'Hopelijk is men legionellabacterie in september vergeten'

PERSVRIJHEID, privacy, vrije mededinging en toegankelijkheid van informatie komen volgens minister Korthals van Justitie door de groei van de elektronische snelweg onder hoge spanning te staan. De bron van die spanning is het auteursrecht, dat de rechten beschermt van de makers en verspreiders van teksten, films, foto's en andere informatie.

Maar, zo waarschuwde hij op 14 mei op deze pagina, door het voorstel voor een nieuwe Europese richtlijn voor de bescherming van elektronische informatie dreigt nu zelfs kortsluiting te ontstaan. Komt die richtlijn er, dan verdwijnen alle muziek, tekst en beeld achter technische blokkades, die slechts met geld te overwinnen zijn. Het wordt een en al kopieerbeveiligingen, wachtwoorden, heffingen en abonnementsgelden wat de klok slaat, en dat komt doordat het voorstel alle macht legt bij een partij, in zijn woorden 'de rechthebbenden'.

Wordt het voorstel tot wet verheven, dan heeft de gebruiker niets meer in te brengen dan zijn portemonnee, ten koste van het algemeen belang.

Jammer genoeg ziet de minister dat algemeen belang echter uitsluitend als een centenkwestie. Hij pleit daarom tegen het verplichten van Internet-providers om allerhande bewakings- en afrekeningstechniek te installeren, tegen een 'aanslag voor de consument bij iedere kopieerhandeling thuis' en voor het van betaling vrijstellen van bibliotheken, scholen, musea en omroepen. Allemaal lapmiddelen die voorbijgaan aan de werkelijke dreiging die van de richtlijn uitgaat.

Ten eerste is en blijft het een merkwaardige gedachte dat informatie - of het nu tekst is, muziek, film of een plaatje - in het algemeen belang gratis beschikbaar zou moeten zijn. Nutsbedrijven dienen ook het algemeen belang, toch denkt niemand dat een vervoerbedrijf om die reden voor niets trams zou kunnen bestellen.

Muziek, tekst en beeld zijn producten als ieder ander, waar tijd en energie in geïnvesteerd is, en waar de gebruiker dus een passende vergoeding voor behoort te betalen. Als de overheid meent dat scholen, bibliotheken en musea en hun klanten in het algemeen belang vrijgesteld moeten worden van betaling, moet ze dat maar zelf via subsidiëring bekostigen, niet over de rug van anderen.

Erger nog is dat Korthals' 'rechthebbenden' niet bestaan. Publicaties zijn de vrucht van de samenwerking van twee partijen: de maker en de uitgever. De maker is schrijver, zanger, acteur, componist, fotograaf of schilder. Zonder zijn werk valt er niets te informeren. De uitgever zorgt voor vermenigvuldiging en distributie. Vaak gaat dat in de vorm van een verzameling: deze krant is een verzameling artikelen en foto's, een databank is dat op een veel grotere schaal ook.

Het richtlijnvoorstel nu gaat in de richting van een uitgeefrecht naast of in plaats van het auteursrecht. Het legt alle macht bij de verzamelaars, de uitgevers. Maar dat is slechts een van de 'rechthebbende' partijen. De scheppers en uitvoerende artiesten vallen dus net zo hard buiten de boot als de gebruikers.

Als de richtlijn wet wordt, komt de beheersing van vrijwel de complete informatiestroom in handen te liggen van een door schaalvergroting steeds kleiner wordend groepje uitgeefconcerns. En waar de scheppers van informatie naast commerciële ook nog wel eens ideëele motieven hebben, of een maatschappelijke boodschap, hebben die concerns uitsluitend commerciële doelen.

Net als bij de tv zullen de 'kijkcijfers' het enige zijn dat telt. Daarmee zal het aanbod van vooral geschreven informatie vanzelf verschralen. Bij de pers wordt dat nu nog bepaald door journalistieke overwegingen, maar straks alleen door winstkansen.

Hoe serieus deze bedreiging is, kan iedereen nu al zien. Bill Gates, de topman van Microsoft, bezit inmiddels de rechten op een onrustbarend groot percentage van de afbeeldingen van schilderijen, evenals de Getty Foundation. In de muziek- en filmwereld maakt al jaren een kartel van machtige bedrijven de dienst uit, ten koste van zowel artiesten als gebruikers - denk aan de kunstmatig hoge cd-prijzen.

In Nederland kun je de serieuze uitgeversconcerns nu al op de vingers van een hand tellen, en ze koloniseren niet alleen de elektronische markt, maar hebben ook de papieren informatievoorziening in handen.

