Chinese hervormer Deng Xiaoping sterft na langdurig ziekbed

Van onze correspondent

Toine Berbers

HONGKONG

De officiële aankondiging was vervat in een brief, waarin de regering 'met diep leedwezen' de communistische partij, het Volksbevrijdingsleger en de etnische minderheidsgroepen van China op de hoogte bracht van het heengaan van onze 'dierbare leider'.

Deng, die 92 werd, werd beschreven als een grote proletarische leider en militaire strateeg, die een uiterst belangrijke bijdrage heeft geleverd aan het opbouwen van de communistische staat. Zijn carrière omspande bijna de hele twintigste eeuw.

De laatste drie jaar was Deng niet in het openbaar verschenen. De afgelopen week deden hardnekkige geruchten de ronde dat Dengs gezondheid sterk achteruit was gegaan. De meeste leiders hadden reizen in het land afgebroken . De Hongkongse televisiezender CTN bracht het bericht als eerste, een uur na middernacht. Het persbureau Xinhua kwam ruim een half uur later met het officiële nieuws.

De regering in Peking heeft een commissie samengesteld om de begrafenis te organiseren, die onder voorzitterschap staat van president Jiang Zemin. Deze aankondiging geeft aan dat Jiang de kern blijft van de groep leiders die de politieke macht van Deng overnemen. Ondanks zijn enorm aanzien over de landsgrenzen, zullen geen buitenlanders worden toegelaten op de begrafenis.

Het nieuws kwam op een moment dat bijna alle 1,2 miljard Chinezen lagen te slapen. Zij kunnen deze morgen evenwel nauwelijks echt verrast zijn na alle geruchtenstromen. Maar zij zullen zich ongerust maken over de toekomst. Hoewel Deng zich de afgelopen drie jaar nauwelijks met de actieve politieke bemoeid kan hebben, was zijn aanwezigheid een garantie dat de door hem ingezette hervormingen niet al te sterk werden teruggedraaid.

Deng zal vooral de geschiedenis ingaan als de architect van het moderne China, die begin jaren zeventig de omvorming inzette van het afgesloten China - verlamd door stalinistische stagnatie - tot de meest dynamische economie van de wereld. In heel het land verrijzen glazen kantoortorens als eerbetoon aan Dengs marktsocialisme. De overal verschijnende restaurants zijn de verzamelplaats voor de snel groeiende klasse van nieuwe elite.

De uitwassen van dit ongeremd rijk worden zijn echter de afgelopen jaren steeds meer onder vuur komen te liggen van de orthodoxe partijvleugel. Onder president Jiang Zemin is een voorzichtige campagne begonnen voor meer controle over de economie.

Maar de nieuwe generatie leiders, meest zeventigers, geniet niet het respect dat Deng Xiaoping genoot. Jiang die bekend staat als opportunist, lijdt onder een schrijnend gebrek aan charisma. Hij heeft de banden met alle geledingen van de maatschappij jarenlang zorgvuldig aangehaald. Maar deze oud-burgemeester van Shanghai die opgeklommen is door de partijbureaucratie, heeft geen echte eigen machtsbasis en mist de ideeën om volgelingen te enthousiasmeren.

Een andere leider is premier Li Peng, een houterige apparatsjik van de oude Sovjet-stempel. Zijn ambtstermijn loopt dit jaar af en de noodzaak voor hem een nieuwe, respectabele baan te vinden kan een machtsstrijd ontketenen.

Dit najaar staat het vijftiende partijcongres op het programma. Deze bijeenkomsten zijn elke vijf jaar hoogtepunten in het Chinese politieke leven, die carrières maken en breken. De hervormers hebben zich gegroepeerd rondom Qao Shi, de voorzitter van het volkscongres, die een grote rol kan spelen tijdens dit congres.

Kort na het bekend worden van Dengs dood stroomden in Peking vanuit de hele wereld de condoléances binnen van regeringsleiders en staatshoofden. De Amerikaanse president Bill Clinton noemde Deng 'een uitzonderlijke figuur op het wereldtoneel van de afgelopen twee decennia'. Washington gaat uit van een soepele opvolging.

De Nederlandse regering memoreerde Dengs rol als de grondlegger van de 'open deur politiek', de politiek die leidde tot dynamische economische ontwikkelingen.