'Beter onderzoek darmkanker kan veel doden voorkomen'

Onderzoekers van het VU Medisch Centrum in Amsterdam werken aan een nieuwe methode om darmkanker op te sporen. Deze is nauwkeuriger dan de methode die in het bevolkingsonderzoek wordt gebruikt dat dit jaar van start ging. Hoogleraar pathologie Gerrit Meijer leidt het onderzoek, dat wordt gefinancierd door KWF kankerbestrijding.

De test is pas een jaar in gebruik en nu kan het al beter?

'Het heeft bijna tien jaar geduurd voordat de huidige methode voor een screening werd ingezet. Wij denken alleen dat het nog beter kan. Het blijft altijd lastig om getallen te noemen, maar met de huidige test kunnen tussen de 1.400 en 2.400 sterfgevallen worden voorkomen. Wij verwachten het dubbele.'

Bijna 130 duizend mensen stuurden het afgelopen half jaar een buisje ontlasting op voor het bevolkingsonderzoek, was dat voor niets?

'Zeker niet. Uit andere landen, zoals Italië, weten we dat een vroege diagnose voor een verlaging van het sterftecijfer zorgt.'

Er is kritiek op de huidige screening. Een op de drie gevallen wordt gemist én er is sprake van overdiagnose: grofweg tienduizend mensen worden voor niets doorverwezen voor een inwendig kijkonderzoek, met alle stress van dien.

'Een screening is nooit zonder keerzijde. Darmkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker en vroege opsporing het belangrijkste wapen. De effecten van een screening moet je, helaas, op populatieniveau bekijken en niet per individu.'

Wat is er anders aan uw test?

'De huidige test kijkt naar de aanwezigheid van hemoglobine-eiwitten (bloed, red.) in ontlasting. We weten dat er andere eiwitten en bepaalde dna-afwijkingen bestaan die nog exacter kunnen uitsluiten of er wel of geen tumor of poliepen, die een voorstadium kunnen zijn, aanwezig zijn. Voor het opsporen van dit dna bestaat in de VS al een test, maar die maakt gebruik van een grote hoeveelheid ontlasting. Wij gaan de gevoeligheid van de test verbeteren zodat er slechts een klein buisje nodig is - net als bij de huidige screening. Van de eiwitten denken we inmiddels te weten naar welke we moeten kijken.'

Wanneer kunnen we deze nieuwe test verwachten?

'We hebben nu vier jaar voor onderzoek uitgetrokken. Daarin kijken we ook naar een betere testmethode voor al bestaande patiënten. Als iemand na een operatie geen uitzaaiingen heeft, wordt hij nu niet extra behandeld met een chemokuur. Maar daarmee missen we 20 procent van de patiënten die toch nog ziek worden. Met het opsporen van dna in het bloed kan je deze groep ook ontdekken.

'Ik heb goede hoop dat wij over vier jaar aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de Gezondheidsraad kunnen bewijzen dat wij een betere test kunnen realiseren - en dan kan het snel gaan met de vorderingen.'

Maar voorlopig moeten we het met deze screening doen?

'Ja, maar een aanpassing van de huidige screening is relatief snel door te voeren omdat de infrastructuur al is uitgedacht. Dat is heel anders dan bijvoorbeeld bij baarmoederhalskanker. Daarvan is midden jaren tachtig al ontdekt welk virus de ziekte veroorzaakt en pas in 2016 gaan we daarop testen. Dat heeft dertig jaar geduurd en dat kan gewoon niet meer.

'Daarom is het ook goed dat er steeds vaker grote hoeveelheden onderzoeksgeld naar één onderwerp gaan en onderzoekers steeds vaker in internationaal verband samenwerken, zoals wij nu doen met een team van de Amerikaanse John Hopkins Universiteit.'