In marinestad Portsmouth hebben wereldleiders en veteranen woensdag de start van operatie Overlord, beter bekend als D-day herdacht. Theresa May en Emmanuel Macron lazen ontroerende brieven voor, koningin Elizabeth kon eigen herinneringen ophalen.
Ze waren er allemaal. Koningin Elizabeth, kroonprins Charles, Donald Trump, Angela Merkel, Emmanuel Macron, Mark Rutte en andere wereldleiders. Maar de belangrijkste aanwezigen bij de herdenking van D-day in de Britse havenplaats Portsmouth waren woensdag de driehonderd oorlogsveteranen die hebben meegedaan aan de meest complexe en tot de verbeelding sprekende militaire operatie uit de moderne geschiedenis. Voor hen had Vera Lynns We’ll Meet Again een bijzondere betekenis, toen het beroemde lied galmde over de plek waar D-day 75 jaar geleden was begonnen.
Gekleed in felroze zei Elizabeth in haar korte rede dat sommige mensen na de 60-jarige herdenking dachten dat het waarschijnlijk de laatste was waar de oorlogshelden zelf present zouden zijn. ‘Maar mijn generatie, de oorlogsgeneratie, is veerkrachtig en ik ben blij vandaag weer in uw gezelschap te zijn.’ De 93-jarige vorstin zag niet alleen D-day-veteranen voor zich, maar ook haar wapenbroeders. Zelf zat de toen jonge prinses bij de ondersteunende landtroepen. Gekleed in een overall repareerde de ‘second subaltern’ Elizabeth Windsor jeeps, verleende ze eerste hulp en bracht ze goederen rond.
Deze ondersteunende troepen waren van onschatbare waarde bij het succes van D-day, operatie Overlord, waarbij liefst zevenduizend schepen en twaalfduizend vliegtuigen betrokken waren. Alsof de logistiek al niet moeilijk genoeg was, had de Amerikaanse opperbevelhebber generaal Dwight Eisenhower te maken met een grillige en ongrijpbare vijand: het Engelse weer. De invasie moest wegens storm en regen een etmaal worden uitgesteld, maar op 6 juni was het volgens de Schotse weerman en luchtmachtofficier James Stagg net goed genoeg. Op het podium werd een scène uit Pressure gespeeld, een toneelstuk over Staggs weeradvies.
Eerste steen
Donderdag verschuift het decor van de herdenkingen naar Normandië, waar op veel plekken evenementen op het programma staan. In de ochtend leggen Theresa May en Emmanuel Macron in Ver-sur-Mer de eerste steen van een toekomstige gedenkplaats voor Britse soldaten. Het project loopt wat vertraging op, omdat lokale bewoners vrezen voor de hordes nieuwe toeristen die dit op gang kan brengen.
Daarna begeeft Macron zich naar de Amerikaanse begraafplaats in Colleville-sur-Mer, waar ook Donald Trump zal zijn. Vijf veteranen ontvangen op Omaha Beach van Macron de Légion d’honneur, de hoogste Franse onderscheiding voor bewezen diensten. Andere hoogtepunten zijn een internationale ceremonie bij Juno Beach, een vuurwerkshow bij Arromanches-les-Bains en een Britse ceremonie in de Kathedraal van Bayeux.
Vernuft en innovatie
Voor de brexiterende Britten was de herdenking een gelegenheid om vernuft en verbeeldingskracht in herinnering te brengen, eigenschappen waarom ze bekendstaan. ‘De geweldige verscheidenheid aan technologie lag ten grondslag aan de landingen’, sprak stafchef Nicholas Carter, ‘en zorgde ervoor dat twee miljoen manschappen en een half miljoen voertuigen naar het vasteland konden worden gebracht.’ Mulberryhavens, glijbanen, onderzeese pijpleidingen, zelfopwarmende soepblikken, draagbare motorfietsen – dat alles weerspiegelde het Britse vernuft en innovatie.
Voor Theresa May was dit haar laatste openbare optreden in eigen land als volwaardige premier. Ze las voor uit een brief van Norman Skinner, gericht aan zijn vrouw Gladys. ‘Ik stel me zo voor dat je nu in de tuin zit thee te drinken met Janey en Anne, klaar om ze in bed te stoppen’, schreef de 38-jarige kapitein twee dagen voor het vertrek. ‘Ik zou alles willen geven om terug bij jou te zijn, maar ik heb die wens nog niet omdat er werk te verrichten is.’ De brief zat nog in zijn borstzak toen zijn lichaam werd gevonden op het strand van Normandië, in een schuttersputje waar hij dekking had gezocht.
Het was een van de vele ontroerende momenten tijdens de herdenking, wat ook gold voor de brief van een 16-jarige, geëxecuteerde Franse verzetsstrijder die Macron met zijn gehoor deelde. Na de plechtigheden was er tijd voor gesprekken met D-day-veteranen, iets waar Trump alle tijd voor nam. ‘Hij kwam goed over, hij verraste me’, zei de 93-jarige Thomas Cuthbert tegen journalisten. ‘Hij leek een van hen te zijn.’ Bij het afscheid van de Amerikaanse gast zou de koningin ‘kom nog een keer naar ons land’ hebben gezegd. Dat sentiment werd niet gedeeld door demonstranten, die elders in de marinestad hun stem lieten horen.
Lees meer over de D-day herdenkingen
Regeringsleiders zijn uit allerlei windstreken afgereisd om bij de herdenking te zijn van de afvaart van de invasievloot uit Portsmouth - donderdag is de herdenking van de aankomst in Normandië. Wat halen de Britten allemaal uit de kast?
Duizenden burgers in historische militaire kledij bevolken dezer dagen de omgeving van de stranden waarop de landing op Normandië zich 75 jaar geelden afspeelde. Van enthousiastelingen in een non-descript vaalgroen uniform tot fanatiekelingen in vol ornaat. Neem hier een kijkje.
In Vierville-sur-Mer drijft de familie Brissard het D-day-museum nabij de heilige grond van Omaha Beach. Twee decennia geleden was dit uitgestorven gebied, nu komen zelfs Chinezen voor een D-day-trip. Met dank aan opa Brissard.
Over D-day duiken altijd weer onvertelde verhalen op, constateert onze correspondent Patrick van IJzendoorn. De leidraad van de oorlogsherinneringen waar Britse kranten vol mee stonden: ‘De oorlog maakte gewone mensen buitengewoon’
Op D-day werden 15000 Amerikaanse parachutisten boven de Franse kust gedropt. Er ging iets goed mis met de navigatie: beneden bleek geen weiland te liggen, maar een kerkplein. Door het lichte vuur op de achtergrond werd het prijsschieten voor de Duitsers. Maar wat doet die pop daar nu nog, vraagt fotodetective Hans Aarsman zich af.
Deze veteranen vochten op D-day. Dat is op 6 juni precies 75 jaar geleden, toch spoken de herinneringen eraan nog altijd door hun hoofd. ‘Ik heb lang gezwegen over wat ik heb meegemaakt.’
In de serie Dagboekfragmenten: het verslag van een Duitse soldaat van de landing op Normandië.
