700 miljoen euro voor toegangstesten? ‘De sociale nood is hoog, dat is ook wat waard’

Bij de veldronde handboogschieten in Ysselsteyn is zondag plek voor honderd deelnemers, dierentuin Artis mag vijfduizend bezoekers ontvangen. Na maanden voor voorbereidingswerk publiceerde het kabinet dinsdag een kalender met honderden proefevenementen waarbij deze maand zal worden geëxperimenteerd met toegangstesten. Alleen wie een bewijs van een negatief testresultaat van maximaal 40 uur oud kan overleggen (een QR-code in de app CoronaCheck of op papier), is welkom. Met inachtneming van anderhalve meter afstand. Kinderen onder de 12 jaar hoeven niet getest te worden.

Onder aanvoering van oud-generaal Tom Middendorp heeft de Stichting Open Nederland een netwerk van sneltestlocaties aangesloten (niet die van de GGD’s) en een digitale infrastructuur ontwikkeld. ‘We willen evenementen op een verantwoorde manier weer mogelijk maken’, zegt Middendorp. ‘Toegangstesten heeft daarnaast ook een preventief karakter. Bij Nederland – Letland (5.000 bezoekers, red.) hebben we er toch twintig mensen uitgepikt met een positieve test, die anders nog weken hadden rondgelopen. Zo slaan we twee vliegen in één klap.’

Het mag wat kosten, dit vertier. Voor vijf maanden is 700 miljoen euro begroot, exclusief de prijs per test, die in de proeffase voor rekening van de overheid komt. Vooralsnog werkt de stichting enkel samen met de commerciële testaanbieder Lead Healthcare, die normaal 75 euro per sneltest rekent. Wat precies het tarief is voor testen voor toegang wil noch Middendorp, noch het ministerie van VWS zeggen. Uitgaande van een marktprijs van 6 euro per test kunnen de kosten van oplopen tot ruim 210 miljoen euro per maand (zo’n 20 euro per deelnemer of bezoeker).

Ziet u het toegangstesten als een symbolische geste om perspectief te bieden, of is het een structurele oplossing?

‘April is voor ons een testmaand. Werkt het voor alle doelgroepen, locaties en evenementen, van klein tot groot, van musea tot pretparken? Alleen zo kunnen we in mei verantwoord opschalen tot 400 duizend tests per dag. Dat gaat dus verder dan de symboliek van vlagvertoon. Tegelijkertijd hopen we natuurlijk dat dit zo kort mogelijk nodig is, tot we straks allemaal gevaccineerd zijn. Maar we kunnen niet uitsluiten dat er nieuwe varianten opduiken waardoor dit ook nog na de zomer nodig is.’

Is het wel de moeite waard om zo’n omvangrijk en duur systeem op te tuigen voor misschien slechts drie maanden?

‘Dat is een politieke afweging die gemaakt is, daar ga ik niet over. Er is een bepaald maatschappelijk belang en een economisch belang. Door activiteiten weer mogelijk te maken, beperk je ook de economische schade.’

Wat vindt u van de principiële weerstand van mensen die vinden dat ze zo indirect gedwongen worden zich te laten testen?

‘Ik beschouw toegangstesten als een veiligheidsmaatregel, om te voorkomen dat je andere mensen besmet. Anderhalve meter afstand houden en een mondkapje dragen zijn ook verplicht – net als een veiligheidsgordel in de auto. Risico’s uitsluiten kun je nooit, maar wel zodanig verkleinen dat ze aanvaardbaar zijn.’

De toegangstesten worden in de proefmaand april bekostigd door de overheid. En daarna?

‘Of de kosten in de toekomst deels worden doorberekend aan de sectoren waarbinnen de toegangstesten worden ingezet, daar gaat het kabinet over en die afweging moet nog worden gemaakt. Mijn rol is de kosten zo laag mogelijk te houden, daar willen we het marktmechanisme voor gebruiken. We zitten op of onder de prijs die de GGD betaalt.’

De aantrekkingskracht van kleinschalige activiteiten, zoals een zwembad bezoeken of een middag turnen, is hun laagdrempeligheid. Is zo’n toegangstest dan geen paardemiddel?

‘Het alternatief is dat niemand kan zwemmen. Het liefst wil je dat het niet nodig is. Maar hier val ik terug op onze opdracht: dingen weer mogelijk maken die nu niet mogelijk zijn. Iedereen is het thuiszitten spuugzat. De sociale nood is hoog. Dat is ook wat waard.’