Aan Googles liefde voor onderwijs zit iets dubbels – creëert Google klanten voor het leven?

Grote techbedrijven hebben hun oog laten vallen op het onderwijs. Met Google voorop. 70 procent van de basisscholen in Nederland werkt met laptops en software van het bedrijf. ‘Dit is geen liefdadigheid van Google. Zo creëer je klanten voor het leven.’

Met grote ogen staart Justin naar de laptop voor hem. De 8-jarige scholier – blonde stekeltjes, bril – weet dat hard praten niet de bedoeling is tijdens de les. Maar zijn enthousiasme is op deze druilerige vrijdagmorgen onbeheersbaar.

_{Wilt u dit verhaal liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

‘Wow!’, schalt hij. Een paar klasgenoten kijken verschrikt op van hun laptops en zien hoe Justin zijn handen juichend de lucht in steekt. Luidkeels: ‘Dit is écht zó ongelooflijk cool.’

Google Skills For Kids. Zo heet het vak dat Justin in vervoering brengt. Hij volgt het vandaag met negen klasgenoten van de Montessorischool in Naaldwijk. Het vak werd anderhalf jaar geleden ontwikkeld door de Westlandse Stichting Katholiek Onderwijs (WSKO) voor de zeventien basisscholen die onder de koepel vallen.

De 4.600 leerlingen van deze scholen leren om te gaan met ’s werelds bekendste zoekmachine. Ze leren ook hoe ze bestanden moeten aanmaken in Google Drive – de online-opslagplek van Google – en hoe ze een presentatie kunnen invoeren in Google Presentaties. Hebben de leerlingen alle vaardigheden onder de knie, dan behalen ze hun Google Skills For Kids-certificaat – een diploma in de kleuren van Google.

De lessen zijn geliefd. ‘Ik mag hier dingen die ik normaal niet mag’, zegt Tessa (8). ‘Zoals filmpjes kijken op YouTube.’ Leren over Google is niet alleen leuk, zegt Justin, het is ook handig. ‘Want als je later groot bent en je moet van iemand Google Drive gebruiken, dan weet je al hoe dat moet.’

Met de Google-lessen loopt de Westlandse scholenkoepel voorop in een ontwikkeling die zich de laatste jaren onderwijsbreed voltrekt. Google is een belangrijke plaats in de klaslokalen aan het veroveren. Veel van de iPadscholen van Maurice de Hond mogen een stille dood gestorven zijn, Google is in het onderwijs springlevend.

Een nieuwe wereld om in te verdwijnen

Sommige ouders stelden scholenkoepel WSKO wel kritische vragen over het invoeren van de Google-lessen. Ze wilden niet dat hun kind zo jong al een Google-account zou krijgen. Maar uiteindelijk gingen ze na uitleg van de school akkoord, zegt Shirley van de Velde.

De 33-jarige basisschooldocent stond tien jaar lang voor de klas, maar is nu vrij geroosterd voor haar ict-taken. Ze heeft de Google-lessen samen met collega’s ontwikkeld en geeft ze zelf op de Montessorischool Naaldwijk.

‘Het ideale van Chromebooks is: je klapt ze open, je logt in en je kunt aan de slag. De laptops zijn snel, simpel en goedkoop’, zegt ze. Hetzelfde geldt voor de gratis programma’s van Google. ‘Die zijn hartstikke gebruiksvriendelijk.’

De Google-les verloopt inderdaad gesmeerd. Leerlingen werken zelfstandig. Voor elke nieuwe handeling die ze oefenen, bekijken ze op YouTube een door Van de Velde gemaakt uitlegfilmpje, daarna proberen ze het zelf.

‘Als ik iets vergeten ben, kan ik het filmpje nog een keer kijken’, zegt de 8-jarige Thirsa. ‘Anders moet juf Shirley het steeds opnieuw uitleggen.’ De leerlingen hebben ieder een eigen Google-account. Dat kinderen die zo jong al krijgen is niet vreemd, zegt Van de Velde. ‘Ze hebben vaak privé ook Gmail. En als ze van school af gaan, wordt dit account gewist. Dat is een prettig idee.’

Van chromebook tot Googlevoorbeeldschool

De Westlandse scholenkoepel WSKO zet vol in op Google. Niet alleen op de Montessorischool in Naaldwijk maar ook op alle andere scholen die onder de stichting vallen, werken de leerlingen op Google Chromebooks in bezit van de school. De Google-lessen worden veelal gegeven door docenten die zijn opgeleid tot ‘Google Education Trainer’ – een onlinecursus van Google.

Die grondige aanpak leverde de scholenkoepel onlangs het predicaat ‘Google Reference School’ op, uitgegeven door Google. Van de Velde, stralend: ‘We zijn een erkende Google- koepel, als eerste basisschoolbestuur in de Benelux.’ Het betekent dat andere scholen kunnen langskomen om te ­leren van de basisscholen in het Westland. ‘En we kunnen nieuwe tools als eerste testen.’

Het is een beproefde methode. Door scholen uit te roepen tot ‘voorbeeldschool’ hoopt Google andere scholen te verleiden tot dezelfde werkwijze. Dezelfde strategie bleek in de VS succesvol: daar gebruikt meer dan de helft van de scholieren het onderwijsplatform van Google.

Om de erkenning te vieren, bracht de Westlandse scholenkoepel een krantje uit vol enthousiasmerende stukken over Google in het onderwijs. ‘Ik kom nu veel makkelijker uit bed omdat ik echt zin heb om naar school te gaan’, vertelt een leerling. Een leraar: ‘Ik kan kinderen nu veel eerder helpen als ze ergens mee vastlopen.’