In het brancheblad De Uitgever stelde de jurist Momma vorig jaar in een pleidooi voor een uitgeversrecht: 'uitgevers investeren vooral ook in nieuwe uitgaven en dit is in het algemeen belang'. Hij en minister Korthals zouden er goed aan doen eens te kijken naar de wildgroei van peperdure, flinterdunne losbladige juridische tijdschriften in hun eigen kantoren, en zich af te vragen of daarmee het algemeen belang gediend wordt, of slechts de juristerij op kosten wordt gejaagd, ten koste van het algemeen belang.

'Voor het geval dat' was Ron van Raad toch maar even bij het arbeidsbureau gaan informeren onder welke voorwaarden hij een ontslagvergunning zou kunnen krijgen. De eigenaar van sauna Wellecom in Ellecom, met negentien deeltijd-werknemers in dienst, kreeg de afgelopen maanden zo'n 20 procent minder klanten over de vloer. Dat scheelde Van Raad bruto al gauw een ton aan omzet.

'Het zomerseizoen is dit jaar wel heel snel begonnen. We zijn meteen van het eerste naar het derde kwartaal gesprongen', zegt Van Raad. 'Het was drie maanden een puinhoop.'

De dodelijke veteranenziekte, veroorzaakt door de legionellabacterie op de Flora in Bovenkarspel, en de besmetting in een sauna in Joure, enkele weken geleden, hebben de sauna's bepaald geen goed gedaan.

Volgens de Nederlandse Sauna Vereniging (NSV) in Zwolle, waarbij honderd van de vierhonderd Nederlandse sauna's zijn aangesloten, is de helft van de incidentele bezoekers thuisgebleven. Van de vaste klanten is ongeveer 15 procent afgehaakt. Een miljoenenstrop voor de sauna-branche, die vorig jaar zo'n 400 miljoen gulden omzet behaalde en 2,5 miljoen bezoekers verwelkomde.

De saunavereniging heeft geen berichten ontvangen over dreigende faillissementen, maar weet dat veel bedrijven 'benauwde momenten' hebben gehad. 'Gelukkig is het seizoen bijna afgelopen', zegt NSV-voorzitter Arnold Dirkzwager.

Volgens eigenaresse Renske Visser van Deco Sauna aan de Amsterdamse Herengracht, was de voorlichting over de legionellabacterie de afgelopen tijd 'super slecht'.

'Er was ophef van hier tot Tokio', zegt ze. 'Maar er is geen enkele bacterie die de sauna overleeft. In de sauna is het 110 graden en de boilers staan hier op 70 graden. Het hydromassagebad pomp ik elk weekend met water van 80 graden door. De ophef in de media was zwaar overdreven.'

Haar collega Van Raad uit Ellecom vindt dat de branche zijn slechte naam ook aan zichzelf te wijten heeft. 'Als ik op bijeenkomsten een groep sauna-exploitanten bij elkaar zie, denk ik wel eens: jongens, jongens, jongens, moeten we dáár de oorlog mee winnen? Jan en alleman kan een saunabedrijf beginnen, een cursus is niet eens verplicht.'

Voorzitter Arnold Dirkzwager van de Nederlandse Sauna Vereniging beaamt dat. 'Tweehonderd van de vierhonderd sauna's zouden zich niet eens bij ons mógen aansluiten, zo slecht hebben zij hun zaakjes op orde. Het is belachelijk dat de overheid geen enkele eis stelt aan sauna's. Sommige worden gerund door vrijwilligers die er de ballen verstand van hebben. Levensgevaarlijk, want je gaat immers met de gezondheid van mensen om.'

Om het vertrouwen van de bezoekers terug te winnen, lanceerde de NSV begin deze maand een keurmerk. Bedrijven die het keurmerk willen voeren, moeten elk halfjaar watermonsters laten keuren door het Bacteriologisch Controle Station Katwijk. Die controles komen bovenop de wettelijk voorgeschreven inspecties. Een garantie dat de bacterie niet vóórkomt, levert het keurmerk 'Legionella Vrij' echter niet. Wel dat er alles aan gedaan wordt.

Ook op de Internetpagina van de saunavereniging wordt geduldig uitgelegd dat de aangesloten leden 'waakzaam' zijn. 'Sauna, toch veiliger dan u wellicht even heeft gedacht!', concludeert de vereniging.

Ron van Raad hoefde uiteindelijk toch geen personeel te ontslaan. 'De zomer is altijd een slappe periode voor de saunabranche. Dan gaan mensen tennissen, naar de camping, de zon in. Hopelijk is men in september, als voor ons het seizoen weer begint, de commotie weer vergeten.'