Haar leven leek op een ramp uit te draaien, maar voetje voor voetje kwam het succes

Raynor Winn kijkt ietwat verstrooid in de camera van haar computer, alsof ze zojuist is ontwaakt uit een droomachtige staat. Met een slepende Zuid-Engelse tongval begint ze zachtjes en precies te praten. ‘Ik was net bezig in de tuin, toen er een enorme wind op kwam zetten. Stormt het bij jullie ook zo?’

Raynor Winn (57), boerendochter, langeafstandswandelaar en gelauwerd schrijver, heeft weer een tuin, die hebben zij en haar man zelf aangelegd bij de boerderij in Polruan, Cornwall, de plek die ze een paar jaar geleden kregen aangeboden door een lezer van Het zoutpad. Ze heeft ook weer een keuken, waar ze momenteel veel pompoensoep maakt. ‘Ik had vorig jaar een ingekerfde pompoen van Halloween op de composthoop gegooid, de zaadjes zijn denk ik alle kanten opgevlogen, want nu staat de hele tuin vol.’

Wie de bestseller Het zoutpad heeft gelezen, weet: dit egodocument is niets minder dan een mokerslag. Want in 2013 raken Raynor Winn en haar echtgenoot Moth alles kwijt door een speculatieschandaal en een vriend die toch geen vriend bleek. Ze verliezen hun boerderij in Wales. De boerderij waar ze al dertig jaar wonen, waar hun kinderen zijn opgegroeid, waar in elke steen een herinnering ligt opgeslagen, moeten ze op last van de rechter verlaten. Met de boerderij verdwijnt ook hun inkomstenbron: de boerderij diende als bed & breakfast. In hun laatste dagen schuilen ze onder de trap voor deurwaarders. Daar zitten ze als twee bange vijftigers: volledig aan de grond. Hun studerende kinderen willen ze er niet mee lastig vallen.

Het kan niet erger, zou je denken. Maar dan blijkt in die weken ook nog eens dat Moth terminaal ziek is. Die stijfheid en pijn waar Moth mee rondloopt is het gevolg van een progressieve hersenziekte genaamd corticobasale degeneratie, zo komen ze te weten bij een bezoek aan de specialist. Hij zal langzaam maar zeker de zijn geheugen en spraak verliezen, evenals de kracht om te bewegen.

Het is niet deze ongelooflijke rampspoed die Het zoutpad tot een literaire hit maakte, maar de souplesse en de schoonheid, de overdonderende ingetogenheid waarmee Raynor Winn de gebeurtenissen beschrijft die dan volgen. De opmerkelijk keuze van het echtpaar om – ten einde raad – een wandeltocht van 1.000 kilometer te maken langs het South West Coast Path, een eeuwenoud ruig pad langs de Zuid-Engelse kust. Op de vlucht voor een ondraaglijke verlies, maar ook omdat ze simpelweg niets beters kunnen verzinnen; Moth is door zijn ziekte nauwelijks in staat om te werken, ze komen nergens in aanmerking voor een betaalbaar huurhuis en bovendien hebben ze hun leven lang niets anders gedaan dan lange afstanden lopen, een routine van het paar die Winn in het daaropvolgende boek De wilde stilte verder uitdiept.

Wandelen tegen het noodlot; met hun laatste centen kopen ze een tent, slaapzakken en een goede kaart. En dan begint het avontuur. Overdag wandelen ze langs de prachtigste krijtrotsen en dramatische landtongen. ’s Avonds zetten ze hun tent op in de Engelse wildernis en luisteren ze naar de golven die kapot slaan tegen de kliffen. Een douche is er niet, eten ook nauwelijks: ze leven op een budget van 48 pond per week, zelfs de aanschaf van een zak friet vergt een lange financiële afweging. Hun lijven doen pijn, en steeds vaker worden ze aangezien voor zwervers – wat ze feitelijk ook zijn.

En toch, onder deze laag van ellende gebeurt er iets interessants. Het echtpaar begint plezier te beleven, geluk zelfs, in kleine dingen: een handje versgeplukte vlierbessen, de zon op hun gezicht, een Mars-reep onderweg. Ze vinden bovenal houvast in de schoonheid van het overweldigende landschap, en de liefde voor elkaar.

