8,5 miljard voor onderwijs, en toch niet iedereen blij. ‘Dit is bedoeld voor de korte termijn. Het liefst zou ik een extra leraar aannemen’

Janneke Oosterman, directeur basisschool Tamarinde

Basisscholen ontvangen komend schooljaar gemiddeld 180 duizend per school. Daarmee kunnen ze hun leerlingen bijvoorbeeld gratis bijles aanbieden, of een zomerschool opzetten. De Volkskrant volgt deze maanden groep 8 van basisschool de Tamarinde in de Zaanse wijk Poelenburg. Janneke Oosterman is er directeur.

‘Extra geld voor scholen is natuurlijk mooi, maar dit geld is bedoeld voor de korte termijn. Wat doen we op de lange termijn? We kunnen van alles verzinnen om achterstanden in te halen, maar of dat lukt, valt of staat bij de kwaliteit van onderwijs op dagelijkse basis. Die kwaliteit is nu in het geding door het lerarentekort. De zorgen daarover zijn niet opgelost met eenmalig 180 duizend euro.

‘De coronacrisis zorgt voor meer lesuitval. Wij hebben dit jaar de bezetting net rond weten te krijgen door een 70-plusser en een lid van de directie voor de klas te zetten. Het is momenteel rustig, maar voor de Kerst hadden we best veel lesuitval door ziekte.

‘Het liefst zou ik een extra leraar aannemen. Die zou bijvoorbeeld kleine groepjes leerlingen extra intensief onderwijs kunnen bieden. Dat zit er niet in van dit eenmalige bedrag. Bovendien is extra personeel nu niet te vinden door het lerarentekort.

‘Het is goed dat scholen zelf kunnen bepalen waaraan ze het geld besteden. Uiteindelijk weet je zelf het beste wat er speelt. Wat wij met het geld gaan doen, weet ik nog niet. De komende tijd gaan we samen met andere scholen binnen ons bestuur plannen maken. Het advies is om zomerscholen en extra bijles op te zetten. Die richting zou het bij ons ook op kunnen gaan. Zulke oplossingen kunnen best iets bijdragen, maar uiteindelijk moet de basis goed zijn. Daar heb je voldoende kwalitatief personeel voor nodig.’

(Kaya Bouma)

Janneke Stuulen, docent Nederlands op het Amstelveen College.

Middelbare scholen krijgen gemiddeld 1,3 miljoen euro extra. Zij mogen dat naar eigen inzicht besteden, maar worden met klem verzocht te investeren in brede brugklassen. In september, toen de Volkskrant een kijkje nam tijdens haar les, liep ze nog met een spatscherm rond. Inmiddels heeft ze het leeuwendeel van haar leerlingen al een paar maanden niet meer in levende lijve gezien.

‘Een brede brugklas lijkt me een goed idee. Op die manier krijgen ook achtstegroepers die een leerachterstand hebben opgelopen een kans om te laten zien wat ze in hun mars hebben. Voor onze school maakt een brede brugklas geen verschil, want wij hebben al een tweejarige brugklas. Behalve de vwo- en gymnasiumbrugklassen zitten leerlingen pas in de derde klas definitief gescheiden qua niveau.

‘Bij ons wordt het extra geld waarschijnlijk uitgegeven aan ‘onderwijshelden’: ondersteunend personeel dat de klas in het gareel houdt terwijl de docent digitaal lesgeeft of invalt als een docent in quarantaine moet. Voor de rest wordt het maatwerk per leerling.

‘Maar de grote gedupeerden zijn de kinderen die dit jaar in de brugklas zitten. Die hebben nog nauwelijks les gehad met hun klasgenoten. We hebben als school geen activiteiten kunnen ondernemen zodat ze elkaar beter konden leren kennen. Dat is wel een groot gemis.

‘Momenteel geef ik alleen examenklassen fysiek les. Die mogen met maximaal acht leerlingen tegelijk in een lokaal zitten, dus één klas zit verdeeld over drie lokalen. Een lesuur duurt nog maar 45 minuten. Reken maar uit hoeveel tijd je dan per lokaal hebt. Het is allemaal verre van ideaal.

‘Er wordt een behoorlijk appèl op docenten gedaan. Al dat online-onderwijs eist geestelijk zijn tol en je hebt je telkens maar te schikken naar de nieuwe onderwijsvormen. Maar misschien zit daar ook een positieve keerzijde aan. Wellicht leidt het allemaal tot een meer flexibele benadering van onderwijs.’

(Melle Meijer)

Marjolein Moorman, onderwijswethouder Amsterdam

Het kabinet roept scholen op om hun geld te gebruiken voor weekend- of zomerscholen. Gemeenten kunnen daarbij helpen. Moorman maakt zich grote zorgen over de kansongelijkheid in het onderwijs. In het Volkskrant Magazine vertelde ze eerder deze maand over haar strijd om daar wat aan te doen.

‘In de zomer van 2020 organiseerden Amsterdamse zomerscholen, samen met tal van andere partijen, het Midzomer Mokum; een zomerprogramma voor jonge Amsterdammers die door de coronacrisis een moeilijke tijd achter de rug hadden, maar toch een leerzame zomer konden beleven. Het uitgebreide programma bood ook sportieve en culturele activiteiten aan. De zomerschool gaf kinderen bovendien structuur en hielp hun wereld te vergroten. Het is dus alleen maar fijn dat zomerscholen straks hopelijk ook voor alle kinderen beschikbaar zijn.

