Weeskinderen vervolgd door Stalin

Voor mijn verhaal over Wolfskinderen (Duitse weeskinderen die aan het einde van WO II soms jarenlang rondzwierven door bossen en bij boerderijen om eten bedelden) was ik in Litouwen met fotografe Claudia Heinermann. Zij maakte een boek en fototentoonstelling over de Wolfskinderen, anno 2015 vaak nog steeds tweederangs burgers. We gingen bij een aantal van hen (inmiddels bejaard) op bezoek. Vrijdag 6 november staat mijn verhaal in het dagelijkse Volkskrantkatern V, met foto's van Heinermann.
Op de laatste dag van mijn bezoek aan Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, bezocht ik het Genocidemuseum, dat is gevestigd in het voormalige hoofdkwartier van de geheime dienst, de KGB. Toen het Rode Leger de nazi's versloeg in Litouwen werd het land geannexeerd door de Sovjet-Unie. Tienduizenden mensen werden gedeporteerd naar Siberië. Litouwse partizanen begonnen een kansloze guerrillaoorlog tegen de Sovjets, die tot midden jaren vijftig duurde. In de kelder bevond zich het cellencomplex waar arrestanten langdurig werden opgesloten, afgeluisterd, gemarteld en geëxecuteerd. In dat benauwende KGB-horrorkabinet maakte ik foto's.
Arno Haijtema

