Een goed compromis tegen keelpijn

EEN ZEVENDAAGSE penicillinekuur voor een ernstige acute keelontsteking is effectiever dan een verkorte, driedaagse kuur. Met zeven dagen penicilline slikken verdwijnt de keelpijn twee dagen eerder dan in de verkorte kuur, die er bovendien toe leidt dat de keelontsteking sneller terugkeert.

Dat concludeert huisarts Sjoerd Zwart uit Kampen uit een experiment met een kleine zevenhonderd patiënten met keelpijn die zich tussen 1994 en 1996 meldden bij 43 huisartspraktijken in de regio Zwolle. Zwart vergeleek in het experiment de standaardkuur van zeven dagen voor een ernstige keelontsteking met een driedaagse kuur en met helemaal geen kuur (placebo).

Met zijn studie, waarop hij donderdag aan de Universiteit Utrecht promoveerde, levert Zwart de wetenschappelijke onderbouwing van de zojuist herziene Standaard acute keelpijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), een richtlijn voor de huisarts hoe te handelen bij patiënten met een acute keelontsteking.

Zowel de oude richtlijn uit 1990 als de nieuwe, die begin deze maand is gepubliceerd, raden de zevendaagse kuur aan. Maar wetenschappelijk bewijs voor die keuze was er eigenlijk niet. Het was, aldus Zwart, eerder een compromis tussen de traditionele tiendaagse penicillinekuur - zoals praktijk is in de meeste westerse landen, en nog steeds wordt aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) - en de gehalveerde vijfdaagse kuur, die volgens vergelijkend buitenlands onderzoek van tien jaar geleden net zo effectief was.

Zwart vroeg zich af of, als vijf dagen penicilline even goed werkt als tien dagen, de kuur misschien nóg korter zou kunnen. Dat zou verschillende voordelen kunnen hebben: minder bijwerkingen, minder kosten, een betere therapietrouw en daardoor ook een geringer aantal niet afgemaakte antibioticakuren - vanouds de schrik van iedere arts, want als zo'n kuur niet wordt afgemaakt, neemt de kans op het ontstaan van antibioticaresistentie toe.

Maar Zwarts studie toont nu aan dat het Nederlandse compromis van de zevendaagse kuur nog helemaal niet zo'n gekke keus is geweest. Patiënten met een erstige keelontsteking die een week penicilline slikten, waren gemiddeld 1,9 dagen eerder van hun klachten af dan patiënten die maar drie dagen penicilline gebruikten, en gemiddeld 1,7 dagen eerder dan patiënten die een nepmiddel (placebo) slikten.

Dit resultaat betekent overigens niet dat iedere patiënt die met een acute keelontsteking bij de huisarts komt, de praktijk met een recept voor zeven dagen penicilline dient te verlaten. Integendeel: in de meeste gevallen is helemaal geen recept nodig, want de meeste keelontstekingen worden niet door bacteriën, maar door virussen veroorzaakt. Antibiotica werken niet tegen virussen.

En als de keelontsteking wel van bacteriële aard is hoeft ook nog lang niet altijd een antibioticum uit de kast te worden getrokken. Een keelontsteking door streptokokken - de belangrijkste bacteriële verwekker, die tussen de 5 en 30 procent van alle keelontstekingen veroorzaakt - verdwijnt in het algemeen 'spontaan' binnen een week. 'Een milde keelinfectie', zo stelt de herziene NHG-standaard Acute keelpijn, 'is een hinderlijke maar onschuldige ziekte die vanzelf binnen zeven dagen overgaat.'

Een penicillinekuur is volgens Zwart - die meewerkte aan de herziening van de NHG-standaard - alleen nodig bij een ernstige keelinfectie. 'Als de patiënt echt ziek is en beperkt in zijn dagelijkse activiteiten.' Of als er sprake is van een verhoogd risico op complicaties van de streptokokken-infectie, zoals bij patiënten met een verminderde weerstand of patiënten die eerder acuut reuma door streptokokken hebben gehad.