Boerkaverbod

Toch woedt in Frankrijk al vele jaren een fel debat over de vraag of dergelijke ostentatieve kleding, die door velen als hinderlijk en zelfs bedreigend wordt ervaren, kan worden getolereerd. Gisteren vond het debat zijn voorlopige sluitstuk in de Nationale Assemblee, waar een ruime meerderheid instemde met een algeheel verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding in het openbaar. Over twee maanden zal de Franse Senaat zich over het wetsontwerp buigen. Daarna moet de Raad van State er nog zijn toestemming aan geven – wat waarschijnlijk zal gebeuren, aangezien de wet, anders dan een eerder ontwerp, niet bij uitstek de boerka verbiedt maar in principe alle vormen van gezichtsbedekking.

Dat juist in Frankrijk deze kwestie zoveel commotie wekt, heeft alles te maken met de republikeinse beginselen die het land hoog in het vaandel voert. Dat betreft allereerst de laicité, de strikte scheiding tussen kerk en staat, die sinds 1958 is verankerd in het eerste artikel van de grondwet. Daarnaast zien veel Fransen de boerka als een symbool van vrouwelijke minderwaardigheid en onderdrukking, waardoor ze op gespannen voet staat met ten minste twee kernwaarden van de Franse revolutie: vrijheid en gelijkheid. En dan is er ook nog zoiets als een debatcultuur waarin democratie en open communicatie nauw met elkaar zijn verweven. Illustratief is een uitspraak van minister van Justitie Michele Alliot-Marie: ‘De democratie bloeit als ze wordt beoefend met een open vizier.’

Het is dan ook onjuist om het hele boerkaverbod af te doen als niet meer dan een opportunistische manoeuvre van president Sarkozy en zijn partij om een bepaald deel van het electoraat te paaien. Dit is een zaak die het hele politieke spectrum bezighoudt. De aanzet tot een wettelijk boerkaverbod is gegeven door een parlementaire commissie die werd geleid door een communistische afgevaardigde. Naar het zich gisteren (op het tijdstip dat deze commentaarrubriek moest worden afgerond) liet aanzien, zouden veel leden van de socialistische oppositie zich van stemming onthouden, om aan te geven dat ze de basisgedachte steunen maar een algeheel verbod een stap te ver vinden.

Een standpunt dat zeker weerklank zal krijgen in andere Europese landen waar ook een (partieel) boerkaverbod wordt overwogen en waar de republikeinse beginselen die in Frankrijk zo zwaar wegen in mindere mate opgeld doen. Per slot van rekening zijn ook andere beginselen in het geding – in Frankrijk zelf trouwens ook.

Het vrijheidsbegrip heeft niet alleen betrekking op de onvrijheid van vrouwen die mogelijk onder dwang hun gezicht bedekken, maar omvat ook het recht om op grond van een religieuze of andere overtuiging een boerka of nikab te dragen. Het laat onverlet dat voor bepaalde publieke ambten en in bepaalde vormen van dienstverlening volledige gezichtsbedekking ongewenst is. Individuele vrijheid stuit hier op een maatschappelijke grens. Maar een algeheel verbod naar Frans model verdient geen navolging.

Reageren? volkskrant.nl/commentaar