De Telegraaf - AIVD: 1-1
Huiszoeking doen bij een journalist op last van de rechter-commissaris is een maatregel die alleen is gerechtvaardigd als het algemeen belang op onweerlegbare wijze in het geding is....
Een tweede reden voor de Haarlemse rechter de inval rechtmatig te verklaren, is dat het journalistieke argument van bronbescherming niet zou opgaan. Want de krant had zelf vermeld dat het om AIVD-documenten ging.
Het is verstandig dat De Telegraaf tegen deze uitspraak in beroep gaat. Want uit de publicaties van Van der Graaf is niet gebleken dat de nationale veiligheid in het geding zou zijn. Bovendien gaat het argument van bronbescherming, namelijk het beschermen van de identiteit van de AIVD’ers die de documenten hebben gelekt, wel degelijk op.
De Haarlemse uitspraak valt moeilijk te rijmen met het vonnis van de Amsterdamse rechtbank. Die verbood op dezelfde dag de AIVD nog langer gebruik te maken van bijzondere bevoegdheden, zoals het afluisteren van telefoons, die waren gericht tegen Van der Graaf, hoofdredacteur Paradijs en adjunct-hoofdredacteur De Haas van De Telegraaf. Voor de Amsterdamse rechter weegt het recht op journalistieke bronbescherming zwaarder dan de nationale veiligheid, die erin bestaat een lek bij de AIVD op te sporen. De rechter stelt expliciet dat inbreuk op het recht van bronbescherming door de staat alleen is gerechtvaardigd wanneer het niet anders kan. De bewijslast ligt bij de staat, die in de ogen van de rechtbank in gebreke is gebleven (de AIVD gaat overigens tegen de Amsterdamse uitspraak in beroep).
De Amsterdamse rechtbank houdt wel de mogelijkheid open dat de AIVD tegen Van der Graaf terecht bijzondere bevoegdheden heeft ingezet. Dat kan alleen de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, die toegang heeft tot alle geheime bestanden van de AIVD, beoordelen. Richtlijn daarbij is dat afluisteren van journalisten alleen mag als de journalist zelf een ‘target’ van de dienst is.
Dit betekent dat in elk geval het afluisteren van de hoofdredactie van De Telegraaf onrechtmatig is. En aangezien minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken maandelijks toestemming heeft gegeven de journalisten af te luisteren, wordt zij terecht door de Tweede Kamer op het matje geroepen.
De zaak van De Telegraaf tegen de staat en de AIVD is dus nog niet gesloten. Bronbescherming en vrije nieuwsgaring zijn geen absolute rechten, maar inbreuk daarop is alleen gerechtvaardigd in uitzonderlijke gevallen. Tot dusver heeft de Staat der Nederlanden niet aangetoond dat De Telegraaf de nationale veiligheid daadwerkelijk in gevaar heeft gebracht.
Reageren? volkskrant.nl/commentaar