Vrolijke kindertekeningen sieren de achterkant van het krantje, in de kleuren van Google, gemaakt met het programma Google Tekeningen. Op een van de tekeningen is een Google-blauw konijn te zien met een tekstballon erbij. ‘I love Google’, zegt het konijn.

Laat de scholenkoepel zich niet te veel gebruiken als uithangbord voor het Amerikaanse techbedrijf? Van de Velde vindt van niet. ‘We zijn misschien een soort wandelend reclamebord voor Google’, zegt ze, ‘maar voor ons staan er veel voordelen tegenover. We hebben korte lijnen met Google en we mogen in hun kantoor op de Zuidas vergaderen.’

Het belangrijkste voordeel volgens haar: het onderwijs wordt er beter van. ‘Alles is tegenwoordig online. Als kinderen iets willen weten, zoeken ze een uitlegfilmpje op YouTube. De wereld verandert, daar willen we op inspelen.’

‘Het kind dat je nu verleidt, wordt later klant’

Dat de gratis technologie van Google aantrekkelijk is voor scholen, valt te begrijpen. Maar wat is het belang van het bedrijf zelf? Onderwijs past in de ‘filosofie van Google’, zegt Grainne Rietveld, bij Google verantwoordelijk voor de onderwijsprogramma’s in Noord-Europa. ‘Het kost ons niet veel om de software gratis beschikbaar te stellen. En als we op deze manier tech gratis toegankelijk kunnen maken voor kinderen over de hele wereld, ongeacht hun achtergrond, waarom zouden we het dan niet doen?’

‘We moeten niet denken dat Google een weldoener is die dit allemaal doet om het onderwijs beter te maken’, brengt hoogleraar media en digitale samenleving aan de Universiteit Utrecht José van Dijck daar tegenin. ‘Google is een bedrijf. De software is gratis maar wij betalen in data.’

Samen met een collega onderzoekt Van Dijck welke technologie Nederlandse basisscholen gebruiken en welke afwegingen ze daarbij maken. ‘In de Verenigde Staten is het de afgelopen vijf, zes jaar hard gegaan. Daar is Google nu de grootste speler, Microsoft is nummer twee, Apple timmert ook aan de weg en zelfs Facebook is bezig met onderwijsproducten.’

De interesse van grote techbedrijven in het onderwijs is volgens haar goed te verklaren. ‘Daar zitten jonge mensen, een enorm belangrijke doelgroep voor techbedrijven. Als je kinderen kunt binnenhalen, houd je ze waarschijnlijk later ook als klant.’

Scholen denken te makkelijk: wat een fijn systeem, we voeren het in, vindt Van Dijck. ‘Maar data is als zuurstof voor Google. Op basis van gegevens van leerlingen kan het bedrijf weer andere producten ontwikkelen. Dat kritische bewustzijn is naar mijn idee heel slecht doorgedrongen bij scholen.’

Het is ook wat Simone van Dijk stoort. ‘Toen ik vijf jaar geleden de kleuterklas van mijn zoon binnenliep, hing er een groot digibord waar Google op stond’, vertelt Van Dijk, die actief is bij stichting Privacy First. ‘Ik dacht ­meteen: je kunt net zo goed het logo van McDonald’s ophangen.’

Kort daarna begon de school met Chromebooks te werken. Haar destijds 4-jarige zoon moest voor een Google-account inloggen met zijn naam en geboortedatum. Dat zat Van Dijk dwars. ‘Ik wil niet dat Google die informatie over mijn kind heeft. Mijn zoon moet in vrijheid fouten kunnen maken, zonder dat vreemden meekijken.’

In eerste instantie werd er een tussenoplossing gevonden: de jongen mocht een tijd het account van de juf gebruiken. ‘Maar dat moest op een gegeven moment maar voorbij zijn, kreeg ik te horen.’ Van Dijk liet het er niet bij zitten. ‘Ik werd een beetje de zeurpiet. Andere ouders zeiden dat ze het gebruik van Chromebooks toch niet konden tegenhouden. Toen ik wilde weten welke informatie over mijn kind de school met Google had gedeeld, vroeg de directrice mij vriendelijk haar niet meer lastig te vallen met dit soort onzin.’

De inmiddels 9-jarige zoon van Van Dijk gaat nu naar een vrije school, waar leerlingen geen laptops of tablets gebruiken. Het is een opluchting voor de moeder, maar daarmee verdwijnen haar zorgen niet. ‘De grotere vraag blijft: moeten wij als Nederland willen dat informatie van onze kinderen bij Google terechtkomt?

Leerlingen krijgen les in onlineveiligheid

Docent Shirley van de Velde is zich ervan bewust dat Google met zijn schoolprogramma zieltjes wil winnen. Daarom geeft de Westlandse scholenkoepel leerlingen in groep 7 en 8 lessen over privacy en onlineveiligheid. ‘We leggen uit dat Google een bedrijf is, en dat de leerlingen er goed over moeten nadenken of ze na de basisschool een eigen Gmail-account nemen.’

Voor de groep 5-leerlingen die vandaag Google-lessen krijgen, zijn concepten als ‘privacy’ en ‘commerciële belangen’ nog te hoog gegrepen. De 7-jarige Salim kijkt glazig als de verslaggever erover begint. Voor hem is Google een niet van andere lesprogramma’s te onderscheiden onderdeel van school. ‘Google is een programma waar je heel veel van kunt leren’, zegt Salim.

Maar bovenal is Google een bron van eindeloos vermaak. Als de les officieel voorbij is, zitten de negen scholieren in het klasje van Shirley van de Velde nog gebiologeerd achter hun laptop. Een collega schiet Van de Velde aan. ‘Zijn jullie zo klaar? Het is allang pauze.’