Zorgvlogger Tommie Niessen: ‘Een man die voor anderen zorgt, dat is blijkbaar nog altijd apart’

Het leek hem helemaal niks, de zorg. Totaal niet stoer, en dan zeker de hele dag oude mensen wassen. Toen hij op zijn 18de met school wilde stoppen en een studiekeuzetest moest doen, was dit de uitslag: 1. sector techniek, 2. iets met tuinbouw en 3. defensie. Helemaal onder aan de lijst: zorg en welzijn. Na drie afgebroken opleidingen, baantjes in een callcenter, een magazijn en een winkel, vroeg zijn moeder hem voorzichtig of het vakgebied dat zo slecht uit de test kwam niet toch wat voor hem zou zijn.

En kijk hem nu: negen jaar later werkt Tommie Niessen als zelfstandig verpleegkundige in de wijkzorg en vindt hij zijn baan zo leuk dat hij erover is gaan bloggen en vloggen. ‘Tommie in de zorg’, noemt hij zichzelf: een 27-jarige Brabander met opgeschoren haar en tatoeages, die enthousiast en liefdevol laat zien hoe het is om met oudere, hulpbehoevende mensen om te gaan. Zijn verhalen, foto’s en filmpjes trekken op Facebook, Twitter en Instagram vele duizenden volgers.

In een van zijn vlogs legt hij een grijs gekapte dame met Brabantse tongval uit hoe Tinder werkt (‘Kijk, dan kunde ge zeggen: die vind ik leuk’), elders vraagt hij de 80-jarige naast hem in de auto naar de kunst van het oud worden (‘Optimistisch blijven, jongen’) of informeert hij hoe hij als jonge vent overkomt (‘Ik ben ook een soort zuster maar alleen dan een man, hoe vindt u dat?’).

Mannen in de zorg, daarvan zijn er niet veel: van alle leerlingen die in het mbo en hbo voor de zorgsector kiezen, is 10 tot 20 procent man, zo blijkt uit recente CBS-cijfers. Als Niessen vertelt over zijn werk, krijgt hij vaak wat schampere reacties: was er niets anders? De hele dag met oude mensen, daar is toch niks aan? Of, achter zijn rug: hij is zeker homo. Vreemd genoeg gaan de vooroordelen nooit over een huisarts of een chirurg, zegt hij. ‘Een man die voor anderen zorgt, dat is blijkbaar nog altijd apart.’

Met de schaarste aan zorgpersoneel komt de geestdrift van Tommie als geroepen; zelfs minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid wilde met hem praten. Met het beeld dat hij schetst van zijn werk wil hij anderen enthousiast maken. ‘Als de zorg niet zo’n negatief imago zou hebben, zouden veel meer mensen vol overtuiging voor dit vak kiezen’, schrijft hij. Deze week komt het boek uit waarin zijn verhalen zijn gebundeld. De tweede druk is al op komst. Hij is een beetje confuus van dat succes, vertelt hij thuis, in zijn flat in Helmond, terwijl twee jonge katten aan zijn voeten haasje-over spelen.

En, ben je de hele dag mensen aan het wassen?

‘Dat hoort wel bij mijn werk, maar ik doe veel meer. Kijk, dit is mijn agenda voor morgen. Tussen kwart over acht en twaalf uur ga ik hier in de wijk bij twaalf ouderen langs: twee keer oogdruppelen, vijf keer wassen en aankleden, drie keer insuline spuiten, één keer een buikspoeling en twee mensen moet ik erop attenderen dat ze hun medicijnen nemen. Alles bij elkaar zijn er nu zo’n veertig ouderen voor wie ik wekelijks zorg.’

Waarom ben je daarover gaan bloggen en vloggen?

‘Ik vind dat er een positiever beeld van de zorg moet worden neergezet. Iedereen moet zelf een keuze maken en beoordelen of dit vak leuk genoeg is, maar het moet niet op voorhand worden afgeschreven op basis van verkeerde ideeën. Ik had ze ook hoor, die vooroordelen. De zorg was in mijn ogen een vrouwenberoep, en ouderen leken me vooral erg saai. Misschien was het mijn ego dat me in de weg zat. Met de video’s ben ik begonnen omdat er zo weinig leuke filmpjes waren over werken in de zorg. Wat er was, ging over het aantrekken van steunkousen enzo, en niet over het contact dat je met mensen hebt. Buitenstaanders hebben vaak geen idee wat ons werk inhoudt.’

Wat maakt de zorg nou precies zo’n mooi vak?

‘Dat je iets doet wat nodig is. Nou vinden veel mensen dat van hun werk, denk ik, maar ik kom bij mensen thuis die echt hulp nodig hebben. Vaak hebben ze nog maar weinig contacten en kan ik iets toevoegen, een band met ze opbouwen. Vroeger verkocht ik computers en bouwde ik websites voor mensen en dat is toch echt wat anders. Dit werk is zo betekenisvol.’

‘Wat komde gij doen?’
‘Ik ben van de zorg.’
We kijken elkaar aan en het is even stil.
‘Komde gij mij wassen?’

Jij moet ook oudere vrouwen helpen en dat is soms lastig, lees ik in je boek. ‘Normaal zijn het altijd zusters’, zeggen ze dan. Hoe ga je daarmee om?

