De favorieten van trend forecaster Lidewij Edelkoort: ‘Deze crisis genereert nieuwe energie en inzichten’

Trend forecaster Lidewij Edelkoort (70) gidst ons op geheel eigen wijze met kleurrijke associaties naar de toekomst.

Lidewij Edelkoort heeft zichzelf opgesloten in haar huis in Normandië. Ze komt er alleen uit voor werk, zoals vorige maand voor de opbouw van haar expositie La manufacture - A Labour of Love in Rijsel. Maar verder zit ze in een zelfverkozen quarantaine. ‘Het feestelijke diner na de opening heb ik overgeslagen.’ Met A Labour of Love, het bijbehorende vuistdikke boek (uitgeverij Lecturis) schetst ze met haar rechterhand Philip Fimmano een toekomstbeeld van onze materiële wereld aan de hand van innovatief design. ‘Het is een ode aan lokaal gemaakte producten van duurzame grondstoffen. Een hybride van techniek en ambacht, zoals een jonge Britse ontwerper en ondernemer die afgedankte machines uit de textielindustrie heeft omgebouwd en er nu metaalgaren mee kan weven. Hiermee maakt hij zware astronautenpakken voor de Nasa. Dát is de maakindustrie van de toekomst: analoog en hightech gaan hand in hand.’

Met haar op maat gesneden adviezen aan toonaangevende kledingbedrijven en multinationals heeft Edelkoort een merknaam van zichzelf gemaakt. ‘Voor textiel, kleur en kleding doe ik een voorspelling voor de komende twee tot drie jaar. Voor zware industriesectoren kijk ik tot een generatie vooruit.’ Over de nabije toekomst is ze niet optimistisch. ‘De crisis gaat eerst nog erger worden. Er worden geen grondstoffen aangevoerd, waardoor fabrieken en verpakkingsbedrijven stilliggen. Bovendien houden straks de geldinjecties van overheden op. Dan pas zullen we zien hoe groot de schaarste is en hoezeer de hele keten is verstoord.’

Toch ziet ze hoop. ‘Wij wisten allemaal allang dat onze levensstijl niet duurzaam is, maar waren niet in staat in te grijpen. Nu doen we dat noodgedwongen wel!’ In een televisie-interview voor het VPRO-programma Tegenlicht zei ze zelfs dankbaar te zijn voor het virus. Het kwam haar op hoon te staan. ‘Helaas is niet iedereen klaar voor de grote reset’, verdedigt zij haar standpunt. ‘Maar gelukkig krijg ik ook veel bemoedigende reacties van mensen die zijn geïnspireerd door mijn oproep om te vertragen.’

Zelf lijkt zij drukker dan ooit, ondanks haar 70ste verjaardag vorige maand. ‘Deze crisis genereert nieuwe energie en inzichten. Een ongelooflijk inspirerende tijd.’ Nog verdoofd door het overlijden van haar levenspartner grafisch ontwerper Anthon Beeke, in september twee jaar geleden, kreeg ze zijn enorme bibliotheek met kunst, erotiek, fotoboeken en grafisch werk. ‘Wat moest ik ermee? Ik heb een concept bedacht om deze collectie te delen, zodat iedereen door zijn ogen naar de boeken kan kijken.’ Tijdens de Dutch Design Week (DDW) over twee weken in Eindhoven wordt in het Van Abbehuis de volledige boekenverzameling opengesteld voor publiek. Aansluitend zal die langs meerdere bibliotheken in het land reizen. ‘De reacties zijn zo positief dat we samen met Charlotte Grün ook met boekverzamelingen van andere ontwerpers, architecten en kunstenaars gaan werken. Daarmee valt alles opeens op zijn plek, want volgens mij wordt de bibliotheek de nieuwe verzamelplaats waar mensen kennis delen, flirten, kleren uitruilen. Een analoge weerslag van het internet, als het ware.’

Zo gaat dat bij Edelkoort. Een losse observatie wordt al snel een concept en vervolgens een visie, die daarna uitgroeit tot een nieuw en spannend project. Eveneens tijdens de DDW (Edelkoort is als ambassadeur betrokken bij de programmering) presenteert zij het World Hope Forum. ‘Het is een nieuwe community van creatieven die online lezingen kunnen volgen over interessante processen en scenario’s. Een keer per jaar is er een fysiek congres. Het wordt een soort anti-Davosforum, toegankelijk voor iedereen, met name voor het zuidelijk halfrond dat staat te popelen om mee te doen.’