Arno Haijtema
Fotografe Claudia Heinermann in de bossen bij Kaunas, Litouwen, waar tot in de jaren vijftig Wolfskinderen rondzwierven. Beeld null
Fotografe Claudia Heinermann in de bossen bij Kaunas, Litouwen, waar tot in de jaren vijftig Wolfskinderen rondzwierven.Beeld Arno Haijtema
Keukentafel van Waltraut, Wolfskind. Met de rijkelijk gevulde tafel verwelkomt zij het bezoek, de fotografe en de Volkskrant-journalist uit Nederland. Waltraut woont afgelegen in de bossen van Litouwen, heeft nooit leren lezen of schrijven. Ze verloor al haar nabije familieleden als kind en trouwde met een alcoholist die haar zwaar mishandelde. Beeld null
Keukentafel van Waltraut, Wolfskind. Met de rijkelijk gevulde tafel verwelkomt zij het bezoek, de fotografe en de Volkskrant-journalist uit Nederland. Waltraut woont afgelegen in de bossen van Litouwen, heeft nooit leren lezen of schrijven. Ze verloor al haar nabije familieleden als kind en trouwde met een alcoholist die haar zwaar mishandelde.Beeld Arno Haijtema
Muziekboekjes met lofliederen voor Stalin, geëxposeerd in het Genocidemuseum in Vilnius, Litouwen. Gevestigd in het voormalige KGB-hoofdkwartier. Beeld null
Muziekboekjes met lofliederen voor Stalin, geëxposeerd in het Genocidemuseum in Vilnius, Litouwen. Gevestigd in het voormalige KGB-hoofdkwartier.Beeld Arno Haijtema
Anonieme tekening, tentoongesteld in het Genocidemuseum in Vilnius, Litouwen. Op de tekening is de strijd verbeeld tussen de Partizanen en de Sovjet-bezettingsmacht, het Rode Leger, in de jaren 40 en 50. Beeld null
Anonieme tekening, tentoongesteld in het Genocidemuseum in Vilnius, Litouwen. Op de tekening is de strijd verbeeld tussen de Partizanen en de Sovjet-bezettingsmacht, het Rode Leger, in de jaren 40 en 50.Beeld Arno Haijtema
Kelderraam met tralies in het voormalige KGB-hoofdkwartier in Vilnius, Litouwen. tegenwoordig het Genocidemuseum. Beeld null
Kelderraam met tralies in het voormalige KGB-hoofdkwartier in Vilnius, Litouwen. tegenwoordig het Genocidemuseum.Beeld Arno Haijtema
Isoleercel met spanlaken waar onder de Stalin-dictatuur werd gemarteld. De cel bevindt zich in de kelder van het KGB-hoofdkwartier in Vilnius, Litouwen, tegenwoordig het Genocidemuseum. Beeld null
Isoleercel met spanlaken waar onder de Stalin-dictatuur werd gemarteld. De cel bevindt zich in de kelder van het KGB-hoofdkwartier in Vilnius, Litouwen, tegenwoordig het Genocidemuseum.Beeld Arno Haijtema
IJscel in de kelder van het cellencomplex van de KGB in Vilnius, Litouwen. Gevangenen werden naakt neergezet op het ronde plateau, terwijl de vloer onder water werd gezet (waar het 's winters ijzig koud was). Na verloop van tijd verloor de gevangene onherroepelijk zijn evenwicht en kwam in het ijswater terecht. Beeld null
IJscel in de kelder van het cellencomplex van de KGB in Vilnius, Litouwen. Gevangenen werden naakt neergezet op het ronde plateau, terwijl de vloer onder water werd gezet (waar het 's winters ijzig koud was). Na verloop van tijd verloor de gevangene onherroepelijk zijn evenwicht en kwam in het ijswater terecht.Beeld Arno Haijtema
Cel van nog niet 1 vierkante meter waar arrestanten in de Stalin-tijd de eerste uren na aankomst werden opgesloten in het KGB-complex in Vilnius, Litouwen. In de eerste jaren van de Sovjet-bezetting hadden de cellen nog geen bankje en moest de arrestant dus staand de loop der dingen afwachten. Beeld null
Cel van nog niet 1 vierkante meter waar arrestanten in de Stalin-tijd de eerste uren na aankomst werden opgesloten in het KGB-complex in Vilnius, Litouwen. In de eerste jaren van de Sovjet-bezetting hadden de cellen nog geen bankje en moest de arrestant dus staand de loop der dingen afwachten.Beeld Arno Haijtema
Het cellencomplex in de kelder van het KGB-hoofdkwartier in Vilnius, Litouwen. Tegenwoordig opengesteld voor bezoekers van het Genocidemuseum. Beeld null
Het cellencomplex in de kelder van het KGB-hoofdkwartier in Vilnius, Litouwen. Tegenwoordig opengesteld voor bezoekers van het Genocidemuseum.Beeld Arno Haijtema
Standaardcel in de kelder van het KGB-hoofdkwartier in Vilnius, Litouwen. Tegenwoordig opengesteld voor bezoekers van het Genocidemuseum. Beeld null
Standaardcel in de kelder van het KGB-hoofdkwartier in Vilnius, Litouwen. Tegenwoordig opengesteld voor bezoekers van het Genocidemuseum.Beeld Arno Haijtema
Herfst kleurt de berkenbossen bij Kaunas, Litouwen. In de bossen zwierven sinds de Tweede Wereldoorlog duizenden wolfskinderen, Duitse weeskinderen die na de ineenstorting van Hitlers rijk op drift raakten. Onder Stalin hadden zij deporatatie te vrezen naar Siberië. Velen werden opgenomen in Litouwse boerengezinnen. Anderen stierevn door verdrinking, honger, uitputting of geweld. Beeld null
Herfst kleurt de berkenbossen bij Kaunas, Litouwen. In de bossen zwierven sinds de Tweede Wereldoorlog duizenden wolfskinderen, Duitse weeskinderen die na de ineenstorting van Hitlers rijk op drift raakten. Onder Stalin hadden zij deporatatie te vrezen naar Siberië. Velen werden opgenomen in Litouwse boerengezinnen. Anderen stierevn door verdrinking, honger, uitputting of geweld.Beeld Arno Haijtema
Meer dan tien lagen behang zijn er door medewerkers van het Genocidemuseum geteld in het cellencomplex van het KGB-hoofdkwartier in Vlinius, Litouwen. Een nieuw behangetje was vaak nodig om de bloedvlekken te bedekken die ontstonden bij verhoren van gevangenen. Beeld null
Meer dan tien lagen behang zijn er door medewerkers van het Genocidemuseum geteld in het cellencomplex van het KGB-hoofdkwartier in Vlinius, Litouwen. Een nieuw behangetje was vaak nodig om de bloedvlekken te bedekken die ontstonden bij verhoren van gevangenen.Beeld Arno Haijtema

Wilt u belangrijke informatie delen met de Volkskrant?

Tip hier onze journalisten

Algemeen

Service

Meer de Volkskrant

Navigeer

Op alle verhalen van de Volkskrant rust uiteraard copyright. Linken kan altijd, eventueel met de intro van het stuk erboven.
Wil je tekst overnemen of een video(fragment), foto of illustratie gebruiken, mail dan naar copyright @volkskrant.nl.
© 2021 DPG Media B.V. - alle rechten voorbehouden