‘Ik merk dat vrouwen zich soms wat ongemakkelijk voelen als ik voor de deur sta. Ze komen uit een tijd dat mannen en vrouwen nog apart naar school gingen en dan komt er ineens een jongen langs om ze te helpen met douchen. Ik begrijp die weerstand, ik probeer ze nooit over te halen. Laatst was er een oudere dame die echt niet wilde dat ik haar zou wassen en toen heb ik een vrouwelijke collega gevraagd. Maar de meeste ouderen geven me toch een kans. Het lukt me vaak om het met een beetje humor op te lossen. Dan zeg ik: straks is iedereen jaloers op u. Of ik vraag na afloop: en, viel het mee? Dan lachen we samen en is het goed.’

Je deelt veel persoonlijke informatie, waarom doe je dat?

‘Tijdens mijn opleiding werd ik terechtgewezen: ik moest niet te persoonlijk worden, dat was niet professioneel, zei mijn begeleider. Maar ik ga echt niet alleen over het weer praten. Een beetje diepgang in het contact vind ik belangrijk. Ik vertel persoonlijke dingen, niet te veel, niet de hele tijd en ook niet alles. En ik vraag ook veel: hoe heeft u elkaar leren kennen? Hoe heeft u uw vrouw ten huwelijk gevraagd? Waar was u mee bezig toen u net zo oud was als ik? Niet iedereen waardeert dat, ik heb ook weleens te horen gekregen dat ik niet zo veel moest vragen. Maar meestal merk ik dat ouderen mijn interesse op prijs stellen, het schept een gelijkwaardige relatie. Ze vertellen mij ook over dingen die hen bezighouden. Over een liefde van lang geleden of over het verlies van een kind. Ik heb nu net een vriendin en elke keer als ik kom, informeren ze naar haar: En, hoe is het, is het nog aan? Wel je best doen, hè! En dan vraag ik: wat is het geheim van samen oud worden?’

Soms is luisteren de beste zorg die je kunt geven, schrijf je. Maar daar is weinig tijd voor.

‘De zorg is een prachtig vak, maar ik ben niet naïef, het werk kent ook negatieve kanten. Weinig tijd, te veel administratie en het salaris, daar mag best wat bij. Aan het salaris kan ik zelf niet veel doen en het schrijfwerk, daar kom ik niet onderuit, maar met de tijdsdruk probeer ik creatief om te gaan. Tijdens mijn opleiding heb ik weleens besloten om bij een verdrietige oudere dame een douchebeurt over te slaan en in plaats daarvan een goed gesprek te hebben. Zij vond dat heel fijn, maar een collega had kritiek. We zijn er niet om praatjes met mensen te maken, zei ze, daar is de dagbesteding voor. We hebben zorgleefplannen, mappen waarin staat wat er moet gebeuren en waarin we rapporteren wat we hebben gedaan. Sommige leidinggevenden interpreteren dat iets te letterlijk, heb ik gemerkt. Ik kom in situaties terecht waarin ik gewoon niet weg kan lopen. Gelukkig is iedereen in ons team betrokken dus als ik echt vind dat ik langer moet blijven, dan kan ik een collega bellen.’

Wanneer ik haar verzorg, zie ik mevrouw regelmatig naar de tatoeages op mijn arm kijken.
‘Gaat dat er nog af jongen?’
‘Ik ben bang van niet.’

Wat wil je met je verhalen bereiken?

‘Ik denk niet dat ik in mijn eentje het imago van de zorg kan bijsturen. Maar ik ben niet alleen, er zijn steeds meer zorgverleners die over hun werk schrijven. Door verhalen te vertellen, kunnen we misschien samen het beeld proberen te veranderen. Laatst kreeg ik een mail van een man die door mijn stukjes had besloten in de zorg te gaan werken. En er kwam een berichtje van een moeder van wie de zoon voor de zorg heeft gekozen. Als ik maar een klein zetje kan geven, dan is dat al winst. Mijn broer van 17 is deze week begonnen met de opleiding verzorgende. Hij wil hetzelfde werk gaan doen als ik.’

Je bent veranderd door je werk, schrijf je. Hoe?

‘Laatst werd mijn moeder 50 en ik wist niet wat ik voor haar moest kopen. De oude man aan wie ik mijn probleem voorlegde, zei me: jongen, vertel haar dat je van haar houdt en dat je gelukkig bent. Dat is wat een moeder wil horen, het mooiste cadeau dat je haar kunt geven. Zo’n les vind ik prachtig. Ouderen hebben alles al meegemaakt wat ik nog moet ondervinden en daar kan ik veel van leren. Mijn kijk op het leven wordt beïnvloed door wat ze mij vertellen. Ik hoor ze bijna nooit over materiële zaken, ze vertellen eerder over de ervaringen die ze hebben opgedaan, over de reizen die ze hebben gemaakt, de liefdes die ze hebben gekend. Dat zijn de dingen die van waarde zijn. Ik weet het allemaal wel, maar als ik het van hen hoor, komt het sterker binnen dan wanneer ik het in een boek lees. We zijn zo bezig met wat we allemaal willen. Ik doe daar ook aan mee, hoor. Maar de mensen bij wie ik dagelijks over de vloer kom, hebben mij geleerd om vaker stil te staan bij de dingen waar het om gaat in het leven.’