'Het is 2013. Hoog tijd om eens op te houden met de monarchie'

In mijn vaderland bezit één familie het monopolie op het leveren van het staatshoofd. Nee, ik kom niet uit Noord-Korea, maar uit Nederland, waar koningin Beatrix van Oranje eind deze maand na dertig jaar afstand doet van de troon, ten gunste van haar zoon Willem-Alexander.

De ceremonie zal wereldwijd de aandacht trekken en omdat het om een koningshuis gaat, zal er wel veel onderdanige eerbied aan te pas komen. De televisie zal het brengen als het sprookje van een tevreden natie, verenigd onder de nieuwe koning.

Nou, reken mij maar niet mee. Ik ben een van de vele Nederlandse burgers die vinden dat het de hoogste tijd wordt voor iets wat Amerika en de meeste andere landen al lang geleden hebben gedaan: afscheid nemen van de monarchie.

Republikein
Door de Verenigde Staten ben ik een republikein geworden (niet te verwarren met een Republikein). Ik heb er dertig jaar gewoond en kan niet langer vrede hebben met een systeem waarin voor de hoogste positie slechts één vereiste geldt: van de juiste familie zijn. De meeste republieken kiezen hun staatshoofd op basis van verdienste, maar in Nederland hoef je niet over bijzondere talenten te beschikken om koning te worden.

Trouwens, zelfs monarchisten vragen zich af of Willem-Alexander wel geschikt is voor de baan die hij heeft geërfd en waaruit hij nooit kan worden ontslagen. Ze troosten zichzelf met de gedachte dat Máxima, zijn Argentijnse echtgenote en onze toekomstige koningin, verstandig genoeg is om bij te springen als dat nodig is.

Hoe is het toch mogelijk dat de Nederlanders de lat zo laag blijven leggen voor hun democratie? Ik wil niet beweren dat mijn landgenoten allemaal gehersenspoeld zijn, maar het is me wel opgevallen dat ik en veel andere Nederlandse emigranten door geografisch afstand te nemen een andere kijk op de monarchie hebben gekregen. Zoals ook in het buitenland wonende Amerikanen weten, wordt het gemakkelijker om je vaderlandse waarden kritisch te beschouwen wanneer je niet continu wordt blootgesteld aan bevestigende boodschappen. In Nederland staat de beeltenis van de koningin op euromunten en postzegels, is het volkslied een lofzang op haar familie en wordt de verjaardag van de koningin even uitbundig gevierd als Onafhankelijkheidsdag in Amerika.

De media berichten over het algemeen eerbiedig, om niet te zeggen kruiperig over het koningshuis en schandalen worden snel vergeten.

Directheid
In een land dat bekend staat om zijn openhartige directheid is de monarchie misschien wel het laatste taboe. In tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk zijn er in Nederland geen politici die zich openlijk uitspreken tegen de monarchie.

Sinds de koningin haar aftreden heeft aangekondigd, is over veel aspecten van de opvolging gediscussieerd. Mag er bont worden gebruikt voor de koningsmantel? Moeten volksvertegenwoordigers trouw zweren aan de koning? Bijna niemand heeft echter de meest wezenlijke en voor de hand liggende vraag gesteld: moeten we er niet eens mee ophouden? Toen de koningin onlangs in het openbaar verscheen, opperde een enkele studente dat het misschien tijd werd om onze betrekkingen met de Oranjes te herzien door een bord omhoog te houden met de tekst 'Weg met de monarchie, het is 2013!' Zij werd door de politie afgevoerd.

Er zijn aanwijzingen dat steeds meer Nederlanders met gemengde gevoelens tegen het hele gedoe aankijken. Uit opiniepeilingen blijkt dat 25 procent voor een republiek is en dat 20 procent 'geen bezwaar zou hebben' tegen een verandering. De populariteit van de koninklijke familie is lichtelijk gedaald, nu het koningshuis in deze tijden van economische crisis heeft geweigerd om iets in te leveren van hun belastingvrije salarissen, waarbij vergeleken de president van de Verenigde Staten een schijntje verdient.

Duurste monarchie
Ondanks hun enorme rijkdom, die ze grotendeels dankzij hun functie hebben vergaard, krijgt de koninklijke familie ook nog eens enorme onkostenvergoedingen, waardoor de Nederlandse monarchie de duurste van Europa is. De 39,4 miljoen euro aan uitgaven vorig jaar overstijgen zelfs die van de Britse koninklijke familie.

Monarchisten zeggen dat die kosten meer dan gerechtvaardigd zijn, omdat de familie als commerciële ambassadeurs het land ook veel geld oplevert. Toch kan er geen enkele grote economische deal worden aangewezen waarbij hun betrokkenheid een rol zou hebben gespeeld.

Terwijl de meeste andere Europese vorsten graag bereid zijn om in het buitenland reclame te maken voor hun land, weigeren de Oranjes steevast om interviews te geven. De toekomstige koning heeft in 2009 zelfs het persbureau Associated Press aangeklaagd wegens het publiceren van een 'ongeautoriseerde' foto van hem op een skipiste in Argentinië.

Traditie
Het meest misleidende argument voor de monarchie is: 'Het is traditie, net zo Nederlands als molens en klompen.' Ja, slavernij en kinderarbeid waren ook traditie. Laten we ook niet vergeten dat Nederland historisch gezien meestal een republiek is geweest, zelfs als een van de eerste landen in de moderne wereld. Bij het opstellen van de Amerikaanse Grondwet gingen de stichters van de VS voor inspiratie te rade bij het zorgvuldig opgezette Nederlandse voorbeeld, evenals vele van de 165 andere landen die nu een republikeins bestel hebben.

Een republikeinse staatsvorm leek bij uitstek geschikt voor het egalitaire, no-nonsensetemperament van de Nederlanders en dat bestel was dan ook stevig verankerd in de 17de eeuw, toen de Lage Landen een wereldmacht waren.

Na de nederlaag van Napoleon in 1813 hebben de grootmachten die Europa opnieuw indeelden, Holland echter een monarchie opgedrongen. De Oranjes, die al heel lang een belangrijke rol in de geschiedenis van het land hadden gespeeld, eisten gretig de troon op.

Ik hoop dat wij Nederlanders ooit onze republikeinse traditie weer volop zullen omarmen. In een land van gelijken krijg ik de rillingen als medeburgers worden aangesproken met 'uwe Koninklijke Hoogheid'.

_{Vertaling: Leo Reijnen}

_{Max Westerman was 15 jaar correspondent in de Verenigde Staten voor RTL Nieuws. Hij schreef dit stuk voor The Wall Street Journal.}