Aanrandingen en dus cultuurles? Of straf?

Ze had er geen problemen mee om op te schrijven dat ze op straat in Amsterdam geregeld werd lastig gevallen. Een aai over haar wang, een kneepje in haar kont. Aanranding, wachtend voor het stoplicht. Maar door wie, dat durfde Sarah Sluimer in eerste instantie niet te vermelden. Uiteindelijk deed ze het toch. Het waren allochtone jongeren.

'Als ik mijn boodschappen doe in Amsterdam-Oost voel ik me met grote regelmaat belaagd door een vijandelijk leger allochtone observanten die me duidelijk maken hoe mijn borsten eruitzien in mijn jurkje, dat mijn mond - per ongeluk - een beetje openstaat waardoor ik kennelijk de suggestie van gewilligheid uitstraal, en hoe ik loop.'

Van de week moest Sluimer (30, schrijfster en programmadirecteur bij Paradiso), door de massale aanrandingen in Keulen ineens weer denken aan dat opiniestuk dat ze 2012 in de Volkskrant schreef. Het leverde haar toen ontzettend veel boze reacties op, zegt ze nu. Want hoezo die nadruk op allochtonen? Witte jongeren maakten zich toch ook schuldig aan seksisme en aanrandingen? Nou, daar had zij nog nooit last van gehad. Het waren bij haar allochtone jongeren. Maar blijkbaar mocht ze dat niet zeggen.

Die discussie is er nu weer. Aan de ene kant speelt de angst die de gebeurtenissen in Keulen veroorzaken. De angst dat onze vrije cultuur wordt bedreigd door een stroom vluchtelingen die blijkbaar een volstrekt andere seksuele moraal hebben en een verwrongen beeld op vrouwen meebrengen. En dat het gewoon gezegd moet worden dat de daders met name Noord-Afrikanen en mannen met een Arabische afkomst waren. Aan de andere kant staan mensen die zeggen dat nog niet alle feiten bekend zijn. Die er snel op wijzen dat ook autochtonen zich misdragen en dat dit echt geen cultureel geïmporteerd fenomeen uit moslimlanden is.

'Stealing sex'

Is de angst terecht? Speelt etniciteit en cultuur een rol bij seksisme en aanrandingen?

In 2008 deed criminoloog Anton van Wijk van bureau Beke onderzoek naar de relatie tussen zedendelicten en etniciteit. Daarvoor was dat nooit gebeurd, omdat het stigmatiserend zou zijn. Uit dit onderzoek bleek dat bij aanrandingszaken mannen uit het Midden-Oosten en Marokko het hoogste percentage vormden. Bij verkrachtingszaken vormden Antillianen het hoogste percentage.

Van Wijk zegt over dat onderzoek dat niet duidelijk is waarom bepaalde bevolkingsgroepen oververtegenwoordigd zijn. Is het bijvoorbeeld een cultureel fenomeen? 'Dat is wetenschappelijk niet onderzocht. We hebben er geen verklaring voor.' Als wetenschapper is hij daarom geneigd te zeggen dat de gebeurtenissen in Keulen 'niet cultureel bepaald' zijn.

'Ja, het gebeurde op grote schaal, maar het is nog steeds een minderheid.' Als het een cultureel fenomeen zou zijn, zegt hij, dan zouden veel grotere groepen zich aan dit gedrag schuldig moeten maken. Van Wijk vindt dat het groepsaspect en het antisociale karakter van deze (jonge) mannen een belangrijke factor zijn. 'Het gaat om stealing sex, ze pakken wat ze pakken kunnen en voelen zich in een groep machtig en onaantastbaar.'

Cultuur

Dat is de nuance van de wetenschapper. En die is bijvoorbeeld aan schrijver Hafid Bouazza niet besteed. Hij zei afgelopen week in een interview met de Belgische krant De Standaard dat 'we' moeten ophouden 'naïef' te zijn: de aanrandingen in Keulen hebben wél alles met de islam te maken. 'Want dat is niet alleen een religie, maar ook een cultuur, een geheel van opvattingen en gedragingen. En volgens de islam is de vrouw het bezit van de man.'

Jongerenwerker Ibrahim Wijbenga, voormalig CDA-gemeenteraadslid in Eindhoven, wijst erop dat groepsaanrandingen door allochtone jongeren ook in Nederland al herhaaldelijk zijn voorgekomen. 'Vooral in zwembaden, waar groepen jongeren meisjes insloten, belaagden en betastten. Dat gebeurde in Amsterdam, Eindhoven en diverse andere plaatsen. Het was misschien niet op zo'n grote schaal als in Keulen, maar het mechanisme was hetzelfde: vier jongens gaan om een meisje heen staan en beginnen haar te intimideren en te betasten.'

Waarom ze dat doen? Wijbenga, zoon van een Marokkaanse moeder: 'Ze komen veelal uit een cultuur waar een enorm vooroordeel heerst over westerse vrouwen - dat ze makkelijk zijn en dat alles mag. Die jongens hebben allemaal een porno-app op hun telefoon en zien daarop alleen maar westerse vrouwen.'

Cursus

Wijbenga erkent dat natuurlijk ook autochtone jongeren zich schuldig maken aan seksuele intimidatie en seksueel misbruik. Zo waren het Nederlandse jongeren die onlangs bij een discussieavond over vluchtelingen in Steenbergen scandeerden: 'Daar moet een piemel in', tegen een vrouw die pleitte voor een ruimhartige opvang. Maar toch, zegt Wijbenga, gaat het bij autochtonen zelden in groepen: 'Waarom denk je dat portiers van disco's zo vaak Marokkaanse jongens weigeren?'

Directeur Ton Coenen van Rutgers Kenniscentrum Seksualiteit pleit in navolging van de Belgische staatssecretaris Theo Francken voor een cursus aan vluchtelingen en asielzoekers over hoe respectvol om te gaan met vrouwen. 'Er moet aandacht zijn voor een gelijkwaardige en respectvolle omgang. En dat seksuele grensoverschrijding ontoelaatbaar en strafbaar is. Dat kan in de vorm van een cursus voor mannen én vrouwen. Hoe eerder we daarmee beginnen, hoe beter.'

Wijbenga vindt dat veel te soft. 'Je kunt wel steeds de cultuur en religie erbij halen. Maar die jongens weten donders goed dat zoiets niet mag. Ze hebben er gewoon schijt aan. De beste voorlichting is de daders voor de rechter brengen en streng straffen.'

Wijkgerelateerd

Sarah Sluimer woont inmiddels niet meer in Amsterdam-Oost, maar in de Jordaan. Wijkgerelateerd, noemt ze het probleem. 'Hier word ik nooit lastig gevallen. Er zijn hier ook nauwelijks Marokkanen.' Ondanks haar eigen ervaringen is ze geen voorstander van een keiharde aanpak. Dat het probleem met een cultuur te maken heeft waarin vrouwen niet gelijkwaardig zijn, dat is voor haar wel duidelijk.

Pas werkte ze een dagje met een vriend in een vluchtelingenopvang. Er zaten alleen maar mannen. Met de meesten kon ze het prima vinden, maar er waren er ook die haar vriend netjes een hand gaven en met hem kletsten, maar haar volstrekt negeerden. 'Ze keken me niet aan. Ik kreeg geen hand en niemand zei wat tegen me. De hele dag niet. Daar valt nog wel een wereld te winnen.'