Uitkeringen toegekend op basis van onrechtmatige richtlijn 'WAO voor ME-patiënt is onwettig'

Van onze verslaggever

Gijs Herderschêe

AMSTERDAM

Dit zegt prof. mr. W. Fase, oud-voorzitter van de Sociale Verzekeringsraad. De SVR coördineerde en controleerde tot 1995 de uitvoering van onder meer de WAO. Collega-juristen onderschrijven zijn visie.

De Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering stelt strikte eisen aan een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid. Een WAO'er moet door een 'rechtstreeks en objectief medisch vast te stellen gevolg van ziekte of gebreken geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn om met arbeid te verdienen'. Dit betekent dat patiënten die lijden aan de vermoeidheidsziekte ME, de gewrichtsziekte RSI en nekaandoening whiplash geen beroep kunnen doen op een WAO-uitkering. Bij geen van deze ziektes doen zich traceerbare verschijnselen voor.

Het Tica, de voorganger van het Landelijk instituut sociale verzekeringen, heeft in september 1996 echter de richtlijn 'medisch arbeidsongeschiktheidscriterium' opgesteld. Deze richtlijn geeft een ruime uitleg aan de wetstekst. Sindsdien komen werknemers met ME, RSI of whiplash wel in aanmerking voor de WAO.

De richtlijn schrijft de uitvoerders van de WAO wel dwingend voor hoe de wet moet worden uitgelegd. Het GAK, SFB, Guo en Cadans moeten de uitleg van het Lisv volgen. Deze uitleg is echter tegen de wet (formeel: contra legem) doordat hij de criteria voor een uitkering verruimd, zo concludeert Fase. Advocaat M. Vermaat, gespecialiseerd in sociale zekerheidsrecht, deelt deze visie. Ook twee juristen van de rechtbank in Assen komen in het vakblad PS tot dezelfde conclusie.

De term contra legem is uiterst beladen door de parlementaire enquête naar de uitvoering van de sociale zekerheid in 1993. Toen werd aangetoond dat het hoge aantal WAO'ers deels is te wijten aan een te ruimhartige toekenning van de uitkering. Van de weeromstuit werd de nieuwe WAO in 1993 erg strikt geformuleerd. De WAO-uitvoerders voorzien nu dat hen binnenkort opnieuw contra legem-praktijken wordt verweten ook al gebeurt dit in opdracht van het Lisv en met medeweten van het ministerie van Sociale Zaken.

De Centrale Raad van Beroep, de hoogste rechter in de sociale zekerheid, heeft al te kennen gegeven de richtlijn in de toekomst niet te respecteren. Een aantal ME-patiënten heeft de afgelopen jaren beroep aangetekend tegen de afwijzing van de WAO-uitkering. Deze zaken dateren van voor de ruimhartige richtlijn van het Tica. De raad toetst de zaken steeds aan de wetstekst. Onlangs heeft de raad in een uitspraak vastgesteld dat de richtlijn geen 'materieel-wettelijke status' heeft. De raad kan zich ook in de toekomst bij de beoordeling van beroepszaken 'niet zonder meer aan die richtlijn rechtstreeks gebonden achten'.

Staatssecretaris De Grave van Sociale Zaken, het College van toezicht sociale verzekeringen en het Lisv overleggen nu hoe de richtlijn moet worden aangepast of alsnog een wettelijke status kan krijgen.