‘Kennelijk kwam ik bekend te staan als iemand die moeilijk doet’

Jeugdjournaal of Firma Erfgoed?

‘Toch het Jeugdjournaal, dat was het begin van alles. Zonder Jeugdjournaal geen Firma Erfgoed. Het was een goed team, ik wist wat ze van me wilden, we wonnen prijzen – ik heb er heerlijk gewerkt. Iedere journalist zou er verplicht een half jaar stage moeten lopen. Je leert hoe hoofdzaken worden gescheiden van bijzaken en hoe je het nieuws goed kunt uitleggen aan de kijker.

‘In die tijd was het NOS Journaal nog een stichtelijk programma. Ik wil niet zeggen dat het elitair was, maar van de kijker werd een hoog niveau verondersteld. Ik kreeg veel brieven van ouderen, 80-plussers, die het Jeugdjournaal keken als voorbereiding op het grote journaal, daar ging het te snel voor ze. Dat veranderde toen de commerciële zenders kwamen, met RTL Nieuws. Die maakten het nieuws beter behapbaar voor de kijker. De NOS is daarin meegegaan, voor de kijkcijfers.’

Nederland of Suriname?

‘Nederland. Ik ben geboren als Nederlander in Suriname, die landen hoorden nog bij elkaar. Ik denk als een Nederlander, hier ben ik gevormd. En ik zeur over dit land, net zoals alle Nederlanders doen. Toen ik 7 was, begon het grote reizen. Mijn vader was een avonturier. Als landbouwkundig ingenieur deed hij projecten in Maleisië, Brazilië en Tunesië, in die landen groeide ik op. Dat beschouw ik als mijn grootste rijkdom, ik heb er een brede blik van gekregen. In Nederland zijn we navelstaarderig. We zijn een belangrijk land en we hebben een grote mond, maar Nederland is niet het centrum van de wereld. Alleen kijken we er vaak wel zo naar.’

Jeugdjournaal of Firma Erfgoed? (2)

‘In Firma Erfgoed ga ik op een soort roadmovie langs ons erfgoed in de Lage Landen: gebouwen, kunstwerken en andere plekken. Tijdens die tocht ontstond een beeld dat voor mij nieuw was, al kan dat ook komen doordat ik ben opgegroeid in het buitenland. Wat me vooral duidelijk werd, is hoe diep de verzuiling in Nederland zit. Vroeger was het de katholieke kerk tegen de protestantse, met daarbinnen nog allemaal onderverdelingen. Dat zie je nu terug in de Tweede Kamer, waarin wel achttien partijen zitten. Al die subgroepen, dat is opmerkelijk voor zo’n klein landje. Wij willen alles onderverdelen, de bekende hokjesgeest.

‘En wat ik wel wist, omdat ik van de andere kant kom, zeg maar: hoe de kerk en het slavernijverleden met elkaar verstrengeld zijn. Als kind kreeg ik in Suriname les van Nederlandse nonnen, wat deden die daar? Later verhuisden we naar Maleisië, waar ik les kreeg van Ierse nonnen, wat deden die daar? In Vlissingen maakten we opnamen in de Sint Jacobskerk, waar nu nog de praalgraven en rouwborden te zien zijn van de familie Lampsins, rijke slavenhandelaren. In die kerk werd de buit uit het Caribisch gebied opgeslagen, de balen suiker.’

Gestraight haar of dreadlocks?

‘Dreadlocks. Voor de rest van mijn leven zal ik mijn haar óf kort dragen, óf in dreadlocks. Met naturel is niets mis. Ik denk dat ik de eerste journaallezer ter wereld ben geweest met dreadlocks, ook in de Cariben ging het nog volgens de oude normen, dat zoiets niet fatsoenlijk is voor op de televisie.

‘Eerst had ik gewoon krullen, zoals je die tegenwoordig ziet bij zwarte vrouwen in ongeveer iedere Nederlandse reclame. Bij evaluaties was mijn haar een onderwerp, al voordat ik dreadlocks had. En altijd was het een man die er iets van zei. Het was steeds: je haar, daar is iets mee. Ik vroeg dan wat hij zou willen. Daarna kwam hij met: doe iets aan dat haar, ik weet niet precies wat, je begrijpt toch wel wat ik bedoel – kun je hier iets mee? Na een van die keren ging ik op vakantie en kwam ik terug met dreadlocks.’

Zeeland of Groningen?

‘Ze komen allebei voor in Firma Erfgoed. Ik kies voor Groningen, in die provincie voel ik me meer thuis. De aflevering in Groningen gaat over de wortels van het Nederlandse protestantisme. In Zeeland zag ik overal de verheerlijking van de slavernijtijd, daar had ik niet zoveel zin in. Tot de poffertjeskraam aan toe, die heette Michiel de Ruyter. En ze konden daar nog niet het gesprek hierover aangaan, merkte ik.

‘Voor de opnamen in een museum liep een meneer mee die daar werkte. Bij een schilderij hing een heel verhaal over Michiel de Ruyter. Ik vroeg die meneer waarom er niets werd vermeld over het Afrikaanse jongetje dat op het schilderij achter hem stond. Hij reageerde met: tegenwoordig zeuren mensen zo hierover.’