Voor deze rubriek gidst de trend forecaster, varend op haar onfeilbare intuïtie, ons met kleuren en symbolen naar de komende decennia.

De zwarte theepot

Black Basalt Teapot, Wedgwood

‘Van een vriendin kreeg ik na het overlijden van Anthon een klassieke zwarte theepot van Wedgwood, een zogenoemde widow’s teapot. Die is bedoeld om met collega-weduwen de rouw te delen. Wat heel fijn is, omdat er zo weinig bekend is over rouwen. Het is een taboe. Iedereen ervaart het anders, maar er zijn natuurlijke processen waar we allen doorheen gaan. Zo beneemt het je soms de adem. Dan ga je het huis binnen en heb je even geen lucht. Of je handen kunnen opeens niet bewegen. Heel fysiek, alsof je lichaam op slot gaat. Soms is er ook paniek, als je je opeens een geur niet meer herinnert. Maar het is een goed ontworpen proces, want zo kun je de persoon die je liefhebt in kleine stappen loslaten. Dat moeten we nu gaan leren als samenleving, want de afgelopen maanden zijn er onbevattelijk veel mensen gestorven aan corona. Maar wij zien ze niet, wij zien geen kisten of lijken, zoals na MH17. Er is geen datum om te herinneren, zoals 11 september. Geen moment van stilte. Maar die pijn om al die doden is er wel degelijk. Wat wij nodig hebben als maatschappij is een zwarte theepot.’

De rode bezem

Veeg! – Dick van Hoff / Social Label

‘Ontwerper Dick van Hoff heeft een bezem ontworpen die eenvoudig kan worden gemaakt van frames van oude fietsen. De bezem maakt deel uit van de collectie van Social Label, een Nederlandse productlijn die wordt gemaakt in sociale werkplaatsen. In dit ontwerp worden allerlei dingen gereactiveerd die in ons economisch systeem ongebruikt blijven. Op eenzelfde manier hebben wij tijdens de coronacrisis ons huis herontdekt als een bron voor geestelijke en lichamelijke gezondheid. Er wordt in de tuin of woonkamer gesport. Tegelijkertijd worden klusjes als vegen of strijken beleefd als meditatieve momenten, bijna therapeutisch. Dat zijn niet toevallig analoge bezigheden, als tegenwicht voor al de tijd die wij achter het beeldscherm zitten, óók in ons huis. Ik heb webinars met mensen over de hele wereld, terwijl ik op mijn bed zit...Wat intiem is en wat ver weg is, vloeit moeiteloos in elkaar over en ons huis is de spil daarin. Dit herdefiniëren van deze huiselijkheid en nijverheid zal nog jaren doorwerken. De bezem staat symbool daarvoor. Ergens de bezem door halen, snap je.’

Het blauwe schort

About a Worker – Kim Hou

‘Door de opkomst van robotica en kunstmatige intelligentie wordt veel menselijke arbeid vervangen. Het hebben van zingevend werk wordt een privilege. Daarom gaan mensen zich verenigen in kleine maakindustrieën waar ze collectief dingen gaan produceren met hun handen. Het blauwe schort symboliseert deze nieuwe vrijheid door werk. Het schort is immers de archetypische werkkleding. Blauw is de kleur van de arbeider – denk aan blue collar – maar ook van de vrijheid, de lucht en de zee. Aan de ingang van mijn nieuwe expositie A Labour of Love staat het project About a Worker van de Chinese ontwerper Kim Hou, waarmee ze met bezoekers en jongeren variaties op de schort maakt. De werker creatief laten meedoen is het doel.

In de mode wordt deze ontwikkeling zichtbaar in een herwaardering van werkkleding. Overalls, tuinbroeken, timmermanswerkbroeken met handige haakjes of eenvoudige jasjes met extra veel zakken. Kleding die duurzaam en functioneel is. De stevige stof veroudert heel fraai en heeft een herkenbare, eigen beeldtaal.’

