Onzalige debat nationale identiteit al sterk vervuild
Om het verschil in omgang met minderheden uit te leggen tussen Nederland en Frankrijk, zeg ik wel eens dat de spanningen in Nederland doorgaans van religieuze aard zijn, terwijl in Frankrijk afkomst en geloof er minder toe doen....
Die vlieger gaat niet meer op. Frankrijk behoort sinds enkele weken tot de landen waar voluit en onophoudelijk wordt gedebatteerd over de plaats van de islam in de samenleving.
Dat is te wijten aan de ongelukkige samenkomst van twee gebeurtenissen. Allereerst is er het van staatswege uitgeschreven debat over de nationale identiteit. Als je even afziet van de vraag naar het nut van zo’n onderneming, kun je er nog alle kanten mee op. Aangezien het om Fransen gaat, kun je debatteren over de rol van de staat, over de verhouding tussen stad en platteland, over de rolverdeling tussen mannen en vrouwen, over onderwijs en gelijke kansen. Allemaal onderwerpen die stof voor mooie bespiegelingen kunnen leveren.
Maar nee, zoals vrijwel elke discussie van tegenwoordig gaat ook deze over de islam.
Niet lang na de lancering van dat debat, bijna een maand geleden, besloten de Zwitsers geen minaretten meer te willen. Prompt werden beide debatten in elkaar geschoven. Dat het grote Frankrijk met zijn vele Fransen uit de Maghreb niet meer dan enkele tientallen – kleine – minaretten telt, veel minder dan Nederland, maakt niet uit. Na de boerka staat ook de Franse minaret nu ter discussie.
De rechtse regering, altijd benauwd dat het Front National van Marine Le Pen de wind in de zeilen krijgt, stort zich vol overgave op deze strijd tegen windmolens. Eerst was er premier François Fillon, die zich er jezuïtisch van afmaakte door te zeggen dat minaretten vooral een stedebouwkundige affaire zijn, die maar beter op lokaal niveau door burgemeesters kan worden geregeld.
Inmiddels weten we ook hoe president Sarkozy over de kwestie denkt, dankzij diens opiniestuk in Le Monde. Althans zo ongeveer, want zijn betoog is niet bepaald glashelder. Sarkozy beperkt zich in zijn bijdrage vrijwel uitsluitend tot de geloofsbeleving. Wat op zich al vreemd is voor de president van een land dat de laïcité – de scheiding van kerk en staat – heeft uitgevonden.
De islam mag, maar moet zich stil houden – dat is de strekking van zijn betoog. Iedereen die dat wenst, heeft recht op een nette gebedsruimte, vindt de president. Godsdienst moet wat hem betreft met ‘nederige terughoudendheid’ worden beleden. De plaatsing van minaretten dient van geval tot geval te worden bekeken. ‘De schijn moet niet worden gewekt dat de erfenis van de christelijke beschaving wordt uitgedaagd.’ De moslims zijn bij deze gewaarschuwd voor de steeds nadrukkelijker opspelende christelijke wortels van het verklaard onkerkelijke Frankrijk.
Het onzalige debat over de identiteit van de Fransen raakt al doende steeds verder vervuild. Wat in het beste geval een aardig gezelschapsspel had kunnen zijn, ontaardt in een verdediging tegen een onzichtbare vijand. Want echt, tot een maand geleden werden in Frankrijk religie en identiteit zelden in één zin gebruikt.
