10 miljoen tennisballen wachten op tweede leven

Ze zitten als bescherming op de trekhaak en hondenbezitters slingeren ze weg waarna Fikkie ze braaf terugbrengt: oude, kale tennisballen. Het is een fractie van de astronomische hoeveelheid van zeven tot tien miljoen ballen, die ruim een miljoen tennissers er jaarlijks in Nederland doorheen slaan.

Leuk, zo'n tweede leven op de trekhaak of in de hondenbek, maar dat kan beter, dacht Bert Lagerweij. De fanatieke tennisser van Avanti '55 in Nijmegen, in het dagelijks leven duurzaamheidsadviseur, speurde vorig jaar naar hoogwaardiger recycling van de afgedankte tennisbal. 'Vooral het rubber is een waardevolle grondstof die een beter lot verdient', zegt hij.

Rubberkorrels uit vermalen autobanden vinden hun weg naar verende vloeren voor sportvelden, kunstgras of als valdempende tegels op kinderspeelplaatsen. Een ballenproef bij een autobandenvermaler liep op niets uit, zegt Michiel Moret van bureau Bright Green Solutions, die ook bij de Nijmeegse tennisclub speelt. 'Het stevig op het rubber vastgeplakte vilt kan tijdens het malen problemen opleveren.

Hergebruik

Tennisballenproducent Dunlop kwam eerder op het idee van hergebruik. 'Daar hebben we studenten van de TU op gezet', zegt marketingmanager Elmar Gerth. 'Maar recycling om oud rubber te verwerken in nieuwe tennisballen, is technisch lastig. Niet alleen omdat het vilt eraan blijft kleven. Het rubber bevat ook chemische componenten die hergebruik in nieuwe ballen bemoeilijken.'

Om nog maar te zwijgen van het kostbare logistieke vraagstuk hoe die miljoenen ballen naar een centrale vermalingsinrichting te krijgen.

Niettemin grossiert Dunlop in voorbeelden van 'hergebruik' van oude tennisballen. 'We geven ze weg aan hondenverenigingen, kunstenaars en scholen. Met een sneetje in de bal heb je prima geluiddempend en beschermend materiaal voor stoelen in de klas.'

Tennis out of your heart

Dunlop stuurt oude ballen ook met plezier naar het buitenland. Het project Tennis out of your heart stimuleert de sport in Braziliaanse sloppenwijken. 'Ook in Nigeria zijn ze blij met die oude ballen', zegt Gerth. Maar Dunlop controleert niet of de ballen na het tweede gebruik netjes worden verwerkt - en de kans daarop is natuurlijk klein.

In de Verenigde Staten werkt de firma ReBounces op eigen wijze aan verlenging van de levensduur van de tennisbal. De zogeheten Green Tennis Machine pompt oude ballen op. Maximaal 400 ballen worden gedurende 72 uur blootgesteld aan CO2-gas. Dan gaan ze weer twee tot vier weken mee, in de zomer iets langer dan in de winter.

Ze kunnen een keer of drie achtereen worden opgepompt en dan is het over. Een tiental tennisclubs heeft zo'n machine aangeschaft. Het scheelt elke tennisleraar toch gauw honderd ballen dus honderd dollar per seizoen.

In de golfballenbranche is een biologisch afbreekbare golfbal ontwikkeld, die binnen een jaar of vier geheel is afgebroken. Voor zover bekend vindt hier voor tennisballen geen onderzoek naar plaats, zegt Dunlop.

Operation Balle Jaune

Tennisbond KNLTB, met 600 duizend leden, doet niets aan de verduurzaming van de bal. Terwijl de Franse zusterorganisatie FFT laat zien hoe dat wel degelijk kan. Die zamelt sinds 2009 tennisballen in: dit jaar anderhalf miljoen van de 14 miljoen die in Frankrijk worden weg gemept. Operation Balle Jaune heet het project.

De ballen worden door tennisclubs ingezameld en in Noord-Frankrijk vermalen tot rubberkorreltjes. Van het granulaat zijn in zes jaar tijd 26 sportveldjes van 100 tot 500 vierkante meter aangelegd voor vooral kinderen met een lichamelijke of sociale achterstand. Acht veldjes zijn in wording. Een vrachtwagen rijdt een keer per jaar een 'tour de France' om oude ballen in 31 steden op te halen.

'Het lukt ook ons inderdaad niet om zuiver rubber te malen', bevestigt Viviane Fraisse, manager duurzaamheid bij de FFT de Nederlandse bevindingen. 'We hebben een plastic verwerker in Noord-Frankrijk bereid gevonden om de ballen te vermalen. We moeten daarna iets meer lijm gebruiken om de rubberkorreltjes tot een veilige sportvloer te verwerken.'

Anderhalf miljoen ballen verwerken kost 50 duizend euro en de transportkosten zijn 70 duizend euro, aldus Fraisse. Lucratief is het allerminst, maar de Franse tennisbond doet het uit sociale overwegingen en vanwege het milieu. En de organisatie beschikt over een suikeroom. 'Een deel van de opbrengst van Roland-Garros gaat naar Operation Balle jaune. Ook de transporteur neemt uit betrokkenheid een deel van de kosten voor zijn rekening', aldus Fraisse, die blijft zoeken naar kostenreductie, technische innovatie en samenwerking.

Is het geen lumineus plan om oude Nederlandse ballen naar Noord-Frankrijk te vervoeren met steun van een kleine afdracht van het prijzengeld van het grootste indoortoernooi ter wereld, ABN Amro in Ahoy in Rotterdam? En de tennisballenkorrels te verwerken in bijvoorbeeld de Johan Cruyff-courts?

Winstmarges

'Leuk idee', reageert Pim Nip van de KNLTB. 'Maar de winstmarges van Grand Slamtoernooien als Roland-Garros en Wimbledon zijn vele malen hoger dan de Nederlandse evenementen in Rotterdam en Rosmalen. Die kunnen niet zomaar even een ton uittrekken voor recycling.'

Maar als toernooi-directeur Richard Krajicek zijn groene hart wil laten zien: dit is zijn kans.

Dunlop ziet er wel wat in: 'Alle producenten, clubs en de bond moeten de handen ineenslaan. Het is een logistieke operatie, die het nodige van de clubs vraagt.'

_{Vragen over milieuvriendelijk gedrag of tips voor deze rubriek? Mail naar groen@volkskrant.nl}