In de greep van de Grote Oren

Een Chinees meisje in modieus zwart, rood rugzakje om, loopt vrolijk tussen de speeltafels. 'Die ken ik', zegt Andy Chan. 'We hebben samen op de heao gezeten.' Hij loopt op haar af, ze babbelen wat in het Chinees. 'Ze heeft vanavond al 500 gulden gewonnen. Dit is veel beter dan werken, grapte ze', vertelt hij even later.

Maandagavond, rond middernacht. Het is geen tijdstip dat het storm loopt in de grote koepelzaal van het Holland Casino bij het Leidseplein in Amsterdam. Een paar honderd gasten, opvallend veel Chinese gezichten. Maandagavond is horeca-avond.

Andy is zelf geen gokker. Hij is met me naar het casino gegaan om te laten zien hoeveel Chinezen daar zijn. Ook steeds meer jongeren. Andy is daar bezorgd over.

Gokken is een nationale sport onder Chinezen, verklaart hij. In elk gezin wordt mahjong gespeeld. Als je zes of zeven bent leer je het al. 'Een goeie training voor de hersens. Mahjong heeft 144 stukjes, die moet je leren onthouden. In Hongkong zeggen ze: als je een goede schoonzoon wilt, moet je hem eerst uitnodigen voor een spelletje'.

Ook in familiekring wordt om geld gespeeld. Niet zomaar wat dubbeltjes; de inzet is al gauw een paar honderd gulden. Chinezen vinden spelletjes pas leuk als het om serieus geld gaat, zegt Andy. Daarom zijn de Holland Casino's zeer populair geworden bij de Chinese gemeenschap in Nederland, die een kleine tachtigduizend mensen telt.

Holland Casino richt zich tegenwoordig speciaal op de lucratieve Chinese markt. Deze maand, rond de viering van het Chinese nieuwjaar, boden de casino's vuurwerk en gratis drankjes. Met spotjes in de eigen taal in het Chinese programma van Radio 5 is de doelgroep intensief bewerkt.

Het leverde het programma een reeks boze telefoontjes op van Chinezen die vreesden dat de reclame de goklust alleen maar verder zou aanwakkeren, vooral bij de jongere generatie. 'Chinezen zijn slaven van het gokken. Als het gokklimaat doorzet, moeten we generaties als slaven leven', riep een beller.

Voor de redactie van het Chinese programma zijn de protesten aanleiding om een serie reportages te maken over de gokproblemen in eigen kring, een kwestie die tot dusverre vooral taboe was. De eerste aflevering is dinsdagavond op de minderhedenzender.

Zo vertelt meneer Wong hoe hij verslaafd raakte: 'De zaak ging slecht. Ik dacht, even proberen, misschien kan ik wat aan gokken verdienen. In het begin heb ik inderdaad gewonnen, maar al gauw lukte het niet meer. Elke keer wanneer ik verloor wilde ik weer proberen het geld terug te winnen. Maar ik bleef verliezen, daarom ging ik nog meer lenen. Later heb ik ook geld geleend van de Grote Oren.'

De 'Grote Oren' zijn de Chinese woekeraars die in het gokmilieu actief zijn. Ook de familie van Andy Chan kwam met ze in aanraking. De moeder van de 25-jarige Rotterdammer is stevig verslaafd geweest.

'Als ze niet werkte als serveerster in een Chinees restaurant zat ze meestal in het casino. Niet alleen 's avonds laat, maar ook in de middagpauze.' Dan zei ze dat ze ging winkelen. Andy wist wel beter.

'Ik kwam er achter hoe erg het was toen mijn moeder twee jaar geleden vroeg of ze geld van me kon lenen. Het ging om duizenden guldens. Ze zei dat het was om schulden af te betalen. Eerder had ze ook al geld geleend van familie en kennissen.'

De problemen die het gokken in het gezin Chan veroorzaakte staan volgens de zoon model voor het leed in veel andere Chinese families. Stil leed, want de traditioneel gesloten Chinese gemeenschap loopt niet met zijn problemen te koop. Andy vindt dat de stilte maar eens moet worden doorbroken, anders zetten de problemen zich voort in de jonge generatie.

Achter het gokken gaat volgens hem een maffia-achtig circuit schuil, dat de Chinese gemeenschap verziekt. Veel Chinezen die gokken steken zich in de schulden bij de woekeraars. Ze zijn vervolgens voor jaren met handen en voeten gebonden, en zien zich gedwongen in de restaurants waar ze werken onmenselijk lange weken uur te draaien om de hoge rente en aflossing te betalen.

Neem zijn moeder. Andy's vader had een restaurant, maar dat liep niet meer. 'We moesten elk jaar geld lenen van familie. Nadat hij het had verkocht zat het gezin nog met een flinke schuld, maar die was goed af te betalen.' Vader vond namelijk nieuw werk als kok bij een Chinees ergens in Zeeland, zijn moeder in Rotterdam. Hij kwam nog maar een keer in de week thuis, dan ging hij samen met moeder naar het casino. Ze hadden een jaarkaart.

Zijn moeder ging ook doordeweeks steeds vaker. 'Ik zag hoe ze achteruit ging. Moet je nagaan, ze kwam pas om drie, vier uur 's nachts thuis en dan moest ze 's ochtends om tien uur weer naar het werk. Ik heb ruzie met haar gemaakt, maar het hielp niet. Mijn vader stimuleerde het, haar vriendenkring gokte ook.'