Als twee jaar later hun leven in rustiger vaarwater is gekomen besluit Winn de herinneringen aan Het zoutpad op te schrijven. Moth heeft besloten weer te studeren, van zijn kleine studiebeurs kan het echtpaar leven in een flatje. Maar Winn heeft het zwaar. ‘Ik miste het zoutpad zo enorm, ik heb zelfs een tent opgezet in de kamer, het zout en en het zand zaten nog in de slaapzak, zo kon ik eindelijk slapen.’ Ze begint te schrijven voor Moth, die door zijn ziekte vergeetachtig raakt. ‘Mijn dochter las het als eerste, en zei: mam, dit is niet slecht, dit moet je naar een uitgever sturen.’

De rest is geschiedenis: Het zoutpad werd een bestseller, Winn werd genomineerd voor grote prijzen en won de Christopher Bland-prijs van de Royal Society of Literature. Bij haar nominatie voor de Costa Book Award schreef de jury in haar rapport: ‘Een briljant verhaal dat verteld moet worden, over de menselijke kracht om vol te houden, en de ene voet voor de andere te zetten.’ De Wilde Stilte, over de periode na deze wandeling, en de dood van Raynors moeder, kreeg in de Volkskrant vijf sterren.

Haar geldproblemen zijn inmiddels voorbij, en toch mist ze nog geregeld het straatarme, zwervende bestaan dat ze met Moth leidde, wandelend over het pad. ‘We waren we op ons dieptepunt. Maar als je alles kwijtraakt, verlies je ook de zorgen, de complexiteit van je bestaan. Het is moeilijk om dat gevoel vol te houden als je weer verder verwijderd bent van de natuur.’

Moth is zeven jaar na het slechtnieuwsgesprek met de arts nog steeds in leven, zijn ega weet zeker dat het wandelen hem op de been heeft gehouden. ‘Misschien is er een wisselwerking met de chemicaliën en de aroma’s van planten. Misschien is het simpelweg de beweging. Maar het wandelen is een wondermiddel gebleken voor Moth. Onze rugzakken staan klaar. Zodra het maart of april is, en corona het toelaat, gaan we weer op pad.’

Mooiste uitzicht: Land’s End

‘Land’s End is het zuidwestelijkste puntje van Cornwall. Toen we hier aankwamen, was het een enorm regenachtige septemberdag, met intense windstoten. Als je voorbij de toeristische lelijkheid van het bezoekerscentrum kijkt, dan stuit je op de prachtigste, gekartelde granieten kliffen. Het is een magische plek waar de zee komt binnendreunen: ze rijst, slaat dreunend tegen de rotsen en laat de vissen flapperend op de stenen achter. Je kunt groepen zeehonden ontwaren in de golven. We stonden daar aan de rand van de klif, met niets tussen ons en die woeste Atlantische oceaan in. Zo’n overweldigend gevoel van helemaal alleen zijn. Deze plek zal me altijd dierbaar blijven. Het gaf ons hoop, het gevoel van mogelijkheden toen we dachten dat die waren uitgeput.’

Lievelingsboek: Tarka The Otter (1927) Henry Williamson

‘Mijn moeder las graag romantische boeken, en mijn vader Amerikaanse westerns. Dat waren de boeken in onze boekenkast van onze boerderij. Ik kreeg dit kinderboek voor mijn verjaardag, toen ik 8 jaar oud was, en ik heb het sindsdien keer op keer gelezen. Het verhaal is eenvoudig: het gaat over een otter, die zijn dagen slijt in een rivier, en daar uiteindelijk ook sterft, hij wordt gedood door een jachthond. Zo'n dood zou nu niet meer zo snel in een kinderboek worden beschreven. Later las ik dat de schrijver maandenlang heeft vertoefd aan de rand van een rivierbedding in Devon, om het leven op ooghoogte van de otter te kunnen beschrijven. En dat merk je: ik kon als kind het water zowat ruiken, en de glimmende natte vacht voelen. Ik was die otter! Dit boek is een grote inspiratiebron voor vele natuurschrijvers, onder wie de Engelse dichter en schrijver Ted Hughes. Het magistrale zit in de details, de intimiteit waarmee Williamson over de otter schrijft.’

Mooiste foto: Ray en Moth op de Bruach na Frìthe-berg

‘Mijn ouders waren niet blij met Moth, ze vonden dat ik met een boer moest trouwen, met een man die hectares bezat. Ze voelden aan weliswaar goed aan hoe belangrijk het voor mij was om de verbinding met het land te houden, maar over Moth hadden ze het mis: hij is de liefde van mijn leven. We besloten weg te lopen, te gaan backpacken naar Schotland, naar het prachtige eiland Skye. Deze foto is gemaakt een dag nadat we stiekem waren getrouwd, we beklommen hier de bergtop Bruach na Frìthe. Deze foto hangt al meer dan dertig jaar op mijn koelkast. Ik weet nog dat we vlak na het nemen van deze foto in een wolkendek kwamen te zitten. Deze foto herinnert me eraan dat alles altijd in beweging is, soms is je leven een een half uur later al weer compleet anders.’

