Zigeuners willen massaal naar idyllisch Canada

Van onze correspondent

Michel Maas

BOEDAPEST

De documentaire toonde idyllische beelden en besloot met een emotionele oproep van een oude zigeunerin, die kijkend in de camera zei: 'Kom hierheen. Hier is het leven veel beter dan thuis in Tsjechië, hier is genoeg te eten, er is zelfs werk.'

Meer aansporing hadden de zigeuners in Tsjechië niet nodig. Officiële cijfers zijn er niet, maar een schatting is dat vijfduizend zigeuners, vooral uit de regio Ostrava, meteen na de uitzending begonnen hun bezittingen te verkopen om geld voor de overtocht naar Canada bij elkaar te krijgen. De Canadese vluchten van de Tsjechische luchtvaartmaatschappij CSA zijn tot 7 oktober volgeboekt.

Het getal van vijfduizend lijkt niet te hoog geschat. Dagelijks melden honderden mensen zich bij de Canadese ambassade met een verzoek om informatie. Alleen maandag waren dat er volgens de Canadese zaakgelastigde in Praag, Terry Mooney, 284 en dinsdag meer dan 300, en woensdag verwachtte hij een zelfde drukte.

Al deze mensen willen een verblijfsvergunning voor Canada. Om die te krijgen moeten ze de vluchtelingenstatus aanvragen bij het Hoge Commissariaat van de Vluchtelingen van de Verenigde Naties in Praag. Mooney vreest dat de meesten dat niet zullen doen, maar als toerist en zonder visum naar Canada zullen reizen om daar de autoriteiten voor een voldongen feit te stellen.

Mooney heeft woensdag een aantal woordvoerders van zigeunerorganisaties ontvangen om ze te waarschuwen voor valse verwachtingen. 'Ik probeer ze uit te leggen dat zomaar naar Canada reizen voor hen niks oplost. Door dat te doen maken ze misbruik van het systeem', aldus de zaakgelastigde. De zigeunerwoordvoerders op hun beurt hebben 'de diepgevoelde wens van een groot aantal Roma om Tsjechië te verlaten' overgebracht.

Het is niet waarschijnlijk dat Canada zo veel zigeuners zal opnemen. Volgens de Tsjechische krant Pravo hebben van de 233 Tsjechen die de afgelopen anderhalf jaar in Canada asiel aanvroegen, tot dusver maar elf dat werkelijk gekregen.

De Canadese zaakgelastigde in Praag, Terry Mooney, weet alleen dat de meeste asielaanvragen nog in behandeling zijn, maar dat er vorig jaar 36, en dit jaar al 38 Tsjechen door Canada zijn teruggestuurd.

De Tsjechische regering zit met de uittocht in haar maag. Het spontane vertrek van honderden of misschien duizenden zigeuners benadrukt hoe slecht de toestand voor deze minderheid in Tsjechië is. De discriminatie van de Roma, zoals de zigeuners in politiek-correct taalgebruik genoemd worden, is een serieuze smet op het blazoen van een land dat op het punt staat lid te worden van de NAVO en de Europese Unie.

Officieel staan er in Tsjechië 33.489 mensen als zigeuner geregistreerd, maar hun werkelijke aantal ligt ergens tussen de twee- en driehonderdduizend. Ze leven onder kommervolle omstandigheden: de werkloosheid bedraagt 70 à 80 procent.

Maar erger nog is de openlijke haat waarmee ze worden bejegend. Geweld tegen zigeuners is aan de orde van de dag. Zaterdag werd in Svitavy nog een 23-jarige zigeuner neergestoken door een 17-jarige skinhead. Maar het zijn niet alleen skinheads die zich aan zigeuners vergrijpen. Volgens de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch maakt ook de Tsjechische politie zich daaraan schuldig.

Tekenend voor de sfeer in Tsjechië zijn de reacties op de aanstaande uittocht. In gemeenten met de meeste zigeuners werden spontaan inzamelingsacties gehouden of bood de gemeente zelf financiële hulp aan voor mensen die hun ticket niet konden betalen. De wethouder van Slezska Ostrava zei glunderend dat 'niemand ze zal weerhouden te vertrekken' en Jan Vik, vice-voorzitter van de extreem rechtse Republikeinse Partij juichte: 'We zijn blij dat deze televisie-uitzending erin geslaagd is bij de zigeuners hun nomadisch verleden te doen herleven.'

'Walgelijk' noemt de commentator van de krant Mlada Fronta Dnes deze houding. 'De blanke Tsjechische meerderheid moet leren te leven met zijn minderheden', schrijft hij. 'Maar', voegt hij eraan toe: 'het moet van twee kanten komen. De Roma moeten zich realiseren dat niemand ze als buren zal accepteren zolang ze geen wetten en richtlijnen gehoorzamen, zolang ze de gemeenteflats waarin ze wonen vernielen, en zolang ze hun kinderen aanzetten tot stelen en zakkenrollen.'

President Havel heeft vanaf zijn vakantieadres zijn bezorgdheid geuit over de uittocht en over de leefomstandigheden van de zigeuners in zijn land. Premier Klaus liet echter weten het 'Roma-probleem' niet als een 'fundamenteel probleem te kunnen beschouwen, gezien de enorme andere problemen waarmee Tsjechië toch al te kampen heeft.' Hij doelde op de naweeën van de watersnood, die eenderde van het land zwaar heeft getroffen, en op de economische malaise. Wat hij de zigeuners wel te bieden heeft zal vandaag duidelijk worden, wanneer hij een onderhoud heeft met de woordvoerders van de zigeuners. Veel zal dat waarschijnlijk niet zijn. Het persbureau CTK citeert de premier aldus: 'Ik zal proberen helder te demonstreren wat een rationele houding is ten aanzien van het probleem.'