De leningen bij de woekeraars liepen uitendelijk op tot tienduizenden guldens. 'Dat gaat heel simpel. Er lopen handlangers in het casino rond. Je leent bijvoorbeeld tien mille. Dan krijg je negenduizend in handen en na een week moet je 13 mille terugbetalen. Er wordt niets op papier gezet, ze kennen je gewoon'.

Dat er meestal niet snel wordt afbetaald maakt de leenbazen niet uit. 'Ze weten dat je in een restaurant werkt, dat je familie hebt. Dan ga je langzaam afbetalen, met een steeds hogere rente.'

Inspecteur J. Bontenbal kent de gokproblemen in de Chinese gemeenschap. Hij is de 'Chinezenexpert' van de Rotterdamse vreemdelingenpolitie. 'Ik zie de Chinezen al 22 jaar, en 22 jaar is het gokken'. Vroeger waren het alleen de mannen, die illegale goktenten op bijvoorbeeld Katendrecht bevolkten, tegenwoordig is het gokspel ook zeer geliefd bij vrouwen, en gebeurt het vooral in de percelen van Holland Casino.

'Gokken is nou eenmaal onderdeel van de Chinese cultuur. Thuis spelen ze mahjong, op feestjes wordt om geld gespeeld. Ze hebben ook een onderlinge lotto, waarin bijvoorbeeld wordt gewed op de voetbaluitslagen.'

De problemen komen wanneer er geld wordt geleend. 'Daar gaan mensen kapot aan. Er opereren woekeraars die met rentes van 10 procent per week werken'. De politie weet dat het circuit bestaat, maar kan er volgens de inspecteur weinig tegen doen. 'Mondelinge afspraken, het gebeurt vrijwillig. Juridisch kun je niets.'

Holland Casino's kan soms wel een woekeraar de deur uitzetten. 'Dat is de afgelopen twee jaar acht maal gebeurd, in de casino's van Breda, Eindhoven, Nijmegen en Amsterdam. Die mensen komen er bij ons niet meer in', zegt woordvoeder W. van Erve. Maar het is vaak lastig om de handlangers eruit te plukken, omdat ze zeer omzichtig te werk gaan.

Bontenbal weet ook van bedreigingen in het leencircuit, maar er wordt nooit aangifte gedaan. De enkele keer dat de buitenwereld iets merkt, is het al te laat. Zo werd in 1995 een 33-jarige Chinees in een restaurant in Duiven doodgeschoten, bij een ruzie tussen woekeraars die elk het Holland Casino in Nijmegen 'claimden'. De politie arresteerde later tien Chinezen. Uit de verhoren bleek dat de bende nog meer liquidaties van plan was.

Ook de moeder van Andy werd bedreigd. 'Ze is een paar keer geslagen. Ze sloegen op plekken die niet meteen voor de buitenwereld zichtbaar waren, zoals haar armen en benen.' In een auto werd zwijgend een pistool op het dashboard gelegd, als signaal dat er met de leenbazen niet te spotten viel.

Het isolement waarin de meeste Nederlandse Chinezen nog steeds leven werkt de gokproblemen in de hand, is zijn overtuiging. 'Mijn moeder spreekt zoals zoveel van de oudere generatie niet goed Nederlands. Ze lezen geen Nederlandse kranten, kijken niet naar de Nederlandse televisie. Ze huren Chinese video's met tv-series uit Hong-Kong.'

Het gros werkt ook in eigen kring, vooral de Chinese horeca. 'Als het restaurant rond elf uur 's avonds dicht gaat, gaat een Chinees niet naar het café. Daar voelt hij zich niet thuis. Hij gaat met een groepje nog even naar het casino. Dat is laat open en daar komen ook veel andere Chinezen.'

Het is een kleine stap van gezellig wat gokken naar gokverslaving en geldproblemen. Volgens Andy kent bijna iedere Chinese familie wel een of meer mensen met gokschulden. 'Het is echt gevaarlijk voor onze cultuur. Het is een soort moderne slavernij.' Een Chinees stapt ook niet naar de Riagg of een consultatiebureau. Ze weten niet eens dat het bestaat, de taal zou ook meteen een groot obstakel vormen.

Daarom moeten er volgens hem verslavingsdeskundigen komen die Chinees spreken. 'Daar zou de overheid aandacht aan moeten geven.' De Chinese verenigingen in Nederland moeten het onderwerp ook eens eerlijk op de agenda zetten. 'Maar daar zitten teveel mensen in die er belang bij hebben dat het woekeraarscircuit blijft bestaan.' Restaurantbazen die belang hebben bij slaafs personeel bijvoorbeeld, die weer contacten hebben met leenbazen. Nee, namen wil Andy Chan niet noemen. 'Maar iedereen in Chinese kring kent ze.'

Met zijn moeder is het uiteindelijk goed afgelopen. 'Ze heeft ons verteld hoeveel schulden ze in totaal had. Mijn vader heeft daarvan een ton voor zijn rekening genomen, ik dertigduizend gulden. Wij hebben het ook weer geleend. Mijn vader staat nu bij zijn baas in het krijt. Hij verdient drieduizend gulden schoon per maand, maar hij houdt er nu nog maar duizend over.'

Je voelt je machteloos als je die bedragen hoort, zegt Andy. 'Maar ons gezin heeft nog geluk gehad. Bij anderen is het veel slechter afgelopen. Scheidingen, de familie kapot, restaurant verkocht. Wij zijn in ieder geval nog bij elkaar'.