Achtergrond
Aangeslagen SP moet op zoek naar een nieuw wervend verhaal
De klap is hard aangekomen. In vrijwel het hele land is de SP bij de verkiezingen gehalveerd. Zelfs in de Groningse veenkoloniën, jarenlang communistisch bolwerk, werd massaal op Forum gestemd. Vooralsnog rollen er nog geen koppen bij de partij. ‘We moeten eerst zelfonderzoek doen.’
Ze oogt aangedaan, Sandra Beckerman. In de Tweede Kamer komt het SP-Kamerlid welbespraakt en consequent op voor Groningers die lijden onder schade door de gaswinning. Maar het heeft de SP niets opgeleverd bij de Groningse Statenverkiezing. Erger nog, de SP werd in Groningen gehalveerd na vier jaar meebesturen in de provincie.
Hoe dat kan, Beckerman heeft er ook geen antwoord op. Als er een provincie was met een eigen, centraal verkiezingsthema waar de SP een duidelijk standpunt over heeft, is het Groningen wel. En toch wordt de partij afgestraft. Van de grootste partij met 8 zetels wordt de SP nu de vijfde partij met 4 zetels.
Sterker nog, een partij die wil doorgaan met de gaswinning, Forum voor Democratie, wint uit het niets 5 zetels en streeft de SP voorbij. Nee, een pasklaar antwoord heeft Beckerman niet.
Of de SP in de provincie bestuurt, ruzie maakt of oppositie voert – het lijkt niet uit te maken. Vier jaar geleden leverde de partij gedeputeerden (provinciebestuurders) in de helft van de provincies: Noord Brabant, Limburg, Friesland, Groningen, Zuid-Holland en Flevoland. In Limburg en Flevoland haalden de SP-bestuurders de eindstreep niet. De SP stapte daar uit het provinciebestuur.
Niet alleen in Groningen, overal werd de SP woensdag min of meer gehalveerd, zowel in provincies waar de bestuursperiode werd vol gemaakt, in provincies waar de partij uit het bestuur stapte en in de provincies waar de SP oppositie voerde.
Die halvering dreunt straks door in de Eerste Kamer waar de SP waarschijnlijk van 9 naar vier 4 gaat. Eind mei kiezen de nieuwe statenleden immers de nieuwe Eerste Kamer. Maar het zijn ramingen. De stem van een statenlid van een dichtbevolkte provincie weegt zwaarder. Daardoor volgt de komende weken een schimmenspel om ‘reststemmen’ te verdelen tussen bevriende partijen. Pas eind mei is de samenstelling van de Eerste Kamer echt duidelijk.
Geen protestpartij meer
Maar misschien ligt een begin van een verklaring voor de neergang van de SP toch in Groningen. Neem de veenkoloniën, jarenlang communistisch bolwerk en later SP-gebied. Daar werd nu massaal op Forum gestemd. De SP is kennelijk het imago van protestpartij kwijt. Op het hoogtepunt, in 2006, scoorde de SP bij de Tweede Kamerverkiezingen 26 zetels. Daar zijn er nu, drie Tweede Kamerverkiezingen later, nog maar 14 van over. De PVV nam eerst de rol van tegenpartij over, nu is dat Forum voor Democratie. Partijleider Lillian Marijnissen zegt het zo: ‘De proteststem is dit keer niet naar ons gegaan, dat is duidelijk. Ik heb het vermoeden dat een groot deel van onze potentiële kiezers niet de gang naar de stembus heeft gemaakt. Waren we relevant genoeg? Kennelijk niet, anders waren ze wel gekomen.’
Intern gedoe is mogelijk een factor, zoals de voortdurende discussie over deals met Afrikaanse landen om migrantenstromen in te dammen. Of over Europese werknemers die hier aan de slag gaan en daarbij Nederlanders verdringen of Nederlandse lonen onder druk zetten – zie de Polen in de bouw. Vertrouwde SP-thema’s zoals ‘de zorg’ en het Nationaal Zorgfonds (als gedroomd alternatief voor de ‘marktwerking in de gezondheidszorg) kwamen niet uit de verf, maar daar spelen provincies ook geen rol bij.
De nuance is waarschijnlijk ook een factor. De SP is met PvdA, GroenLinks, VVD, CDA, D66, ChristenUnie en 50 Plus indiener van de Klimaatwet. Die legt klimaatdoelstellingen voor de regering vast om zo de doelstellingen van het verdrag van Parijs te halen. Bij de uitwerking wil de SP, anders dan bijvoorbeeld de VVD of CDA, de rekening vrijwel volledig bij het bedrijfsleven leggen, niet bij de kleine man. Die nuance gaat verloren in het debat als PVV en Forum de SP op één hoop gooien met klimaatgekkies.
Een eigen Bernie Sanders
Forum hanteert in SP-ogen een Trumpiaans simpel maar blijkbaar aansprekend verhaal. ‘Het is toch bizar dat een deel van de potentiële of oud-SP-kiezers nu op Forum stemmen terwijl dat direct tegen hun eigenbelang ingaat? Net zoals in de VS. We moeten een eigen wervend verhaal formuleren, zoals Bernie Sanders of AOC dat doen’, heet het in de SP-gangen.
Bernie Sanders was in 2016 de man op links die de presidentskandidatuur van Hillary Clinton voor de Democratische partij verrassend lastig maakte. Nu heeft hij zich weer kandidaat gesteld voor de verkiezingen in 2020. ‘AOC’ is de liefkozende benaming voor het net gekozen, spraakmakende Democratische congreslid Alexandria Ocasio-Cortez. Niet dat met deze verwijzingen aan de poten van partijleider Marijnissen of voorzitter Ron Meijer wordt gezaagd, wordt er dan schielijk aan toegevoegd. ‘Het gaat om de beeldspraak. We moeten nu eerst zelfonderzoek doen waarom ons verhaal niet goed overkomt.’
