Nieuws
Advocaten vrezen voor hun positie en die van cliënten
Advocaten vrezen dat het kabinet hun positie en de rechten van verdachten te veel inperkt in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Dat schaadt de rechtsstaat, waarschuwen zij. Vooral de vrije advocatenkeuze mag niet ter discussie staan.
Die oproep aan de Tweede Kamer doet de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) aan de vooravond van een Kamerdebat met de net aangetreden ministers van Justitie en Rechtsbescherming. De beroepsgroep is opgeschrikt door de arrestatie op 8 oktober vorig jaar van advocaat Youssef T., neef van Ridouan T. Die laatste wordt verdacht van zware geweldsmisdrijven en zit gevangen in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Youssef T. zou voorbereidingshandelingen voor een uitbraak hebben verricht en voor Ridouan T. een communicatielijn met de buitenwereld zijn geweest.
In reactie daarop deed het vorige kabinet eind november een reeks voorstellen om nieuwe problemen te voorkomen. Zo zou advocatenbezoek aan gedetineerden in de EBI alleen nog in duo’s mogen plaatsvinden. Verder wordt de beroepsgroep in overweging gegeven eerder in te grijpen als een advocaat een familielid bijstaat, omdat dan de onafhankelijkheid in het geding kan zijn. Ook het gebruik van pgp-telefoons, waarmee een cliënt versleutelde berichten wisselt met zijn advocaat, zou aan banden moeten worden gelegd.
Verder wil Justitie de mogelijkheden voor videoverhoren vergroten, om zo vervoersbewegingen met verdachten van ‘maffia-achtige georganiseerde misdaad’ te beperken. Maar dan zou een verdachte wel eerst expliciet afstand moeten doen van het recht op aanwezigheid. Voor de advocatuur is van belang dat in die gevallen de mogelijkheid van vertrouwelijk overleg tussen cliënt en raadsman gewaarborgd is.
Criminele buitencategorie
De NOvA erkent dat advocaten ‘niet klakkeloos’ juridische diensten moeten verlenen, om te voorkomen dat ze worden meegezogen in ondermijnende criminaliteit. Daartoe heeft de orde een eigen ‘taskforce bescherming tegen ondermijning’ opgericht, geleid door Raffi van den Berg, algemeen secretaris van de NOvA. ‘Deze criminele buitencategorie daagt de rechtsstaat uit’, zegt Van den Berg, ‘maar wij moeten er wel op toezien dat onze antwoorden rechtsstatelijk blijven.’
Robert Crince le Roy, sinds begin januari algemeen deken van de NOvA, vreest net als Van den Berg dat het kabinet doorschiet: ‘Onze rechtsstaat is een precair systeem, waaraan we niet te snel moeten tornen.’ De orde oppert eerst breed onderzoek te doen, waarbij verwante beroepsgroepen als notarissen, accountants en gerechtsdeurwaarders worden betrokken. Ook is een internationale vergelijking nodig. Van den Berg: ‘Voormalig minister Dekker baseerde zijn voorstellen op een reis naar Italië. Ik zou die reis graag overdoen met de blik van een advocaat.’
De NOvA struikelt over het voorstel om alleen nog in duo’s de EBI te bezoeken, het zogenoemde 4-ogen principe. ‘Dat raakt aan het grondrecht van vrije advocatenkeuze’, zegt Crince le Roy. ‘Je hebt een vertrouwensrelatie met een advocaat en dan zou de overheid iemand willen laten meekijken? Dat druist in tegen de kernwaarden van de advocatuur: onafhankelijkheid, partijdigheid, deskundigheid, integriteit en vertrouwelijkheid. En een tweede advocaat die zou meekijken, kan indruisen tegen de vrije advocatenkeuze.’ Van den Berg: ‘Advocaten mogen nu al een tijdje hun laptop niet meer mee naar binnen nemen in de EBI. Ook zo’n maatregel waarvan je je afvraagt: is dat nou nodig? We hebben nu een noodoplossing bedacht met een datastick, maar het is een niet te rechtvaardigen verbod.’
Meer nuance
De advocaten hopen op ‘wat meer nuance bij de nieuwe bewindslieden’. Het vorige kabinet wilde ook kijken naar ‘mogelijke kwetsbaarheden bij betalingen aan advocaten’. Crince le Roy: ‘Voor contant geldt al een ‘nee, tenzij’ beleid. Waar het wel in contanten gaat, moet bij 5.000 euro of meer worden overlegd met de deken. Er zijn nu eenmaal cliënten zonder bankrekening.’
Hij bepleit ‘bewustwording en weerbaarheid’ bij advocaten. ‘Blijf aan de goede kant van de lijn opereren en durf het gesprek aan te gaan als je voelt dat het wringt’, adviseert Crince le Roy zijn ambtsgenoten. ‘Eenmaal op hellend vlak ben je kwetsbaar. Dat moet je als advocaat voorkomen en dit geldt breder dan alleen de strafrechtpraktijk. Ik zeg vaak: advocaten moeten op hun plaats zijn, maar ze moeten ook hun plaats kennen.’