‘Als het gaat om achterstanden inhalen, spreek ik liever van ‘vertraging’. Het woord ‘achterstand’ impliceert dat het niet meer in te halen is, en dat geloof ik niet. Veel scholieren komen alleen wat later op hun plek van bestemming aan. Maar er is dus wel een vertraging. In oktober bleek uit onderzoek dat de kennis van Amsterdamse kinderen op het gebied van vakken als rekenen en begrijpend lezen over de hele linie achteruit is gegaan, vooral als ze tot een zwakkere groep leerlingen worden gerekend.

‘Bijlessen in de zomer kunnen helpen om in te lopen op die vertraging, maar dan is het wel wenselijk dat die bijlessen ook door de scholen zélf worden georganiseerd. Daar pleit het kabinet gelukkig ook voor, want schoolleiders waarschuwen al maanden: pas op dat allerlei dure huiswerkclubjes en bijlesinstituten geld ruiken. Maar laten we leraren, die wel bereid zijn om in de zomer door te werken, dan wel passend belonen voor het extra werk.’

(Nadia Ezzeroili)

Anniek Essink, tweedejaars student International Communication Management aan de Haagse Hogeschool.

Studenten die volgend jaar aan het hoger onderwijs studeren, betalen de helft van het collegegeld. In November sprak de Volkskrant Anniek Essink (22) sprak over de lusteloosheid waar veel jongeren meer kampen. Haar leven speelde zich vooral af tussen bureau en bed. ‘Het is een waas’, zei ze toen.

‘De halvering van het collegegeld komt op mij toch vooral over als een goedmakertje voor een jaar ploegen. We betalen op dit moment hartstikke veel geld voor onderwijs dat in een soort van bètatestfase zit. Normaal betaal je voor colleges in een gebouw, nu zit je thuis achter een laptop. Je kunt net zo goed YouTube-filmpjes aanzetten, om het even heel extreem te zeggen.

‘Wat dat betreft is een halvering the bare minimum. In Duitsland studeren studenten gratis, ook zonder het coronavirus. Dan denk ik: we zijn hier nog niet waar we moeten zijn.

‘Er zijn in Nederland veel mensen – niet alleen studenten – van wie de coronamaatregelen veel vragen. Maar het is sociaal niet geaccepteerd om even een pauze te nemen als je je slecht voelt, je moet altijd doorgaan. Ik vind dat de overheid naast dat extra geld vooral die instelling ter discussie moet stellen. Benadrukken dat het oké is om even te stoppen als het onder deze omstandigheden niet lukt.

‘Zelf weet ik ook nog niet altijd waar mijn grenzen liggen, ik ben vaak enorm streng voor mezelf. Ik heb wel geleerd me daar iets bewuster van te zijn. Ik neem nu meer pauzes dan in november, toen ik in de krant stond. Maar de stress van drie colleges op een dag thuis moeten volgen, ervaar ik nog steeds.’

(Nick de Jager)

Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies aan de universiteit Leiden.

Het hoger onderwijs krijgt 645 miljoen euro om de groeiende studentenaantallen in het hoger onderwijs te compenseren. Door het geld moet de werkdruk afnemen. In augustus sprak Breuker over zijn werk voor WOinActie, een protestgroep die problemen in het wetenschappelijk onderwijs aankaart, vooral die hoge werkdruk.

‘Die 645 miljoen is niet genoeg. Het geld wordt verdeeld onder het hbo en de universiteiten. We hebben vorige week een brandbrief geschreven aan de minister van Onderwijs, daarin vroegen we om anderhalf miljard om de werkdruk op universiteiten te verlagen.

‘Daar komt nog bij dat het er in het programma naar uitziet dat de docenten die worden aangenomen geen ruimte krijgen om onderzoek te doen. Terwijl juist dat hard nodig is om carrière te maken. Nu moeten ze dat dus in hun vrije tijd doen, wat de werkdruk weer verhoogt.

‘Het lijkt me goed als het geld in overleg met de hele academische gemeenschap wordt besteed. Als het aan mij ligt, wordt het gebruikt om nieuwe collega’s aan te nemen, niet alleen docenten maar ook studieadviseurs, studiecoördinatoren en universitair docenten. Daarnaast moeten ook mensen met een zogenaamd draaideurcontract een vaste aanstelling krijgen. Nu krijgen ze drie keer een tijdelijk contract en daarna moeten ze wachten tot ze weer aangenomen worden. Sinds het interview in augustus zie ik wel dat het bestuur harder werkt om problemen op te lossen. De financiering ontbreekt meestal, maar hun deuren staan in ieder geval verder open.

‘En als er dan nog geld overblijft, zou het heel goed zijn als er eens wat nieuwe universiteiten worden opgericht. Ik ben geen fan van te grote instituties, door alle bureaucratie. Met meer kleine instituten verwacht ik dat er meer diversiteit ontstaat in de academische wereld.’

(Birk Heijkants)