Jeugdjournaal of NOS Journaal?

‘Het Jeugdjournaal, mijn beste werkgever ooit, uit de tijd dat ik in vaste dienst werkte. Daar had ik de vrijheid om een woordje te veranderen als dat nodig was. Het gaat om niet meer dan die kleine nuances. In bepaalde gevallen voelde ik die beter aan dan een witte redactie. Bij het grote Journaal kwam daar elke keer gedonder van. Ik was zo ongeveer de enige zwarte presentator, met Noraly Beyer. En Iwris Kelly zat er even, maar die was snel weer weg. Verder liep er alleen bij de techniek weleens een niet-wit mens rond. Ik kwam bekend te staan als die lastige.

‘Bij een andere omroep zei een producer ooit tegen me, ik kan het me nog letterlijk herinneren: ‘Denk maar niet dat we geïnteresseerd zijn in wat jij ervan vindt, jij bent voor ons een potje subsidie.’ Ik had een formulier ingevuld met waar ik was geboren en mijn ouders. Later ontdekte ik pas dat alleen ik dat papiertje had gekregen, ik dacht dat het voor iedereen verplicht was.

‘In 2007 zijn de NOS en ik uit elkaar gegaan. Ik denk dat het nu anders zou verlopen, in die veertien jaar is veel veranderd, vooral tijdens het laatste jaar. Nu kan niemand meer tegen een zwarte collega beweren: ik wist niet dat dit speelde. Wat voor mij echt grote winst was: dat het NOS Journaal aankondigde voortaan de termen ‘zwart’ en ‘wit’ te gebruiken. Dat riep ik al in 1994. Toen werd nog tegen me gezegd dat ik niet zo moeilijk moest doen.’

Noraly Beyer of Aldith Hunkar?

‘Dan kies ik voor mezelf. Zij zat al bij het NOS Journaal. We hadden weinig contact, geen aansluiting. Het lag niet aan het generatieverschil, denk ik. Met Joop van Zijl en Henny Stoel ging het prima. Toen ik ooit in gezelschap mijn bezwaren over de redactie deelde, dat er te weinig ruimte was voor een andere blik op de wereld, was zij het daar hartgrondig mee oneens. Maar zij heeft wél tijdens de coup in Suriname, waar ze toen woonde, met een gun op haar hoofd het journaal gepresenteerd. En belangrijke papieren naar Nederland gekregen. Dat zijn heldendaden.’

Wakker of woke?

‘Wakker was mijn eerste eigen popprogramma als dj, op Radio 3 van 6 tot 8 uur ’s ochtends. Dat was belangrijk voor me. Maar laat ik eens een daad stellen: ik kies voor woke. Ik weet dat het woord een vieze bijsmaak heeft gekregen, maar waarom is dat? Van oorsprong is het een goed woord, het betekent: laten we eens met andere ogen naar de realiteit kijken. Wie zijn daar tegen? De mensen die de status quo koesteren. En dat zijn er meer dan je denkt.’

Vrijgezel of geen kinderen?

‘Voor mij is dat hetzelfde. Ik wist dat ik geen kinderen wilde, dus ik hoefde ook niet op zoek naar een man. Die noodzaak was er niet. Ik val niet onder te verdelen in hokjes, in wat van ons wordt verwacht. Voor de buitenwereld is dat lastig, voor mij plezierig.’

Jeugdjournaal of NOS Journaal? (2)

‘Na mijn vertrek in 2007 duurde het veertien jaar voor ik weer op tv kwam. Tot nu. Daar heb ik geen verklaring voor, het heeft me verbaasd. Het is geen geheim dat ik met een conflict vertrok bij de NOS, maar ik dacht dat na twee jaar wel iemand zou bellen: we zijn je niet vergeten hoor, Aldith, we hebben weer een programma dat bij jou past. Want ik durf te zeggen dat ik mijn werk goed deed en dat collega’s dat ook vonden.

‘In de jaren erna had ik nog wel ideeën, die ik voorstelde aan producenten. Dat waren goede ideeën, die programma’s zijn ze ook gaan maken – maar dan wel zonder mij. Ik was niet happy met de situatie, het heeft even geduurd voor ik er rustig over kon praten. Kennelijk kwam ik bekend te staan als iemand die moeilijk doet, die altijd een mening klaar heeft.

‘Ik moest helemaal opnieuw beginnen. Zie maar eens werk te vinden als vrouw van 45. De competenties die ik had, zette ik in voor wat ik nu nog steeds doe: debatten leiden, dagvoorzitter zijn bij conferenties, in Nederland en ook in het buitenland. Zorg, onderwijs, cultuur, mensenrechten, klimaat: dat soort onderwerpen. Het hoogtepunt was zonder twijfel een grote vierdaagse conferentie in Taiwan. En het laatste jaar: ineens de ceo van Dow Jones die in mijn Zoom-wall verschijnt. Daar geniet ik van.’

Firma Erfgoed wordt vanaf 7/8 vier zaterdagen achter elkaar uitgezonden om 19.15 uur op NPO 2.