Aanslagen Istanbul dragen kenmerk van Al Qa'ida

Voor alles zijn de twee bomaanslagen van gisteren direct gericht tegen zowel Turkije als Groot-Brittannië - trouwe bondgenoten van de VS - en indirect tegen de VS zelf. Het moet voor de Turkse regering een slag in het gezicht zijn dat zo kort na de bomaanslagen op joodse doelen van zaterdag, opnieuw twee enorme aanslagen hebben plaatsgevonden. Deze keer op Britse doelen en uitgerekend op de dag dat de Amerikaanse president zijn trouwste bondgenoot in de oorlog in Irak in Londen bezocht. Kennelijk hebben de talrijke inlichtingen- en veiligheidsdiensten die Turkije kent geen kans gezien informatie te vergaren over op handen zijnde aanslagen.

Turkije voerde en voert vooral strijd met Koerdische organisaties, maar ook met de radicale Hizbollah. Ankara bevocht verder de kleinere IBDA/C, de 'Stoottroepen voor het islamitisch Groot-Oosten', die net als zaterdag de aanslag telefonisch opeiste. Het is een vrij kleine, losjes georganiseerde groep, die niet tot dit soort aanslagen in staat wordt geacht.

Premier Erdogan bekritiseerde gisteren openlijk de inlichtingendiensten en kondigde nieuwe, harde maatregelen aan. De bommen die werden gebruikt waren van hetzelfde soort als zaterdag, de aanpak was dezelfde en de daders worden door Ankara, Londen en Washington dan ook in de hoek van Al Qa'ida gezocht.

Behalve een goede band met Israël, heeft Turkije goede relaties met de VS en Europa. De militaire en bestuurlijke elite heeft sinds decennia diepgaande banden met Amerika en Europa. Daarom is het des te pijnlijker voor deze seculiere, kemalistische elite om te zien dat juist onder een islamitische regering deze aanslagen hebben plaatsgevonden. Het feit dat Ankara de VS troepen voor Irak aanbood, maakt Turkije in de ogen van Al Qa'ida tot medeplichtige in de 'Amerikaans-zionistische oorlog tegen de islam' die nu vooral in Irak wordt uitgevochten. Islamitische heersers, al dan niet in een seculiere staat, zien Al Qa'ida als handlangers van de VS. In de verklaring waarmee Al Qa'ida zaterdag de aanslagen op de synagogen opeiste waarschuwt zij de Amerikaanse bondgenoten in die oorlog. 'Wij vertellen de crimineel Bush en zijn Arabische en niet-Arabische volgelingen (speciaal Groot-Brittannië, Italië, Australië en Japan) dat de auto's van de dood niet zullen stoppen in Bagdad, Riyad, Istanbul, Jerba, Nasiriya of Jakarta'. In een andere mail werd gezworen dat meer 'aanvallen tegen joden en Amerikanen zullen volgen'.

President Bush zei onlangs dat de strijd tegen het terrorisme en Al Qa'ida voortgang boekt. Topleiders zijn op de vlucht en nu wordt het middenkader aangepakt, aldus Bush. De aanslagen van gisteren tonen het terroristisch gevaar waarvoor hij waarschuwt. Ze laten ook zien - veiligheidsexperts waarschuwden er al voor - dat Al Qa'ida nog in staat is te functioneren.

Zo wees Patrick Garrott van GlobalDefense.org, een Amerikaanse organisatie die terrorisme bestudeert, erop dat Al Qa'ida zich aan het hergroeperen is. De aandacht van de VS en zijn bondgenoten is gericht op Irak en dat maakt het voor Bin Ladens netwerk gemakkelijker weer toe te slaan. Dat het netwerk nog niet verdwenen is constateerden ook de Verenigde Naties eind vorige week. Al Qa'ida is, ondanks sancties, nog volop in staat fondsen te werven.

Volgens August Hanning, hoofd van de Duitse inlichtingendienst, recruteert Al Qa'ida radicale moslims in Europa voor de strijd in Irak en beleeft de organisatie een opbloei. Hanning denkt dat de organisatie nu doelwitten in islamitische landen kiest - Saudi-Arabië, Irak en Turkije - omdat ze gemakkelijker zijn dan in westerse landen, die na 11 september strenge veiligheidsmaatregelen hebben genomen. Het doel is om deze landen te verzwakken.

In hoeverre de claims dat Al Qa'ida verantwoordelijk is voor deze aanslagen kloppen of niet is erg moeilijk na te gaan, zegt Magnus Ranstorp, directeur van het centrum voor de bestudering van terrorisme van de St. Andrews Universiteit in Schotland: 'Als maar genoeg mensen het geloven, dan ontstaat de hersenschim dat er sprake is van coördinatie'. Feit is dat Al Qa'ida niet twee keer direct achter elkaar zulke grote aanslagen heeft gepleegd. Ook zijn er vraagtekens te stellen bij de claims namens Al Qa'ida. Dat gebeurde op basis van e-mails aan twee Arabische kranten. Een was namens de Abu Hafs al Masri-brigades, genoemd naar een alias van Mohammed Atef, een rechterhand van Bin Laden die in Afghanistan werd gedood. Die claimden ook de recente grote stroomstoring in de VS en Canada.

De andere e-mail was getekend door Abu Mohammed al Ablaj, die zegt lid te zijn van Al Qa'ida. Hij schreef dat de aanslagen op de Italianen in Irak en die op de synagoges het werk waren van Al Qa'ida. De Amerikaanse veiligheidsdienst is er niet zeker van dat hij lid is. Maar de terroristische organisatie bestaat uit tal van cellen. Osama bin Laden hoeft niet per se zelf de hand te hebben gehad in deze aanslagen.