Mijn zus ging trouwen, ze had het gered!
Columniste Hayat kan de Nederlandse definitie van succes niet rijmen met de Marokkaanse. Een goede man vinden, is dat niet het belangrijkste in een vrouwenleven?
Taal is wonderlijk. Vroeger op school moesten we altijd hele begrippenlijsten in ons hoofd stampen. Dat vond ik prettig, want definities waren makkelijk neer te pennen en er waren snel punten mee te verdienen. Buiten de schoolmuren was ik er waardeloos in. Ik kon de Nederlandse en Marokkaanse definities maar niet met elkaar rijmen.
De definitie van succes bijvoorbeeld.
Het allergrootste succes dat je als Marokkaans meisje kunt hebben, is trouwen met een goede man en een gezin stichten. Al het andere is leuk, soms zelfs belangrijk, maar uiteindelijk toch bijzaak. Als ik 's zomers in Marokko vertelde dat ik geslaagd was - voor een eindexamen, een rijbewijs, uiteindelijk mijn bul en mijn beëdiging tot advocaat - was oma trots. Iedere zomer een aai over m'n bol.
Maar toen kwam het bericht in de zomer der zomers: mijn zus ging trouwen! Niet eerder had ik mijn familieleden zó uitzinnig gezien, ze sprongen juichend op de bank en vielen elkaar huilend van geluk in de armen. Ik waande me in een Bollywoodfilm. Mijn tante hief tijdens de afwas spontaan een lied aan en binnen de kortste keren werd die hele vaat gelaten voor wat-ie was en stond iedereen met elkaar te dansen. Mijn zus ging trouwen, ze had het gered!
Nu ik nog. Als zus van de bruid kreeg ik de ene gelukwens na de andere: dat God ook mij spoedig zou zegenen met zijn almachtige goedheid door een geschikte man op mijn pad te brengen. Ik hield wijselijk mijn mond. Het is natuurlijk enig hoor, al dat trouwen, maar ik zat bepaald niet met ingehouden adem te wachten op een kerel die mijn leven eindelijk betekenis zou geven. Wat een hysterische overschatting van het mannelijk geslacht.
Zelfontplooiing. Nog zo'n begrip waar ik niet uitkwam. In de westerse maatschappij, waar je individuele ikje voorop staat, is het voor een Marokkaans meisje lastig toeven. Aan de ene kant heb je die enorm uitgestrekte wereld die uitnodigend roept, schrééuwt om door jou ontdekt te worden. En aan de andere kant heb je: je ouders.
Marokkaanse ouders, en dan heb ik het met name over de eerste generatie immigranten die in een lief bergdorpje zijn opgegroeid, kunnen zich geen enkele voorstelling maken van de wereld waarin hun Nederlandse kinderen opgroeien. Ze weten de basisschool nog te vinden - al komen ze zelden voorbij de schoolpoort - maar de kans is niet klein dat ze hun kinderen daarna uit het oog verliezen. Je hele schoolcarrière gaat aan ze voorbij. Inclusief het schrijven van absentiebrieven en het aftekenen van je rapport, want als kind van (analfabete) niet-Nederlands sprekende ouders regel je sowieso de administratie thuis. De cito-score en je schooladvies zijn nou niet echt hot topics aan tafel. Je gaat gewoon naar de school die vlakbij is. Dichtbij betekent veilig en betaalbaar. Verder is het handig om een studie kiezen die opleidt tot een beroep dat je thuis kunt uitleggen. Arts bijvoorbeeld. Of leraar, agent, verpleegster. Die woorden kun je letterlijk vertalen in het Marokkaans, waardoor je ouders meteen begrijpen dat ze trots op je kunnen zijn. 'Ik mag mijn dochter niet storen vandaag, ze is aan het studeren voor een examen om advocaat te worden', dat klinkt goed. En ik kreeg de rust om mijzelf in een tentamenweek zonder gezeik op te kunnen sluiten in de bieb. Of om met vriendinnen op stap te gaan. Dat kun je mooi op je buik schrijven als je grafisch vormgever wil worden. Probeer dat maar eens uit te leggen thuis. Of culturele antropologie. Kansloos. Alleen de dansacademie is nog erger. Dat kun je namelijk wel vertalen, alleen moet je je ouders vervolgens uitleggen waarom je je lichaam wilt verkopen.
De mogelijkheden die mijn ouders voor mij zagen, waren dus een stuk beperkter dan die ik op school gepresenteerd kreeg. Dat vond ik ongelooflijk frustrerend, omdat ik mijn motor hoorde loeien, maar van mijn ouders niet mocht doorschakelen naar de volgende versnelling. Ik mocht al blij zijn dat ik als meisje überhaupt aan het stuur mocht. Voor mijn ouders was ik daarmee al enorm gezegend en moest het verder niet veel gekker worden. Begrijp me niet verkeerd: Marokkaanse ouders hebben hetzelfde heilige levensdoel als alle andere ouders ter wereld: de kinderen moeten goed terechtkomen. De moeilijkheid zit 'm alleen in de definitie van 'goed'. Want in de Nederlandse wereld betekent dat: jezelf ontplooien. En laat dat nou niet al te hoog staan op de Marokkaanse begrippenlijst.
Het gaat in de Marokkaanse cultuur namelijk niet om jezelf. Het gaat om de familie. Het gezin. De collectiviteit. Je ouders en het gezin staan voorop en gaan vóór alles. Ontwikkel jezelf helemaal suf, prima, zolang je maar wel binnen de kaders blijft van de gemeenschap. Die loeiende motor voelen is prima, maar je zit echt met het hele zooitje in de auto. Een soloritje kun je vergeten. In de auto zit je met je man, als het goed is, met je kinderen en de rest van de familie. Op weg naar de bruiloft van je zus.
Onze nieuwe columniste schrijft onder pseudoniem in verband met haar juridische werk.