Film: The Last of The Mohicans (1992)

‘Dit drama speelt zich af tegen de achtergrond van de Franse- en Indiaanse oorlog: een conflict tussen Engeland en Frankrijk, waarbij de oorspronkelijk bevolking van Noord-Amerika verstrikt raakte in verschillende allianties. De pracht zit voor mij in de openingsscène, als de camera rennende mohikanen volgt door het bos. Ze jagen op de herten, maar ze zijn ook een met die herten, met de natuurlijke omgeving. Dat beeld vangt voor mij het verlangen om geen toeschouwer zijn, maar deel uitmaken van de natuur, inclusief de pijn, de tegenspoed die dat met zich meebrengt. De film laat het onderscheid zien tussen de inheemse groepen die in balans leven, en hun Engelse tegenstanders, die een veel complexer, artificiëler bestaan leidden.’

Drank: Thee

‘Ik vind thee de allerlekkerste drank die er bestaat, en dan het liefst good old builder’s tea, de sterke zwarte Engelse thee, zonder suiker en zonder melk. Ik drink al mijn hele leven thee, het werd mijn houvast. Toen er niets meer normaal was in mijn leven, kon ik mij laven aan het ritueel van water opzetten, en thee trekken. Die hete vloeistof in je lijf, het blijft voor mij een heerlijke sensatie. Ook handig aan thee: je kunt er uren op doorlopen, als je geen geld hebt om te eten.’

Vakantiebestemming: IJsland.

‘Ik maak steeds wandelplannen om mijn man gezond te houden. We besloten twee jaar geleden om de Laugavegur-trail te lopen, een vierdaagse trektocht door centraal IJsland. Het landschap was adembenemend, angstaanjagend ook: de bergen zijn het laatste millennium tevoorschijn gekomen onder gletsjers en water, ze hebben de meest waanzinnige kleuren, van perzikroze tot paars en oranje. En overal hoor je het sissende geluid van gas dat uit de bodem ontsnapt. Soms liepen we langs uitgestrekte velden van roet en as, dat roet maakte kleine vormen van leven mogelijk. Het lijkt alsof je hier naar het begin van de evolutie kijkt, naar de aarde die opnieuw geboren wordt. Het landschap van IJsland heeft ook iets troostrijks: de natuur zal zichzelf altijd opnieuw uitvinden. Het is meer de vraag is veel meer of wij mensen ons eigen handelen overleven. Het is zonder twijfel mijn favoriete plek op de aarde, ik wil dolgraag terug.’

Favoriete dier: zwaluw

‘Deze vogel is op meerdere momenten in mijn leven aanwezig geweest. Ze legden hun nestjes in de schuur van ons huis in Wales, en vlogen boven ons hoofd toen we uit de boerderij trokken. Ze verzamelden zich met duizenden op Lizard Point, het zuidelijkste puntje van Engeland, toen wij daar langs liepen, dakloos en moe. Terwijl ze laag langs de rotsen vlogen, realiseerde ik mij dat wij dezelfde vrijheid delen, de restricties die wij voelen hebben we onszelf opgelegd. Tijdens de lockdown van de vorige lente liep ik alleen op een heuvel in Cornwall, toen daar de eerste zwaluw van de zomer voorbij schoot, de heuvel over, de rivier af. Het was adembenemend, alsof een gevoel van hoop terugkeerde, in de vorm van deze nachtelijk blauwe vogel. Ik tel de dagen dat ze weer terugkomen dit jaar.’

Schoenen: Vivo Barefoot

‘Ik had het echt zwaar met mijn wandelschoenen tijdens het bewandelen van South West Coast Path. Die schoenen hadden het altijd prima gedaan, totdat ik een zware rugzak op moest doen: ik zakte volledig weg, mijn schoenen zorgden voor de raarste problemen, ik ben bijvoorbeeld een teennagel verloren. Nadat Het zoutpad uitkwam kreeg ik een mailtje van een schoenenfabrikant: ‘Ik denk dat mijn wandelschoenen jou wel zullen bevallen.’ Het merk: Vivo Barefoot. Deze schoen zorgt voor een natuurlijke spreiding van je tenen, zodat je beter aansluiting vindt met de grond, de schoenen hebben daarnaast hele dunne zolen, alsof je met blote voeten loopt.’