Het betere relatiegeschenk
Zou ook president Poetin zich laten paaien met een paar kisten met kostbaar servies?
Het moet een convoi exceptionnel zijn geweest dat in 1772 vanuit Berlijn naar Sint-Petersburg reisde. De Pruisische koning Frederik II - De Grote - stuurde zijn Russische collega-gezagdrager Catharina II - ook al De Grote - een exclusief en peperduur dessertservies.
Behalve het gebruikelijke vaatwerk omvatte het cadeau een porseleinen tafelstuk van Catharina zelf op haar troon. De figuren eromheen beelden de deugden uit die de voortvarende tsarina (1729-1796) werden toegedicht. Het servies was een diplomatiek smeermiddel, een politiek cadeau.
Zal het breekbare spul indertijd met paardenwagens en per schip zijn vervoerd, twee weken geleden kwam het servies per vrachtwagen aan in Amsterdam. Elk stuk porselein in een kist met op maat uitgestanst piepschuim: ook in 2014 nog een flinke klus voor de emballageafdeling van de Hermitage, het Winterpaleis in SintPetersburg. Het servies is vanaf zaterdag te zien in de Amsterdamse Hermitage als onderdeel van de tentoonstelling Dining with the Tsars.
De moderne diplomatie laat zich niet meer paaien met een vrachtwagen porselein. De wrijvingen tussen Rusland en het Westen mogen hebben geleid tot de roep om een culturele boycot, de betrekkingen tussen De Hermitage in Sint-Petersburg en de Amsterdamse vestiging lijden er niet onder. Vanwege een bruikleenovereenkomst tussen beide musea is ook de vraag niet aan de orde aan wie het porselein straks moet worden geretourneerd, zoals bij het Krimgoud dat door het Allard Pierson Museum is opgeslagen, in afwachting van duidelijkheid over de juiste afleverplek; de door Rusland geannexeerde Krim of Kiev, bij de regering van Oekraïne.
De onbesuisde luxe aan het Russische hof staat vijf jaar na de opening van Hermitage Amsterdam opnieuw centraal. Het museum - dat inmiddels 2,5 miljoen bezoekers ontving - werd geopend met een tentoonstelling over de kleding aan het Russische hof. De grote, overvloedig gedekte tafels laten nu een ander aspect zien van de buitenissige bal- en banketcultuur.
Een boodschappenlijstje van Catharina de Grote: ruim 130 kilo vlees, vijftig stuks pluimvee en een paar speenvarkens. De naar verluidt matig etende Vladimir Poetin zou zich achter de oren hebben gekrabd, hoewel de geliefde leider van het Rusland van vandaag het beroep van voorproever toch maar in ere heeft gehouden uit angst voor vergiftiging.
Catharina's gebraad werd onder meer geserveerd op borden die ze liet maken in Parijs voor een van haar vele minnaars. Het blauw met goud gedecoreerde cameeënservies is in alle luister uitgestald met origineel bestek: een uitnodigende opstelling in de roze geschilderde museumzaal.
Opeenvolgende tsaren aten van lavendelkleurige borden, graaiden fruit uit opengewerkte porseleinen 'mandjes' of vonden een fijn geschilderd landschap onder hun pastei. Al deed de laatste tsaar, Nicolaas II (1868-1918), het rustiger aan.
Anna Paulowna, de Russische echtgenote van de Nederlandse koning Willem II, had na het leegschrapen van haar bordje zicht op taferelen uit haar geboorteland. Haar servies is in bruikleen gegeven door het Koninklijk Huis, dat het voor staatsdiners nog wel eens uit de kast haalt.
De laatste Russische 'grootvorst' van wie een servies is te bewonderen liet het politieke cadeau in de kast. Misschien was het porselein dat de Volksrepubliek Hongarije in 1949 schonk aan Jozef Stalin hem niet volks genoeg. Misschien miste hij de rode ster: die werd zeven jaar voor de Hongaarse revolutie tegen de dictator weinig diplomatiek weggemoffeld op de onderkant van de borden.