Het roze borduursel

‘Wij beleven the age of the amateur, een tijd waarin de zelfredzaamheid van mensen enorm zal gaan groeien. In deze periode zien we al een enorme eruptie aan creativiteit. Kijk naar al de overvolle bouwmarkten. Daar gaan wij straks ook leren hoe we een muur kunnen metselen en 3D-printen, of gaan we een kleurenworkshop volgen. Wij zullen het heft in eigen hand moeten nemen. Amateur betekent in het Frans ook liefhebber. Mensen zijn gaan zingen en samen muziek maken, ze maken filmpjes op YouTube, ze borduren en doen toneelstukjes. We zijn al zelf een hotel dankzij Airbnb, taxichauffeur met Uber of ontwerper op platforms als Etsy. Deze beweging was al aan de gang en komt door de pandemie in een stroomversnelling. Daarom dat roze, dat is de vertrouwde kleur die nu iedereen gebruikt.’

De groene draad

Forest Wool – Tamara Orjola

‘Textiel is een van onze belangrijkste materialen. Onze kleding en interieurs zijn er grotendeels van gemaakt. Er is een wereldwijde zoektocht aan de gang naar vergeten textielproducties met natuurlijke grondstoffen als hennep, brandnetel of dennennaalden, een project waarmee Tamara Orjola in 2016 afstudeerde aan de Design Academy Eindhoven. Ook wordt geëxperimenteerd met plantaardige kleurpigmenten, wat uiteindelijk een nieuw, zachter kleurpalet zal opleveren. Tegelijkertijd zijn tech-tiles in opkomst, zoals een supersterk zijde dat in het lab wordt vervaardigd op basis van gemodificeerd dna van spinnen, waarvan bijvoorbeeld een kogelvrije avondjurk kan worden gemaakt, zodat de rijkste 1 procent zich altijd beschermd zal voelen. Deze duurzame garens breken de dominantie van ‘het rode katoen’, een materiaal waaraan bloed kleeft door de impact op het milieu en de verwevenheid met de slavernijhistorie.’

De grijze kiezel

Interwoven – Diana Scherer

‘Het animisme is de basis van alle religies. Het eerste geloof van de mensheid is dat alles bezield is en dus ook het recht heeft om te bestaan. Kinderen hebben dat besef overigens nog niet verloren. Daarom verzamelen zij steentjes en veertjes en kunnen zij uren naar wolken of een stromend beekje kijken. Het empathische besef dat alles energie heeft en dus ook energie kan geven, zal ingeburgerd raken. Zo zijn er filosofen die ervoor pleiten dat er net als mensenrechten ook fundamentele rechten moeten zijn voor objecten en een Parlement der Dingen. Het is een reactie op het antropoceen, het huidige tijdperk waarin alles op aarde wordt beïnvloed door destructief menselijk handelen. In mijn recentste trendboek voor design heb ik dat omschreven als ‘new materialism’. Een behoefte aan producten die energie geven en die er heel vanzelfsprekend uitzien. Daarom ook grijs, een kalme en geruststellende kleur. De kiezel is bovendien een fantastische, organische vorm die voor veel producten een uitgangspunt kan zijn. Maar je kunt ook denken aan de wolk, golf, veer, twijg, blad, de maan en de schaduw. Wij zullen ons in toenemende mate tot de aarde wenden voor hulp bij ontwerpen en het maken van objecten. Letterlijk ook. Diana Scherer is een Duitse ontwerper die 3D-profielen in de aarde legt, waarlangs wortels van gewassen volgens een vlechtpatroon groeien en zo een kantwerk vormen. Op deze manier laat zij jurken van wortelsystemen groeien vanuit de grond. Dan heb je het niet meer over vormgeven, maar over vormvinden. Dat gebaar, bijna nederig, symboliseert hoe wij ons opnieuw willen verbinden aan de aarde.’

De bruine robot

‘De oertijd kan ons helpen om te overleven, dat is mijn allernieuwste gedachte over de toekomst. Als een soort cultureel archeoloog ga ik spitten in vroege beschavingen, waarvan je de restanten kunt zien in inspirerende inheemse volkeren. Welke wijsheid in bestuur, ceremonieën, rechtspraak, voeding enzovoort hebben zij? Het is een onderzoek naar onze meest basale eigenschappen, naar dat wat ons menselijk maakt. Ik zou hier het liefst een masteropleiding voor opzetten. Die kennis hebben wij nodig om te overleven met robotica en kunstmatige intelligentie. Zonder besef van wie wij zijn, worden wij straks weggevaagd.’