Kerk heeft zich maar te voegen naar asielbeleid

DE KERKEN in Brabant hebben een estafette van kerkasiel georganiseerd. Nadat afgewezen en uitgeprocedeerde Iraanse asielzoekers een tijdlang in de ene kerk onderdak hebben gevonden, worden ze vervolgens door een andere kerk tijdelijk opgevangen. Volgens de kerken kan deze actie tot in lengte van jaren duren.

De kerken accepteren niet dat de staatssecretaris van Justitie van mening is dat voor afgewezen en uitgeprocedeerde Iraanse asielzoekers een terugkeer naar Iran niet onverantwoord is. De kerken menen het beter te weten, en bieden de Iraniërs opvang. Dit in mijn ogen sympathieke gebaar dat in het verleden vaker is toegepast bij bijvoorbeeld uitgeprocedeerde Zaïrezen, is principieel onjuist.

Sympathiek, omdat de organisatoren diepgevoelde betrokkenheid tonen bij Iraniërs, die te horen hebben gekregen dat de overheid hun geen verblijf in Nederland wil toestaan. De organisatoren van het kerkasiel laten hun hart spreken, en zijn bereid tot burgerlijke ongehoorzaamheid over te gaan.

Principieel onjuist, omdat democratisch is afgesproken dat asielverzoeken niet door kerken, maar door de overheidsadministratie behoren te worden beoordeeld. Oordeelt de overheid voor de asielzoeker negatief, dan kan hij zijn zaak aan de onafhankelijke rechter voorleggen. Deze bekijkt de zaak helemaal opnieuw, en doet dat serieus.

In ongeveer 20 procent van alle negatieve beslissingen die opnieuw aan de rechter worden voorgelegd, geeft hij de asielzoeker alsnog een verblijfsrecht. In de rest van de gevallen geeft de rechter de staatssecretaris van Justitie de bevoegdheid om betrokkenen terug te sturen.

Op basis van het nieuwe ambtsbericht over Iran, dat veel degelijker in elkaar zit dan het vorige, heeft de staatssecretaris besloten dat afgewezen uitgeprocedeerde asielzoekers naar Iran teruggestuurd kunnen worden. Nederland staat in de inschatting van de veiligheid van deze Iraniërs niet alleen. Ook Duitsland, België, Frankrijk, Engeland, Denemarken en Zweden sturen Iraniërs terug.

Er zijn geen meldingen dat teruggestuurde Iraniërs gestraft worden voor het feit dat zij in het buitenland hun toevlucht hebben gezocht. Ook de Hoge Commissaris van Vluchtelingen bij de Verenigde Naties acht een terugkeer in beginsel niet onverantwoord.

Nu uitzettingen naar Iran aanstaande zijn, springen de kerken in. Zij vinden dat - ondanks het oordeel van de onafhankelijke rechter én de staatssecretaris - de afgewezen asielzoekers niet veilig in Iran kunnen leven. De kerken gaan met het kerkasiel op de stoel van de overheid zitten. Zij doorbreken dus de scheiding tussen Kerk en Staat.

Hoe moet de staatssecretaris van Justitie tegen het kerkasiel optreden? De VVD heeft laten weten dat 'moet worden ingegrepen'. Voorzover hiermee bedoeld wordt dat de politie het kerkasiel moet breken en de Iraanse asielzoekers tegen hun wil uit de kerken moet halen, wijst D66 die suggestie af. De overheid moet in dit soort zaken geen geweld toepassen, hoezeer de kerken daartoe wellicht ook uitlokken, maar het gesprek aangaan.

D66 stelt voor dat de staatssecretaris van Justitie met de organisatoren van het kerkasiel om de tafel gaat zitten, en hun grieven serieus bekijkt. Mochten de organisatoren met kracht van argumenten kunnen aantonen dat in sommige zaken van afgewezen en uitgeprocedeerde asielzoekers fouten zijn gemaakt waar de asielzoeker de dupe van is geworden, dan moeten die zaken in een spoedprocedure opnieuw worden bekeken.

De overheid moet er zeker van zijn dat het terugsturen van een afgewezen en uitgeprocedeerde Iraniër verantwoord is. Soms komt het voor dat iemand een slechte advocaat heeft gehad, die duidelijke argumenten heeft laten liggen, of is het interview met de asielzoeker door de contactambtenaar gebrekkig op papier gekomen, en zijn wezenlijke onderdelen van het asielrelaas niet vermeld. Doordat er geen hoger beroep bestaat, kan dit soort misslagen niet door de hogerberoepsrechter worden hersteld.

In wezen is de actie van het kerkasiel een ondersteuning van het pleidooi van D66 om hoger beroep in de Vreemdelingenwet op te nemen. Hoe beter de procedure, hoe minder noodzaak om het oordeel van de overheid in twijfel te trekken. Nu procedurele fouten nog wel eens blijken voor te komen, past geen rechtlijnige opstelling van de overheid bij het tegemoet treden van de kerkasielactie.

In de spoedprocedure kan dan bekeken worden of de aanvullingen reden zijn om ook de beslissing te herzien. Is dat niet het geval, en wordt andermaal geoordeeld dat de terugkeer van de Iraniër niet onverantwoord is, dan behoren de organisatoren van het kerkasiel zich bij die uitslag neer te leggen en geen verder onderdak te bieden. Zouden de kerken weigeren daaraan hun medewerking te verlenen, dan veroordelen zij de betreffende Iraniërs tot een leven in de illegaliteit. Noch de persoon in kwestie, noch de samenleving wordt daarmee een dienst bewezen.

Boris Dittrich is woordvoerder Justitie van de D66-fractie in de Tweede Kamer.