar enkele tientallen studenten in twee leslokalen en een paar vakkundig ingerichte geluidsstudio’s de kneepjes van het vak geleerd krijgen. Afgelopen jaar behaalden de eerste vijftig studenten hun ‘erkende’ diploma. ‘Een enorme stap voorwaarts’, legt DJ Max uit, ‘want in Francofoon Afrika draait alles om diploma’s, niet om je kwaliteiten helaas. Dat papiertje moest er dus komen.’

De eenjarige dj-opleiding begint in het ‘archief’, een rommelige ruimte vol met oude draaitafels, cassetterecorders en de eerste generaties mengtafels. ‘Onze leerlingen weten niet eens meer wat een cd, lp of cassette is. Maar je moet het geluid van vinyl leren kennen om te kunnen mixen’, zegt DJ Max, terwijl achter hem zijn partner DJ Apoloss in een hoge stapel lp’s duikt. Op de verweerde lp-hoezen prijken de namen van disco-klassiekers, maar vooral ook van bekende Afrikaanse topartiesten uit de vorige eeuw, zoals Fela Kuti uit Nigeria, Salif Keita uit Mali of Manu Dibango uit Kameroen, wiens unieke ritmes nu weer volop in de remixen in Europese clubs klinken.

Geld verdienen met je eigen (re-)mixen

Wat de Europese dj’s kunnen, kunnen de Afrikaanse ook, vindt DJ Max. ‘Jongeren reizen steeds meer en nemen hun muzieksmaken mee van Afrika naar Europa en omgekeerd. Zo raakte onze afrobeat verweven met jullie dance.’ Hét idool in Ivoorkust is DJ Arafat, die in 2019 bij een verkeersongeval om het leven kwam. Hij produceerde zijn eigen muziek, in de typisch Ivoriaanse dansstijl coupé-décalé, waarmee hij als een van de eerste Franstalige Afrikaanse dj’s internationaal doorbrak. En dat is wat DJ Max ook voor zijn studenten beoogt; leren produceren en geld verdienen met je eigen (re-)mixen. ‘Daarmee maak je het verschil tussen de mogelijkheid om 450 dollar verdienen op een avond in plaats van 400 dollar in de maand met plaatjes draaien in dienst van een club.’

Ook DJ Souley, die in de klasruimte voor gevorderden twee liedjes in elkaar staat te mixen, droomt van een internationale carrière. Hoewel hij al langer als dj optreedt in nachtclubs in Abidjan, heeft hij hier pas muziek leren begrijpen, zegt hij. ‘Ik deed altijd alles op gevoel, nu begrijp ik wat ik doe en dat er structuur is in elke track. Dat er sequences zijn en dat er een opbouw moet zijn met een intro, een refrein en een einde.’

Goedkeurend meeknikkend ziet DJ Apoloss hoe Souley en zijn klasgenoten elkaar met hun mixen in een opzwepend afrobeat-ritme opvolgen. ‘Dit gaat lekker.’ De studenten uit de beginnersklas steken nieuwsgierig hun hoofd om de hoek. De wat oudere dj Waldojay straalt van plezier. De gezette gepensioneerde bankdirecteur kan dankzij de DJ School eindelijk zijn passie uitleven. ‘Ik draaide altijd al op bruiloften en feesten, maar ik moest van mijn baas stoppen toen ik hogerop kwam bij de bank. Ze vonden het niet professioneel overkomen als klanten me in het weekend zouden zien feesten. Nu kan ik doen wat ik wil. Ik leer hier zoveel. Maar ik doe het niet voor het geld zoals die jonkies hier. Ik heb geld zat. Ik doe het voor mezelf, om niet in slaap te sukkelen zoals zoveel gepensioneerden.’

Met de vuist omhoog

Op vrijdagavond hangen groepjes jonge mannen tegen de auto’s aan die staan geparkeerd voor de nachtclub Motown, waar DJ Souley meermalen per week draait. Even na middernacht is het nog rustig binnen. Op gereserveerde tafels staan koelers met champagne te wachten op klanten. Op het balkon gaat een groep jonge vrouwen los rond een tafel met een fles whisky. Terwijl de meisjes elkaar – en vooral zichzelf – filmen met hun mobiele telefoons probeert een van hen de moonwalk uit als DJ Souley Michael Jackson laat horen. De vrouwen schateren het uit.

Souley maakt er ondertussen een show van, zoals hij heeft geleerd op de DJ School. Met de vuist omhoog de menigte opzwepen, een brede lach, en dan weer snel terug met beide handen naar de tientallen knopjes op de mengtafel. ‘De truc is elke keer weer om de stemming van het publiek te vangen en met de juiste ritmen en volgorden mensen de dansvloer op te krijgen. Nu begrijp ik pas echt wat ik aan het doen ben.’